Του Κώστα Βαξεβάνη
Στη δημοσιογραφία συνηθίζουμε να αποδίδουμε είτε μαγικές ικανότητες, είτε την ευθύνη για τα πάντα. Και οι δύο ερμηνείες είναι λάθος. Δημοσιογραφία είναι ο δρόμος,-πολλές φορές μοναχικός- της αλήθειας. Ακούω πολλές φορές συναδέλφους να μιλούν για την αντικειμενικότητα της δημοσιογραφίας, σαν να πρόκειται για ένα μαυσωλείο που πρέπει να προσκυνήσουμε. Δεν υπάρχει αντικειμενικότητα. Η αντικειμενικότητα είναι ο βαθμός της ευπρέπειας του υποκειμενισμού μας. Πόσο ευπρεπείς, τίμιοι και επαγγελματίες είμαστε μέσα σε έναν κόσμο που όλα είναι σχετικά. Και πόσο αποφασισμένοι να πολεμήσουμε ενάντια σε παγίδες σε έναν κόσμο υπερπληροφόρησης.
Συνηθίζω να λέω μια φράση του Τζώρτζ Όργουελ συχνά «δημοσιογραφία είναι να αποκαλύπτεις όσα οι άλλοι θέλουν να αποκρύψουν. Όλα τα άλλα είναι δημόσιες σχέσεις». Πρέπει να το κάνεις με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την προσωπικότητα των ανθρώπων. Αλλά πρέπει να το κάνεις.
Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, η δημοσιογραφία δεν έχει καμιά σχέση με την αλήθεια. Ένα διεφθαρμένος πυρήνας κυβερνά τη χώρα. Στο κέντρο του είναι επιχειρηματίες που κάνουν ό,τι θέλουν και συνήθως κλείνουν δουλειές με το κράτος. Στη συνέχεια οι πολιτικοί νομοθετούν ως κοινοί μαφιόζοι για να εξυπηρετήσουν και πολλές φορές να νομιμοποιήσουν αυτούς τους πολιτικούς. Και στο τέλος οι δημοσιογράφοι δεν λένε κουβέντα.
Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα που μπορώ να αναφέρω. Η σύλληψή μου είναι ένα από αυτά. Επί 2 χρόνια το κράτος αρνιόταν επίμονα να αξιοποιήσει τη λίστα Λαγκάρντ με πιθανούς φοροφυγάδες. Όταν τη δημοσίευσα οδηγήθηκα από ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας στο δικαστήριο. Αθωώθηκα, αλλά η ίδια η Εισαγγελία ακύρωσε την αθωωτική απόφαση, επιθυμώντας μάλλον κάποια άλλη. Τις ίδιες μέρες ο Guardian αποκάλυψε βασανιστήρια από τη ελληνική αστυνομία. Τα ελληνικά ΜΜΕ δεν έλεγαν το παραμικρό. Ο Έλληνας υπουργός έφτασε στο σημείο να κάνει αγωγές στην εφημερίδα γιατί έλεγε την αλήθεια.
Λίγες μέρες πριν ,το HOT DOC, το περιοδικό που εκδίδω,αποκάλυψε πως ένα από τα βασικότερα στελέχη της ΝΔ, του Έλληνα πρωθυπουργού,ήταν συνεργάτης της ελληνικής Χούντας. Η κυβέρνηση αρνήθηκε να απαντήσει. Τα ελληνικά ΜΜΕ δεν έκαναν καμιά αναφορά στο θέμα. Κι όμως το ελληνικό Σύνταγμα απαιτεί σεβασμό στον Τύπο.
Η ελληνική Δημοκρατία έχει γίνει μια υβριδική Δημοκρατία. Έχει δικαίωμα να ψηφίζεις κάθε τέσσερα χρόνια. Αλλά αυτοί που κυβερνούν,αναλαμβάνουν να ψηφίσουν προκλητικούς νόμους για τους οποίους οι πολίτες δεν θα μάθουν ποτέ από τα ΜΜΕ. Οι ίδιοι οι υπουργοί είναι σε διαρκή ατιμωρησία με ένα πρωτοφανή νόμο που δεν τους αποδίδει ποτέ ευθύνες.
Κάτοχοι των ΜΜΕ,είναι επιχειρηματίες που σε στενή σχέση με το πολιτικό σύστημα,ορίζουν τι είναι νόμιμο και βέβαια τι πρέπει να μαθευτεί. Το REUTERS πρόσφατα είχε μια πολύ σκληρή εμπειρία,όταν προσπάθησε να κάνει έρευνα για τα media στην Ελλάδα. Εναντίον του εξαπολύθηκε μια επίθεση που το εμφάνιζε ότι θέλει να καταστρέψει την Ελλάδα
Πολλές φορές λένε κάποιοι στην Ελλάδα πως δεν υπάρχει φίμωμα του Τύπου από τη στιγμή που ο Βαξεβάνης μπορεί και γράφει ό,τι θέλει. Η ελευθερία του Τύπου δεν ορίζεται από μια στιγμιαία απεικόνιση κάποιων πληροφοριών,αλλά από το περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορεί να λειτουργεί η δημοσιογραφία.
Εκδώσαμε πριν ένα ακριβώς χρόνο το HOT DOC,ένα ανεξάρτητο περιοδικό έρευνας. Πέρα από τις νομικές περιπέτειες,προσπάθησαν να μας εμφανίσουν ως δημοσιογράφους συγκεκριμένης πολιτικής απόχρωσης, ως συνεργαζόμενους με μυστικές υπηρεσίες, ως αναξιόπιστους. Δέχθηκα επίθεση στο σπίτι μου από 5 άτομα και η ελληνική αστυνομία το εμφάνισε ως απόπειρα κλοπής. Προσπαθούν να εκφοβίσουν και να εξοντώσουν οποιαδήποτε ανεξάρτητη φωνή, την ώρα που η Ελλάδα τρώει απ τα σκουπίδια. Απαγόρευσαν με απόφαση του Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, να δείχνει η τηλεόραση εικόνες φτώχειας.
Ζούμε σε μια Ενωμένη Ευρώπη με σκληρές αντιθέσεις. Η Ευρώπη δεν μπορεί να παραβλέπει ούτε τον πολιτισμό της, ούτε την παράδοσή της Ελευθερία. Είμαι περήφανος που γεννήθηκα σε μια χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία και τον Πολιτισμό. Αλλά η Δημοκρατία είναι σαν το ποδήλατο. Αν δεν κάνεις πεντάλ συνέχεια θα πέσεις.
Η Δημοσιογραφία σήμερα δεν είναι μια καταγραφή γεγονότων. Οφείλει να είναι μια μάχη ενάντια στη βαρβαρότητα και τη συσκότιση. Σε αυτή την Ήπειρο πρέπει να ξανά ανακαλύψουμε τις πανανθρώπινες ιδέες και φυσικά το ρόλο της δημοσιογραφίας.
Στις 6 Ιουνίου δικάζομαι και πάλι για την αποκάλυψη της λίστας Λαγκάρντ. Δεν ξέρω ποια θα είναι η έκβαση της δίκης. Θέλω όμως να σας δηλώσω πως αν καταδικαστώ δεν θα ασκήσω έφεση και θα ζητήσω να οδηγηθώ στη φυλακή. Γιατί θέλω να δημοσιογραφώ σε μια χώρα που δεν φοβάται την αλήθεια. Θέλω την αλήθεια των ανθρώπων και όχι μιας κάστας διεφθαρμένων πολιτικών και επιχειρηματιών. Δεν θέλω οι κάτοικοι της χώρας μου να διαβάζουν ξένο Τύπο για να μάθουν τι έγινε στη χώρα τους,όπως γινόταν επί Χούντας. Θέλω να μην κινδυνεύω, όπως και κάθε δημοσιογράφος, από αυτά που αποκαλύπτω. Θέλω να μην κινδυνεύω να εμφανιστώ ως «ύποπτος» δημοσιογράφος επειδή λέω τα αυτονόητα, από τους προπαγανδιστές μιας εξουσία που έφερε τη χώρα μου στο χείλος του γκρεμού. Θέλω να μπορώ να πω όσα σκέφτομαι, χωρίς τον κίνδυνο βιολογικής ή ψυχολογικής καταστροφής μου
Θέλουν μια δημοσιογραφία φιμωμένη, θέλουμε μια δημοσιογραφία με κοινωνικές ευαισθησίες και αλήθεια.
Σας ευχαριστώ
*Πρόκειται για την ομιλία του Κώστα Βαξεβάνη την Πέμπτη 21/3/2013 κατά την απονομή του βραβείου δημοσιογραφίας INDEX στο Λονδίνο.