Toυ Παναγιώτη Κωνσταντίνου
Οι μάχες στο Κομπάνι συνεχίζονται με τους τζιχαντιστές να πολιορκούν την κουρδική περιοχή και τους Κούρδους μαχητές να αντιστέκονται με τη βοήθεια και των αεροπορικών επιδρομών της Δύσης. Σε πρώτη φάση οι τζιχαντιστές υποχώρησαν την Τετάρτη, όμως η μάχη συνεχίζεται και αναμένεται νέα επίθεση. Πολλοί στα διεθνή μέσα επισημαίνουν πως το Κομπάνι, μια υψίστης στρατηγικής και οικονομικής σημασίας περιοχή για τους τζιχαντιστές, θα πέσει στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους αν δεν υπάρξει μια χερσαία επέμβαση. Το ερώτημα είναι γιατί η Τουρκία διατηρεί έναν ρόλο παρατηρητή παρά τις ανακοινώσεις για την πρόθεσή της να συμμετάσχει στον πόλεμο εναντίον των τζιχαντιστών. Την απάντηση δίνει στο Tvxs.gr ο Αλέξανδρος Κούτσης, καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής, ενώ υπογραμμίζει πως «ο πόλεμος κατά των τζιχαντιστών δεν μπορεί να κερδηθεί με όπλα και αεροπορικούς βομβαρδισμούς».
Το κουρδικό Κομπάνι, στα βόρεια της Συρίας στα σύνορα με την Τουρκία, αποτελεί μια υψίστης σημασίας πόλη για τους τζιχαντιστές. Ο λόγος δεν είναι άλλος πέρα από οικονομικός. Μέσω της συνοριακής πόλης οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού κράτους μπορούν να διακινούν στη «μαύρη αγορά» το πετρέλαιο που βγάζουν από τις πετρελαιοπηγές (περίπου 12) που έχουν καταλάβει σε Ιράκ και Συρία. Παράλληλα η κατάληψη της περιοχής του Κομπάνι εξυπηρετεί στη δημιουργία μιας ελεύθερης διόδου που συνδέει τις περιοχές του Ιράκ που έχουν καταληφθεί από τους τζιχαντιστές με τις αντίστοιχες στη Συρία. Έτσι θα μπορεί να συνεχιστεί η μεταφορά στρατιωτικού εξοπλισμού στα πεδία των μαχών. Σε περίπτωση που χαθεί θα υπάρξει πρόβλημα στην υποστήριξη των δυνάμεών τους.
Το πετρέλαιο των τζιχαντιστών μεταφέρεται με βυτιοφόρα προς τα σύνορα, όπου βρίσκει πρόθυμους αγοραστές καθώς η τιμή του είναι πολύ χαμηλότερη από την τιμή που ισχύει στη διεθνή αγορά. Εκτιμάται πως μόνο από το λαθρεμπόριο πετρελαίου οι τζιχαντιστές κερδίζουν 3 εκατ. δολάρια την ημέρα, ενώ τα κέρδη τους αυξάνονται από την επιβολή «φόρων» στους πληθυσμούς των περιοχών που καταλαμβάνουν, αλλά και από την πώληση των αρχαιοτήτων της Συρίας. Ο Αλέξανδρος Κούτσης υπογραμμίζει πως το Κομπάνι δεν είναι η μόνη είσοδος που χρησιμοποιούν οι τζιχαντιστές για το λαθρεμπόριο τους. «Τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία είναι περίπου 800 χλμ και μπορούν να χρησιμοποιήσουν και άλλα περάσματα», σημειώνει.
Οι όροι του Ερντογάν και η μάχη των Κούρδων
Από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ έδωσε στους Κούρδους τη δυνατότητα να ενισχυθούν ώστε να πολεμήσουν στις βόρειες περιοχές του τζιχαντιστές, ενώ οι δυνάμεις του καθεστώτος θα αφιερώνονταν αποκλειστικά στον πόλεμο κατά των ανταρτών της αντιπολίτευσης. Δίνοντας ένα επιπλέον κίνητρο στους Κούρδους της Βόρειας Συρίας που βρίσκονταν αντιμέτωποι με την επέλαση των τζιχαντιστών, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ τους υποσχέθηκε ένα καθεστώς αυτονομίας. Όμως σταδιακά οι τζιχαντιστές ενισχύθηκαν μέσα από τις νίκες στα διάφορα πεδία των μαχών σε Συρία και Ιράκ, ενώ οι κουρδικές δυνάμεις παραμένουν αποκλεισμένες, χωρίς έναν αξιόμαχο στρατιωτικό εξοπλισμό. Ανταποκριτές και διεθνή μέσα αναφέρουν πως οι Κούρδοι είναι με τυφέκια, ενώ οι τζιχαντιστές έχουν άρματα μάχης και όλμους. Προς ενίσχυση των Κούρδων έσπευσε η Δυτική συμμαχία. Μετά τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς οι τζιχαντιστές υποχώρησαν τουλάχιστον προσωρινά. Η μάχη βρίσκεται σε εξέλιξη και οι περισσότεροι κρίνουν αναγκαία μια χερσαία επέμβαση.
Η Τουρκία έχει εκφράσει την πρόθεσή της να συμμετάσχει στη συμμαχία ενάντια στους τζιχαντιστές, μάλιστα ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν και η κυβέρνηση πήραν την έγκριση από το κοινοβούλιο για μια στρατιωτική επέμβαση. Όμως μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί κάποια βοήθεια στους Κούρδους της Συρίας. Μαζικές διαδηλώσεις ξέσπασαν στην Τουρκία για την παθητική στάση που τηρεί (τουλάχιστον 18 διαδηλωτές σκοτώθηκαν από αστυνομικούς), ενώ ο φυλακισμένος Κούρδος ηγέτης του PKK, Αμντουλάχ Οτσαλάν, προειδοποίησε πως αν δεν δοθεί βοήθεια στους Κούρδους της βόρειας Συρίας τότε θα διακόψει τις ειρηνευτικές συνομιλίες.
Όμως ο Ερντογάν θέτει τους δικούς του όρους. Εν αρχή, όπως εξηγεί ο κ. Κούτσης, ο Ερντογάν δεν εμπιστεύεται τους Κούρδους της Συρίας, σε αντίθεση με την συνεργασία που έχει αναπτύξει με τους Κούρδους του Ιράκ. «Οι Κούρδοι της Συρίας συνεργάστηκαν με τον Μπασάρ Αλ Άσαντ (σημ: ο Ερντογάν είναι ένας από τους φανατικότερους πολέμιους του Σύρου προέδρου). Επιπλέον διατηρούν στενές σχέσεις με την αυτονομιστική κουρδική οργάνωση της Τουρκίας PKK. Η Τουρκία εκτιμά πως μια βοήθεια στους Κούρδους της Συρίας ενδέχεται να οδηγήσει και σε μια ενίσχυση του αυτονομιστικού κινήματος στο εσωτερικό της Τουρκίας. Για αυτό το λόγο διαφοροποιείται η στάση της Τουρκίας απέναντι στους Κούρδους της Συρίας και το Ιρακινό Κουρδιστάν, με το οποίο η Άγκυρα συνεργάζεται. Αξίζει να σημειωθεί πως το Ιρακινό Κουρδιστάν εκτός των άλλων αποτελεί και μια μεγάλη αγορά για την Τουρκία. Οι τουρκικές εξαγωγές στην περιοχή ανέρχονται σε περίπου 10 δις ετησίως, όπως αναφέρει ο κ. Κούτσης, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της Τουρκίας προέρχεται από το βόρειο Ιράκ, δηλαδή το Ιρακινό Κουρδιστάν. Συνεπώς υπάρχει μια συνεργασία του επικεφαλής της κυβέρνησης της αυτόνομης κουρδικής περιοχής στο βόρειο Ιράκ, Μεσούντ Μπαρζανί, με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν», αναφέρει τονίζει ο κ. Κούτσης.
Τα διπλωματικά παιχνίδια οδήγησαν και σε μια επιπλέον εστία έντασης με τους Κούρδους της Συρίας. «Η δημιουργία ενός κουρδικού πολιτικού μετώπου που αντιτίθεται στο μεγαλύτερο πολιτικό μέτωπο της αντίστασης των Κούρδων της Συρίας προκάλεσε μια ενδοκουρδική διαμάχη μεταξύ των Κούρδων της Συρίας και του Ιράκ. Το αποτέλεσμα είναι πως πλέον οι Κούρδοι της Συρίας δεν εμπιστεύονται τον Μπαρζανί», σημειώνει.
Το αίτημα του Ερντογάν προς τη διεθνή κοινότητα για μια επέμβαση στο Κομπάνι είναι η δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας στο βόρειο τμήμα της Συρίας, όπου βρίσκονται οι Κούρδοι. «Για την ακρίβεια την αποκαλούν ‘ζώνη ανθρωπιστικής βοήθειας’ και προβλέπει την επέμβαση της Τουρκίας αλλά με την υποστήριξη και ξένων δυνάμεων. Μέσω αυτής της ‘ζώνης’ ο Ερντογάν επιδιώκει ουσιαστικά τον έλεγχο της περιοχής, που σήμερα ελέγχουν οι Κούρδοι. Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει μια απόφαση από τη διεθνή κοινότητα. Μόνο έτσι θα πρόκειται για μια ασφαλής κίνηση καθώς μια μονομερής ενέργεια από την Τουρκία θα μπορούσε να προκαλέσει επιπτώσεις από τους συμμάχους του Μπασάρ Αλ Άσαντ, δηλαδή κυρίως το Ιράν και τη Ρωσία», εξηγεί ο Αλέξανδρος Κούτσης.
Είναι γεγονός πως η λήψη μιας τέτοιας απόφασης από τον ΟΗΕ, και χωρίς την έγκριση του Άσαντ, είναι μάλλον απίθανη, καθώς η Ρωσία διατηρεί το δικαίωμα του βέτο. Χωρίς όμως μια τέτοια απόφαση η Τουρκία, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα, δεν φαίνεται πρόθυμη να επέμβει στο Κομπάνι. «Εξάλλου η κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί στη βόρεια Συρία τον βολεύει καθώς αποδυναμώνονται οι Κούρδοι», υπογραμμίζει ο κ. Κούτσης και προσθέτει: «Η Τουρκία δεν αποκλείεται να περιμένει να πέσει το Κομπάνι στον έλεγχο των τζιχαντιστών ώστε να πιέσει τη Δύση να της δώσει αυτά που ζητάει».
Ένα ακόμη αίτημα του Ερντογάν είναι μια δέσμευση από τις ΗΠΑ πως ο Άσαντ θα αποχωρήσει από την εξουσία της Συρίας ανεξάρτητα από την εξέλιξη της μάχης με τους τζιχαντιστές. Σχετικά με αυτό το αίτημα, ο Αλέξανδρος Κούτσης αναφέρει πως «σύμφωνα τους Τούρκους αν εξουδετερωθεί το Ισλαμικό Κράτος αλλά ο Άσαντ μείνει στην εξουσία τότε η αποχώρησή του θα είναι πολύ δύσκολη και η Τουρκία φαίνεται πως δεν πρόκειται να επέμβει αν δεν πάρει αυτά που θέλει. Όμως από την στιγμή που ξεκίνησε ο πόλεμος κατά των τζιχαντιστών και μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ δεν έχουν μιλήσει για αποχώρηση του Άσαντ». Ο πρόεδρος της Συρίας με την τακτική που ακολούθησε έθεσε ένα ξεκάθαρο δίλημμα στη Δύση αλλά και στις αραβικές χώρες που δεν τον θέλουν στην εξουσία: Ή εγώ ή οι τζιχαντιστές. Στο ίδιο δίλημμα καλείται πλέον να απαντήσει και η Τουρκία.
Ένας πόλεμος που δεν κερδίζεται με τα όπλα
Οι υπουργοί Εξωτερικών της Βρετανίας και των ΗΠΑ δήλωσαν πως οι δύο χώρες είναι έτοιμες να εξετάσουν το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ζώνης ασφαλείας μεταξύ της Συρίας και της Τουρκίας, ωστόσο ο Τζον Κέρι σημείωσε πως υπεράσπιση του κουρδικού Κομπάνι δεν αποτελεί «στρατηγικό στόχο». «Οι αρχικοί στόχοι των προσπαθειών μας είναι τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου και οι υποδομές του Ι.Κ. Προσπαθούμε να στερήσουμε από το Ι.Κ. γενικότερα την ικανότητά του να διεξάγει αυτό τον πόλεμο, όχι μόνο στο Κομπάνι, αλλά σε ολόκληρη τη Συρία και το Ιράκ», τόνισε ο Κέρι.
Ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών δήλωσε πως αναμένει «τις επόμενες ημέρες την απόφαση της Τουρκίας». Οι αναλυτές εκτιμούν πως χωρίς την επέμβαση της Τουρκίας η διατήρηση του ελέγχου του Κομπάνι είναι δύσκολη. Ο κ. Κούτσης υπογραμμίζει πως από τις αεροπορικές επιδρομές δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα περισσότερο πέρα από τα χτυπήματα στις υποδομές, διοικητικές και οικονομικές, του Ισλαμικού Κράτους.
«Ο πόλεμος κατά ανταρτών τζιχαντιστών δεν μπορεί να κερδηθεί με αεροπορικούς βομβαρδισμούς, ούτε και με χερσαίες επεμβάσεις. Το δοκίμασαν στο Αφγανιστάν και το Ιράκ και απέτυχαν. Ξεκινήσαμε με μια Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν και καταλήξαμε να έχουν τζιχαντιστικές οργανώσεις στο Μάλι, τη Νιγηρία και σε όλο τον κόσμο. Αυτός ο πόλεμος δεν πρόκειται να διαρκέσει ένα, δύο ή τρία χρόνια. Θα κρατήσει πολύ και η τελική του έκβαση θα εξαρτηθεί από το πως η Δύση θα κερδίσει του φύλαρχους σουνίτες του Ιράκ. Αυτοί μόνο μπορούν να αντιμετωπίσουν, να αποδυναμώσουν και να περιθωριοποιήσουν τους τζιχαντιστές. Στη Συρία ίσως αυτή η δυνατότητα να μην υπάρχει αλλά στο Ιράκ μπορεί να συμβεί. Το πρόβλημα δεν λύνεται με τον πόλεμο αλλά με το πως θα εγκαταλειφθούν ορισμένες ιδέες. Ενδεικτικό είναι πως παρά την τρομοκρατία των τζιχαντιστών προς τις τοπικές κοινωνίες, μέσω των οποίων συγκεντρώνουν δύναμη και χρήματα, λεηλατώντας τον πλούτο τους, δεν υπάρχουν αντιδράσεις. Καλύτερα η τρομοκρατία των τζιχαντιστών, παρά η δουλεία της σιίτικης εξουσίας, λένε», καταλήγει ο Αλέξανδρος Κουτσης.
