Του Αριστομένη Συγγελάκη
Σημείωση: Το παρόν κείμενο δημοσιεύθηκε ως έχει, λίγο πριν την πρώτη συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα ως Πρωθυπουργού με την Καγκελάριο Μέρκελ στο Βερολίνο (23.3.2015) αλλά, δυστυχώς, 2,5 χρόνια μετά, το ερώτημα αν «υπάρχει τσίπα» παραμένει επίκαιρο! Ένα προφητικό κείμενο – απάντηση στους γερμανικούς ανυπόστατους ισχυρισμούς
«Παιδιά κουρελιάρικα σέρνονταν στο κάθε βήμα. Περιπλανιόνταν κατά μικρές αγέλες, με ύφος ζωώδικο και φοβερό, με το βλέμμα αγκιστρωμένο στη γη, αναζητώντας μια απίθανη τροφή. Μερικά, πολύ μικρά, είχαν κολλήσει το μούτρο τους στη βιτρίνα ενός εστιατορίου, που είχε μετατραπεί σε καντίνα της Βέρμαχτ (…) Καμιά φορά, κάποιος στρατιώτης πετούσε μια πορτοκαλόφλουδα απ’ το παράθυρο. Τα παιδιά χτυπιόνταν αναμεταξύ τους για να την αρπάξουν. Ο καυγάς τους είχε μια βραδύτητα παραίσθησης. Γρατζουνιόνταν και δαγκάνονταν, αλλά με κινήσεις εξαντλημένες και πολύ αργές. Ενώ ένα παιδί έχωνε τα νύχια του στο μάτι του αντιπάλου του, εκείνο, αναίσθητο στον πόνο, μασουλούσε κιόλας, εκστασιασμένο, την τσαλαπατημένη, πικρή και βρώμικη τροφή.». Αντρέας Κέδρος, «Peuple roi» («Λαέ βασιλιά»), Παρίσι, 1952.
Είναι γεγονός ότι διαχρονικά η γερμανική προπαγάνδα έχει επιδοθεί σε ένα, άνευ ορίων, παιχνίδι εντυπώσεων μέσω της διαρροής φημών, ανυπόστατων ισχυρισμών και μυθευμάτων, προκειμένου να αποποιηθεί των ευθυνών της για τα εγκλήματα του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα και την απόδοση των γερμανικών οφειλών. Σύμφωνα με ό,τι κατά καιρούς έχει υποστηριχθεί, είτε δια των χειλέων Γερμανών υψηλόβαθμων αξιωματούχων ή μέσω διαρροών σε ΜΜΕ, η Ελλάδα, δήθεν, «έχει αποζημιωθεί», ή, δήθεν, κάποια «ελληνική κυβέρνηση έχει παραιτηθεί» (χωρίς να λέγεται ποια), ή ότι «το θέμα έχει οριστικά κλείσει» ή ότι, δήθεν, «οι ελληνικές αξιώσεις έχουν απωλέσει τη νομιμοποιητική τους βάση». Οι απαντήσεις από πλευράς κυρίως του κινήματος διεκδίκησης είναι άμεσες, αναλυτικές και τεκμηριωμένες και εντελώς συνοπτικά συνίστανται στο τρίπτυχο: α) καμία κυβέρνηση δεν έχει παραιτηθεί των ελληνικών αξιώσεων αλλά αντίθετα το ζήτημα έχει τεθεί επισήμως περίπου 15 φορές, β) οι γερμανικές οφειλές έχουν ισχυρή ηθική και ιστορική βάση, πλήρη νομική θεμελίωση και δεν υπόκεινται σε παραγραφή και γ) η διεκδίκησή τους εξελίσσεται εδώ και 70 χρόνια και με ιδιαίτερη ένταση την τελευταία εικοσαετία, μετά την επανένωση της Γερμανίας. Όμως, μετά από τις σαφείς ελληνικές απαντήσεις, η γερμανική κυβέρνηση δεν επανέρχεται˙ επιλέγει τη σιγή ιχθύος και περιμένει να ξεχαστεί το συγκεκριμένο «επιχείρημά» της για να επανέλθει με άλλον, εξίσου ανυπόστατο ισχυρισμό.
Καινοφανές επιχείρημα σε σοβαρή εφημερίδα
Αυτή τη φορά επελέγη η σοβαρή εφημερίδα Die Welt να φιλοξενήσει την «αποκάλυψη» ότι, δήθεν, δεν υπάρχει κατοχικό δάνειο (!), επικαλούμενη σχετικό έγγραφο από το γερμανικό υπουργείο εξωτερικών. Μας ξενίζει το γεγονός ότι η σοβαρή και έγκριτη αυτή εφημερίδα φιλοξένησε μία τόσο κραυγαλέα κυβερνητική διαρροή. Θυμίζουμε ότι είναι η εφημερίδα που φιλοξένησε μία ιστορικής σημασίας επιστολή του Μανώλη Γλέζου, στις 3.5.2013, στην οποία ο Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου ανέδειξε ότι ο αγώνας μας για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών δεν έχει χαρακτήρα εκδίκησης, αντίθετα είναι αγώνας για δικαιοσύνη και πρέπει να ενώσει τους δύο λαούς. Η εφημερίδα στο πολύ πρόσφατο δημοσίευμά της ισχυρίζεται ότι σύμφωνα με έγγραφο που βρίσκεται «στον υπ.αρ. R27320 φάκελο στο πολιτικό αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών» υπάρχει μεν «γερμανικό υπόλοιπο χρέους ύψους 476 εκατομμυρίων», όμως «δεν πρόκειται ούτε για δάνειο, ούτε για πίστωση, αλλά απλώς για ποσό που έχει υπολογιστεί» (!). Ας επιχειρήσουμε λοιπόν, όσο πιο συνοπτικά μπορούμε, μία πρώτη απάντηση, δεδομένου ότι υπάρχουν πολύ πιο ειδικοί στο εν λόγω ζήτημα.
Η αλήθεια για το κατοχικό δάνειο
Στις 14 Μαρτίου του 1942 ολοκληρώθηκε η Διάσκεψη της Ρώμης με τη συμμετοχή μόνο της Ιταλίας και της Γερμανίας, όπου αποφασίστηκε, μονομερώς, η καταβολή από την Ελλάδα στην Ιταλία και τη Γερμανία 1.500 εκατομμυρίων δραχμών το μήνα για την κάλυψη των δαπανών συντήρησης των στρατευμάτων Κατοχής. Το ποσό αυτό στη συνέχεια αναπροσαρμόστηκε στα 8.000 εκατομμύρια δραχμές το μήνα και τελικά καταργήθηκε ως όριο. Και μόνο η συγκεκριμένη απαίτηση του Άξονα ήταν πολύ βαριά και δυσανάλογη με τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας, παραβιάζοντας κατάφωρα τα προβλεπόμενα από τον Διεθνή Κανονισμό της Χάγης του 1889 και του 1907. Πολύ περισσότερο, που πέραν των υπέρογκων εξόδων Κατοχής, στη Ρώμη αποφασίστηκε επίσης (υπενθυμίζουμε: μονομερώς!) να μπορούν οι δυνάμεις Κατοχής να λαμβάνουν από την Ελλάδα ποσά χωρίς περιορισμό (!) για τις ανάγκες των πολεμικών τους μετώπων στη Βόρεια Αφρική, τα Βαλκάνια, τη Σοβιετική Ένωση υπό τη μορφή δανείου. Το κατοχικό δάνειο ήταν αναγκαστικό (αφού επιβλήθηκε η παροχή του), ωστόσο σύντομα υπογράφηκε σύμβαση, οπότε μετατράπηκε σε συμβατικό. Όπως σημειώνει δε ο ιστορικός ερευνητής Δημοσθένης Κούκουνας, την ύπαρξη του κατοχικού δανείου (και των άλλων οφειλών) αναγνώρισε ο ίδιος ο Φον Γκραίβενιτζ, πληρεξούσιος του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα, με επιστολή του που ενεχείρισε στον δωσιλογικό Πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη, λίγες μέρες πριν την απελευθέρωση της Αθήνας, τον Οκτώβριο του 1944. Σημειώνουμε, τέλος, ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδας, οι καταβολές προς το Γ’ Ράιχ, αφαιρουμένων των εξόδων συντήρησης του γερμανικού στρατού κατοχής, ανέρχονται στο ποσό των 1.530.033.302.528.820 δραχμών.
Οι Γερμανοί έπεσαν σαν ακρίδα στον πλούτο της χώρας μας
Θυμίζουμε ότι του κατοχικού δανείου είχε προηγηθεί η κυκλοφορία κάλπικων νομισμάτων (μάρκα κατοχής, μεσογειακές δραχμές και ιονικές δραχμές), ενώ παράλληλα από την πρώτη στιγμή οι γερμανικές και ιταλικές δυνάμεις (και οι Βούλγαροι στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη) επιδόθηκαν σε μια άνευ όρων καταλήστευση της ελληνικής οικονομίας με πολλαπλούς τρόπους (κατάσχεση της πλειοψηφίας των μετοχών των δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων, μέσω του κλήρινγκ, διαρπαγή των μεταλλευμάτων, των τροφίμων, των εμπορευμάτων και κάθε άλλου πολύτιμου πόρου, κατάσχεση των μέσων μεταφοράς κ.α.). Όπως σημειώνει ο Μανώλης Γλέζος στο βιβλίο του «Και ένα μάρκο να ήταν», οι Γερμανοί πρωταγωνίστησαν σ’ αυτή τη διαδικασία απομύζησης του πλούτου των Ελλήνων, «υποχρεώνοντας» τον Μουσολίνι να παραπονεθεί ότι «ο Χίτλερ πήρε από τους Έλληνες ακόμα και τα κορδόνια των παπουτσιών τους»! Συνέπεια των παραπάνω μεθοδεύσεων αρπαγής του πλούτου του ελληνικού λαού ήταν η διακοπή της ομαλής λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας, η πλήρης ανατροπή της σταθερότητας του νομίσματός της, η διάλυση του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού, η πείνα και ο θάνατος. Ας μην ξεχνάμε το τρομακτικό αποτέλεσμα της πείνας, των εκτελέσεων, των βασανιστηρίων, των στερήσεων, των ασθενειών, όπως το αποτύπωσε στο υπόμνημά του ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Διάσκεψη των Παρισίων (1945-1946) αείμνηστος Καθηγητής Αθανάσιος Σμπαρούνης: μία στις δύο οικογένειες στην Ελλάδα θρήνησαν θύματα κατά τη διάρκεια του πολέμου και της Κατοχής, ένας στους δέκα Έλληνες υπέστη αναπηρία, ενώ το 75% των παιδιών υπέφερε από ασθένειες, ακόμα και μετά τη λήξη του πολέμου.
Το κατοχικό δάνειο βασικός μοχλός της αφαίμαξης της Ελλάδας
Γίνεται λοιπόν κατανοητό πώς το κατοχικό δάνειο, που είχε ιδιαίτερο ρόλο στη συνολική διαδικασία αφαίμαξης των αναγκαίων όρων συντήρησης και αναπαραγωγής του ελληνικού λαού, συντέλεσε καθοριστικά στην τραγωδία της Κατοχής και, συνεπώς, η διεκδίκησή του, πέραν των άλλων ισχυρών επιχειρημάτων, έχει και ένα μεγάλο ηθικό βάρος. Η ύπαρξη δε της δανειακής σύμβασης, η πλήρης καταγραφή τόσο των έγγραφων αιτημάτων της Γερμανίας για πιστώσεις, πέραν των εξόδων Κατοχής, όσο και των καταβολών προς τη Γερμανία στον ειδικό λογαριασμό που τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδας, η λογιστική συμφωνία των χωριστών λογαριασμών (για τις συγκεκριμένες πιστώσεις) που κρατούσε η Τράπεζα της Ελλάδος και το Γ’ Ράιχ, η άμεση και έμμεση αναγνώριση της συγκεκριμένης οφειλής από την ίδια τη Γερμανία, τόσο την περίοδο της Κατοχής όσο και μετά, και πολλά άλλα στοιχεία, που συνοδεύονται από πλήθος αδιάσειστων τεκμηρίων, καθιστούν το κατοχικό δάνειο πλήρως τεκμηριωμένη, ισχυρά θεμελιωμένη και απαράγραπτη απαίτηση της Ελλάδας. Απαίτηση από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει η Γερμανία! Κι αυτό το γνωρίζει καλά η κυβέρνησή της.
Το μόνο που αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης είναι το σημερινό ύψος της οφειλής για το κατοχικό δάνειο, δεδομένου ότι για τον καθορισμό της υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, σημαντικά αποκλίνουσες μεταξύ τους, που οφείλονται σε εναλλακτικές μεθόδους υπολογισμού (νόμισμα μετατροπής του κεφαλαίου, πληθωρισμός, ύψος του επιτοκίου υπερημερίας κ.α.). Αποφεύγοντας στο παρόν σημείωμα για ευνόητους λόγους την αριθμολογία, αρκούμαστε να σημειώσουμε ότι αν υπάρχει πολιτική βούληση, το ζήτημα μπορεί να διευθετηθεί σε διμερές επίπεδο με δίκαιο και αμοιβαία αποδεκτό τρόπο, προς όφελος και των δύο χωρών και της προοπτικής της Ευρώπης.
Υπάρχει φιλότιμο;
Εν κατακλείδι, είναι πέραν πάσης αμφισβήτησης ότι το κατοχικό δάνειο υπάρχει, όπως και οι άλλες απαράγραπτες οφειλές (αποζημιώσεις θυμάτων, επανορθώσεις, επιστροφή πολιτιστικών θησαυρών) και εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για τη ρητή δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης ότι θα τις διεκδικήσει αποφασιστικά, διευκρινίζουμε ωστόσο ότι επαγρυπνούμε για την τήρηση των δεσμεύσεων. Σημειώνουμε επίσης με ενθουσιασμό την όλο και πιο ισχυρή υποστήριξη της διεκδίκησης και μέσα στη Γερμανία. Το ερώτημα όμως είναι αν υπάρχει τσίπα, αν υπάρχει φιλότιμο στο βαθύ γερμανικό κράτος. Ή για να το πούμε αλλιώς: η Γερμανία είναι αναμφισβήτητα ισχυρή. Καλείται όμως να αποδείξει ότι είναι και δίκαιη και συνεπής στις υποχρεώσεις της. Έχει το θάρρος; Ας το ελπίσουμε!
* Ο Αριστομένης Συγγελάκης είναι Μέλος της Σ.Ε. του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και της Ένωσης Θυμάτων Βιάννου.