«Μέχρι ποια ηλικία μπορούμε και είναι ασφαλές να οδηγούμε;» είναι το ερώτημα που απασχολεί σχεδόν όλους έπειτα από κάποιο τροχαίο ατύχημα με την εμπλοκή οδηγού ηλικίας άνω των 80 χρόνων. Η άμεση απάντηση: στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες χώρες της ΕΕ, δεν υπάρχει κανένα απολύτως όριο στην οδήγηση.
Οι νόμοι ορίζουν ότι με τη συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας οι οδηγοί πρέπει να εξετάζονται από δύο γιατρούς ανά τριετία, ενώ μετά τη συμπλήρωση των 80 χρόνων, κάθε δύο έτη, απαιτείται η εξέταση του οδηγού από περισσότερες ειδικότητες γιατρών. Εφόσον οι γιατροί δίνουν το «πράσινο φως», μπορεί κάποιος να οδηγεί μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο συχνά οι εξετάσεις αυτές είναι ακριβείς και εξονυχιστικές.
Ειδικότερα, στη χώρα μας, βάσει του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) και της σχετικής νομοθεσίας, τα διπλώματα οδήγησης που έχουν εκδοθεί μετά τις 18-1-2013 λήγουν έπειτα από 15 χρόνια. Οσα διπλώματα έχουν εκδοθεί πριν από αυτήν την ημερομηνία (18-1-2013) ανανεώνονται με τη συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας, οπότε οι οδηγοί θα πρέπει να κριθούν ικανοί προς οδήγηση έπειτα από ιατρικές εξετάσεις από οφθαλμίατρο και παθολόγο.
Εάν δεν υπάρχει κάποια άλλη πάθηση, το δίπλωμα οδήγησης ανανεώνεται για τρία χρόνια. Αυτή η διαδικασία, εφόσον δεν συντρέχουν παθολογικά αίτια, επαναλαμβάνεται ανά τριετία και διαρκεί μέχρι και τα 80 έτη.
Μετά την ηλικία των 80 χρόνων απαιτείται υποχρεωτικός ιατρικός έλεγχος από οφθαλμίατρο, παθολόγο, ωτορινολαρυγγολόγο και ψυχίατρο, ενώ η έγκριση για οδήγηση διαρκεί έως δύο χρόνια. Σε περίπτωση προβλημάτων υγείας, επιβάλλονται περιορισμοί, όπως για παράδειγμα η απαγόρευση οδήγησης σε αυτοκινητόδρομο ή η οδήγηση μόνο τις πρωινές ώρες.
Επίσης, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, η μεγαλύτερη ποινή που μπορεί να επιβληθεί σε κάποιον οδηγό – αποκλειστικό υπαίτιο ενός θανατηφόρου ατυχήματος είναι τα πέντε χρόνια φυλάκισης (αναστολή αποφασίζεται κατά περίπτωση από το δικαστήριο).
Σε σχέση με όλα τα παραπάνω, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σε φάση διερεύνησης (από ειδικούς) για το εάν θα πρέπει μετά τα 70 έτη να ανανεώνεται το δίπλωμα μόνο με τον έλεγχο των γιατρών ή εάν θα πρέπει ο οδηγός να ξαναδίνει εξετάσεις οδήγησης (π.χ. σήματα και πορεία). Πάντως, στη χώρα μας, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι δεν αποκτούν ξαφνικά απρόσεκτη οδική συμπεριφορά – αν δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι υγείας που τους καθιστούν ακατάλληλους οδηγούς. Είναι προφανές ότι εκείνο που χρειάζεται κατά προτεραιότητα είναι η προσεκτική οδήγηση και τα αντανακλαστικά.
Την ίδια στιγμή, τα στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο για το 2023 δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια οι έλληνες οδηγοί, ανεξαρτήτως ηλικίας, όχι μόνο μιλούν στο κινητό τους τηλέφωνο όταν οδηγούν, αλλά συμμετέχουν ακόμη και σε βίντεο εν κινήσει.
Συγκεκριμένα, το 76% των ελλήνων οδηγών μιλάει στο τηλέφωνο και συνολικά το 84% χρησιμοποιεί το smartphone του κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Η ίδια έρευνα δείχνει ότι το 92% των ελλήνων οδηγών θεωρεί ότι οι άλλοι οδηγοί είναι επικίνδυνοι, ενώ περίπου 8 στους 10 υπερβαίνουν τα όρια ταχύτητας. Παράλληλα, το 15% των οδηγών έχει προκαλέσει ατύχημα εξαιτίας της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ.