Ο διάσημος ιστορικός προειδοποιεί από το Λονδίνο για «καταστροφή πνευματική και δημοκρατική» που απειλεί να μετατρέψει τον Ιουδαϊσμό σε ένα νέο ιδεολογικό δόγμα κυριαρχίας και βίας – Σημαντική παρέμβαση για την πορεία του Ισραήλ, την ηθική παρακαταθήκη του Ιουδαϊσμού και τον κίνδυνο εθνοκάθαρσης.

Μια από τις πιο ηχηρές και καίριες παρεμβάσεις για την κατάσταση στο Ισραήλ πραγματοποίησε ο διεθνούς φήμης ιστορικός και συγγραφέας Γιουβάλ Νώε Χαράρι, μιλώντας στις 8 Ιουνίου 2025 σε εκδήλωση στο Λονδίνο, στο πλαίσιο του “Unholy Live”. Ο Χαράρι, με παγκόσμια αναγνώριση για τα βιβλία του «Sapiens», «Homo Deus» και «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», δεν μάσησε τα λόγια του: μίλησε για μια πνευματική καταστροφή άνευ προηγουμένου για τον Ιουδαϊσμό, η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

«Ίσως το μεγαλύτερο σημείο καμπής από την πτώση του Ναού»

Αναφερόμενος στην περίοδο από τις 7 Οκτωβρίου 2023 μέχρι σήμερα, ο Χαράρι τόνισε ότι βιώνουμε πιθανώς το σημαντικότερο σημείο καμπής στην εβραϊκή ιστορία από την καταστροφή του Δεύτερου Ναού το 70 μ.Χ.

«Ο Ιουδαϊσμός υπήρξε πρωταθλητής στην επιβίωση καταστροφών, αλλά ποτέ δεν είχε να αντιμετωπίσει κάτι τέτοιο. Αυτή τη φορά δεν μιλάμε για στρατιωτική ή φυσική καταστροφή, αλλά για πνευματική. Για ενδεχόμενη ακύρωση δύο χιλιάδων ετών εβραϊκής σκέψης και κουλτούρας», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Η προοπτική εθνοκάθαρσης και το τέλος της ισραηλινής δημοκρατίας

Στην παρέμβασή του, ο Χαράρι δεν απέκλεισε το σενάριο εθνοκάθαρσης στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, με πιθανή εκδίωξη εκατομμυρίων Παλαιστινίων και την εδραίωση ενός «Μεγάλου Ισραήλ», βασισμένου σε ιδεολογία εβραϊκής υπεροχής και λατρείας της βίας.

«Το Ισραήλ θα επιβιώσει στρατιωτικά, θα παραμείνει ισχυρό και οικονομικά βιώσιμο, αλλά θα έχει μεταμορφωθεί σε κάτι ριζικά αντίθετο με τα ιδανικά του Ιουδαϊσμού των τελευταίων δύο χιλιετιών», προειδοποίησε.

«Θα είναι ένα κράτος που θα συνεργάζεται με τους “νταήδες” του πλανήτη και θα λατρεύει τη δύναμη και τη στρατιωτική ισχύ.»

Ο Ιουδαϊσμός της μελέτης και το ερώτημα: «Τι μάθαμε;»

Ο Χαράρι αναφέρθηκε στον θρυλικό ραβίνο Γιοχάν Μπεν Ζακάι και την ίδρυση της σχολής στη Γιαβνέ, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους. Εκεί, όπως είπε, ο Ιουδαϊσμός μετασχηματίστηκε σε θρησκεία της μάθησης, του διαλόγου και της σοφίας.

«Για δύο χιλιάδες χρόνια, οι Εβραίοι σε όλο τον κόσμο μελετούν, μαθαίνουν και αναπτύσσουν τον πολιτισμό τους. Και τώρα, επιστρέφουν στην Ιερουσαλήμ για να εφαρμόσουν όσα έμαθαν. Όμως κοιτάζοντας το σημερινό Ισραήλ, αναρωτιέμαι: τι μάθαμε τελικά;», διερωτήθηκε ο ιστορικός.

Με οξύτητα προσέθεσε:

«Μάθαμε να χτίζουμε στρατούς. Μάθαμε να πολεμάμε. Μάθαμε να συνθλίβουμε τους πιο αδύναμους. Όμως όλα αυτά τα γνώριζαν ήδη οι Ρωμαίοι πριν 2.000 χρόνια. Αν αυτό ήταν το νόημα της μάθησης, τότε χάσαμε τον χρόνο μας.»

«Δεν είναι προφητεία, είναι πιθανότητα»

Αν και επανειλημμένα υπογράμμισε πως το σενάριο που περιγράφει είναι η χειρότερη πιθανή εξέλιξη, ο Χαράρι δεν το θεωρεί απίθανο. Αντιθέτως, το χαρακτηρίζει ως «διακριτή πιθανότητα» με σοβαρές συνέπειες:

«Αν αυτή η πορεία συνεχιστεί, κανείς Εβραίος σε Λονδίνο ή Νέα Υόρκη δεν θα μπορεί να αποστασιοποιηθεί. Όπως και οι κομμουνιστές τη δεκαετία του ’50 δεν μπορούσαν να αρνηθούν ότι η Σοβιετική Ένωση ήταν η εικόνα του κομμουνισμού στον κόσμο. Έτσι, και αυτό το νέο Ισραήλ θα είναι το νέο πρόσωπο του Ιουδαϊσμού», τόνισε.

«Η ιστορία γράφεται από μειοψηφίες»

Απαντώντας σε ερώτηση για το κατά πόσο οι ακραίες φωνές εκφράζουν την ισραηλινή κοινωνία, ο Χαράρι ανέφερε:

«Η ιστορία γράφεται από μειοψηφίες. Πάντα ήταν έτσι. Το 5% ή το 10% αρκούν για να διαμορφώσουν την πορεία της ιστορίας, ενώ οι περισσότεροι κάθονται και παρακολουθούν.»

Αποκάλυψε επίσης ότι πολλοί Ισραηλινοί που απέφευγαν μέχρι πρότινος να εκφράσουν ακραίες απόψεις για τη Γάζα, άλλαξαν στάση όταν ο Ντόναλντ Τραμπ έθεσε δημόσια το σενάριο της πλήρους εκδίωξης των Παλαιστινίων.

Η κρίσιμη ερώτηση: Ποια ιδανικά απομένουν;

Ο Χαράρι έκλεισε την παρέμβασή του θέτοντας ένα θεμελιώδες ερώτημα για την ισραηλινή κοινωνία:

«Ποια είναι τα ιδανικά που υπηρετεί σήμερα το Ισραήλ; Τι θετικό έχει να πει στον κόσμο;»

Ο ίδιος απάντησε με μια αίσθηση απογοήτευσης, θεωρώντας ότι το Ισραήλ κινδυνεύει να χάσει το ηθικό του υπόβαθρο και να αποκοπεί από τις βαθύτερες αξίες του Ιουδαϊσμού.

“Η Ισραηλινή τραγωδία καθρεφτίζει την παγκόσμια αποσύνθεση της φιλελεύθερης τάξης”

O Γιουβάλ Νώε Χαράρι συνέχισε την παρέμβασή του από το Λονδίνο, εστιάζοντας στο πώς τα γεγονότα στο Ισραήλ δεν αποτελούν μια «εξαίρεση της εβραϊκής μοίρας», αλλά αντανακλούν μια ευρύτερη παγκόσμια απορρύθμιση.

“Δεν υπάρχει τίποτα μοναδικά κακό στο Ισραήλ. Η κατάσταση στη Γάζα δεν είναι μοναδική. Την έχουμε ξαναδεί στην ιστορία και τη βλέπουμε ξανά σε διάφορα σημεία του κόσμου. Το Ισραήλ, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, συμμετέχει σε μια παγκόσμια τάση διάλυσης του φιλελεύθερου συστήματος.”

Κατά τον Χαράρι, η πιο ριζική παραβίαση του διεθνούς δικαίου στη σύγχρονη εποχή είναι η επαναφορά της λογικής της κατάκτησης μέσω στρατιωτικής ισχύος, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η αποκαθήλωση του ταμπού της εισβολής

“Το μεγαλύτερο ταμπού του φιλελεύθερου διεθνούς συστήματος ήταν ότι ένα ισχυρό κράτος δεν μπορεί να εισβάλλει και να κατακτήσει ένα αδύναμο, απλώς και μόνο επειδή μπορεί. Για χιλιάδες χρόνια αυτό ήταν ο κανόνας. Τον παραβίασε πρώτος ο Πούτιν. Και αντί να τιμωρηθεί, ο κόσμος απλά το αποδέχθηκε.”

Κατά τον Χαράρι, το αποκορύφωμα αυτής της νέας κανονικότητας ήταν η πρόταση του Τραμπ για προσάρτηση της Γροιλανδίας, με πιθανή στρατιωτική βία αν η Δανία αρνηθεί:

“Όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ λέει ότι ‘αν η Δανία δεν μας τη δώσει, όλα είναι στο τραπέζι’, τότε ξέρεις ότι έχεις περάσει σε έναν άλλο κόσμο.”

“Φέρε τα χαρτιά σου στο τραπέζι της Ιστορίας”

Ο Χαράρι θυμήθηκε τη δημόσια στιχομυθία του Τραμπ με τον Ζελένσκι:

“Ο Τραμπ του έλεγε: ‘Δεν έχεις τα χαρτιά’. Ο Ζελένσκι απαντούσε: ‘Δεν παίζω χαρτιά, μιλάω για αξίες και δίκαιο’. Και ο Τραμπ επέμενε: ‘Όχι, παίζεις χαρτιά και δεν έχεις φύλλα’. Αυτή είναι η νέα λογική των διεθνών σχέσεων: όχι δικαιοσύνη, όχι νόμος, μόνο ισχύς.”

Αυτό το στιγμιότυπο, όπως είπε, έκανε κάθε ηγέτη στον κόσμο να σηκώσει το τηλέφωνο και να απαιτήσει από τους υπουργούς του: “Θέλω πυρηνικά, θέλω χαρτιά ισχύος”.

“Από τη Γερμανία ως την Ιαπωνία, αυτό που ακούω περισσότερο είναι: ‘Χρειαζόμαστε πυρηνικά’.”

Ποια δημοκρατία;

“Μην τα συγχέουμε όλα. Άλλο η δημοκρατία, άλλο το διεθνές δίκαιο. Το καλό με τη φιλελεύθερη τάξη των τελευταίων δεκαετιών είναι ότι ακόμη και μη δημοκρατικά καθεστώτα συμμετείχαν σε αυτή. Δεν χρειαζόμαστε όλες τις χώρες να είναι δημοκρατικές για να τηρηθεί το βασικό ταμπού: να μην εισβάλλεις επειδή είσαι ισχυρός.”

“Το Ισραήλ – Παλαιστίνη δεν είναι η εξαίρεση”

Ολοκληρώνοντας, επέστρεψε στο ερώτημα που του τέθηκε: “Τελειώνουν τελικά οι συγκρούσεις;”.

“Όλες οι συγκρούσεις τελειώνουν, λένε. Ναι, αλλά πότε; Η Ιρλανδία χρειάστηκε οκτώ αιώνες. Αν το Ισραήλ χρειαστεί τόσο, τότε η λύση θα έρθει το 2600. Όταν δεν θα υπάρχουν πια άνθρωποι, μόνο A.I. και Cyborgs.”