Του Παναγιώτη Ν. Κρητικού*
Timeo Danaos et dona ferentes
Η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας κορυφώνεται στο άρθρο 44 του Συντάγματος το οποίο προβλέπει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Και λέμε κορυφώνεται γιατί η έννοια αυτή, στην συγκεκριμένη διάταξη, ταυτίζεται με την έννοια της άμεσης δημοκρατίας.
Όμως, ο συνταγματικός αυτός θεσμός αφ’ ής ίσχυσε, ποτέ δεν βρήκε την εφαρμογή του. Το δημοψήφισμα της 12 Δεκεμβρίου 1974, με το οποίο λύθηκε οριστικά το πολιτειακό ζήτημα, προκηρύχθηκε με ειδικό ψήφισμα. Τότε, ο λαός με την ετυμηγορία του καθιέρωσε το πολίτευμα της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Έκτοτε, οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης έθεσαν τις σχετικές διατάξεις του άρθρου 44 σε μακρά χειμερία νάρκη και ουδέποτε τις ενεργοποίησαν.
Παρά το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια της 37ετούς μεταπολιτευτικής περιόδου, πολλάκις ανέκυψαν ζητήματα κρίσιμης σημασίας και μείζονος σημασίας νομοσχέδια, οι κυβερνήσεις δεν είχαν την ευαισθησία να προσφύγουν στο λαό, ώστε εκείνος να αποφανθεί δημοψηφισματικά. Οι κυβερνητικές ηγεσίες και των δύο κομμάτων εξουσίας παρέκαμψαν την άμεση ετυμηγορία του λαού, δηλαδή δεν προσέφυγαν σ’ αυτόν είτε όταν επρόκειτο για το μείζον ζήτημα της ένταξης της χώρας στην τότε ΕΟΚ, είτε για την έγκριση της συνθήκης του Μάαστριχτ, ούτε όταν ανέκυψε το εθνικοκοινωνικό ζήτημα της διαγραφής του θρησκεύματος από τις ταυτότητες ή για τα μείζονος σημασίας εθνικά θέματα, όπως π.χ. το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων. Σε κάθε περίπτωση, στις ηγεσίες της Μεταπολίτευσης υπήρξε έλλειμμα δημοκρατικής ευαισθησίας.
****
Τον τελευταίο καιρό, διαρρέεται από κυβερνητικούς κύκλους η σκέψη δημοψηφισματικής ετυμηγορίας, χωρίς να γίνεται αναφορά στις οικείες διατάξεις του άρθρου 44 και δίχως να προσδιορίζεται το αντικείμενο του δημοψηφίσματος, δηλαδή το ζήτημα το οποίο πρέπει να τεθεί στην κρίση του Λαού, ούτε, φυσικά, ο τρόπος και η μορφή με την οποία θα τεθεί το ερώτημα ή τα ερωτήματα. Η αοριστία και η ασάφεια γύρω από το καίριο αυτό ζήτημα, φρονούμε ότι, ενέχει σκοπιμότητα. Εκτοξεύτηκε ως πυροτέχνημα για τη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος στην κοινή γνώμη, ώστε με την κατάλληλη (λαϊκίστικη) επεξεργασία, ο λαός να αποδεχθεί προτάσεις, όχι φυσικά σε σχέση με το Μνημόνιο (αυτό δε μπαίνει σε λαϊκή κρίση γιατί ξέρουν ποια τύχη θα έχει), αλλά σε σχέση με την αλλαγή του πολιτικού συστήματος στην ουσία με την αλλαγή του πολιτεύματος, μέσα από την υφαρπαγή της λαϊκής βούλησης. Δεν είναι εκτός της διαδικασίας αυτής η ενορχηστρωμένη αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος και των θεσμών της Δημοκρατίας ως η μόνη αιτία της κακοδαιμονίας, μια αμφισβήτηση η οποία σκοπίμως παρακάμπτει τους διεφθαρμένους φορείς (δηλαδή το πολιτικό προσωπικό και την ιδιοκτησιακή αντίληψη περί την εξουσία και την άσκησή της). Όλα εντάσσονται στην σχετική προπαγάνδα με στόχο τη διαμόρφωση δημοψηφισματικού κλίματος σε πνεύμα λαϊκισμού.
Όμως, σε σχέση με την αοριστία του θέματος, μπαίνουν εκ των πραγμάτων ορισμένα καίρια ερωτήματα: Ερώτημα α) Θα προκηρυχθεί δημοψήφισμα με βάση το εδάφιο α της παραγράφου 2 του άρθρου 44 του Συντάγματος «για κρίσιμο εθνικό θέμα»; Και ποιο είναι αυτό το κρίσιμο εθνικό θέμα το οποίο θα τεθεί στην κρίση του λαού με βάση την εν λόγω συνταγματική διάταξη; Ερώτημα β) Θα προκηρυχθεί δημοψήφισμα σε εφαρμογή του εδαφίου β της αυτής παραγράφου του άρθρου 44 για ψηφισμένο νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα εκτός των δημοσιονομικών, δηλαδή εκτός από το Μνημόνιο που είναι νομοσχέδιο κατεξοχήν δημοσιονομικού περιεχομένου; Και το μείζον ερώτημα: Αποκλειομένων των ανωτέρω, τι έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους οι φαεινοί εγκέφαλοι, δηλαδή ποιο ζήτημα μείζονος σημασίας προτίθενται να θέσουν ενώπιον του λαού το οποίο, μάλιστα, προαπαιτεί ηυξημένη «νομοθετική προετοιμασία», την οποία έλαβε εντολή να κάνει ο αρμόδιος υπουργός; Μήπως αφορά κάποια ρηξικέλευθη τομή του πολιτεύματος κατά περιγραφή των θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος; Και με ποια διαδικασία θα γίνει αυτό; Περιθώρια ειδικών ψηφισμάτων στα πλαίσια της ισχύουσας συνταγματικής τάξης δεν υπάρχουν. Φαντάζομαι ότι οι εμπνευστές του δημοψηφίσματος θα έχουν σαφή αντίληψη της διαφοράς μεταξύ της «συντακτικής» και «αναθεωρητικής» έννοιας του Πολιτεύματος.
Δευτερεύουσες σκέψεις: μήπως στα πλαίσια του εντόνως καλλιεργούμενου αντιβουλευτικού (διάβαζε αντικοινοβουλευτικού) κλίματος επιδιώκεται η υφαρπαγή της λαϊκής βούλησης, ώστε ατή να χρησιμοποιηθεί για την ισχυροποίηση των αρχηγικών κομμάτων εξουσίας; Με δόλωμα π.χ. τη μείωση των βουλευτών από 300 στους διακόσιους ή και 100, ποιος πολίτης μέσα σε αυτό το άγριο κλίμα δεν θα ψήφιζε να καταργηθούν και οι 300; Με πρόσθετο, επίσης, δόλωμα την κατάργηση του σταυρού προτίμησης ως δήθεν πηγή της διαφθοράς- λες και δεν αποτελούν δεξαμενή της διαφθοράς και της διαπλοκής οι αντιδημοκρατικώς λειτουργούσες ηγετικές ομάδες των αρχηγικών κομμάτων- θα ήταν εύκολη η υφαρπαγή μιας δημοψηφισματικής εντολής του Λαού για τέτοιες προτάσεις οι οποίες στα χέρια της συγκεντρωτικής λειτουργίας των αρχηγικών κομμάτων εξουσίας θα οδηγούσαν στον ευνουχισμό της λαϊκής κυριαρχίας και σε αλλοίωση (παραμόρφωση) της ουσίας της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Μήπως τέτοιες νοσηρές αντιλήψεις κυοφορούνται και μέλλει να πάρουν τη μορφή συγκεκριμένων προτάσεων, ώστε στην σημερινή συγκυρία σύγχυσης και αμφισβήτησης των πάντων, οδηγήσουν μέσα από μια λαϊκή έγκριση, στην ανατροπή των συντεταγμένων του πολιτικού συστήματος;
Εκείνο που πρέπει, εν κατακλείδι, να επισημανθεί είναι ότι τέτοιες σκέψεις που ισχυροποιούν το αρχηγοκεντρικό κομματικό σύστημα, γοητεύουν τις κομματικές ηγεσίες εκατέρωθεν. Θέλγονται από την ιδέα του απόλυτου ελέγχου των κομματικών μηχανισμών, ιδιαίτερα στο κοινοβουλευτικό τους σκέλος, έλεγχος ο οποίος έχει ως προϋπόθεση την με υποκειμενικά κριτήρια προεπιλογή των μελών του. Σε κάθε περίπτωση, η όποια απόπειρα αλλοίωσης του κοινοβουλευτισμού οφείλει να ανακοπεί από την πλειοψηφία της Βουλής η οποία στη μεν εφαρμογή του εδαφίου α της παραγράφου 2 του άρθρου 44 απαιτεί την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, εις δε την περίπτωση του εδαφίου β της αυτής παραγράφου απαιτείται η πλειοψηφία των 3/5, δηλαδή 180 βουλευτές. Και δε νομίζουμε ότι οι Έλληνες βουλευτές θα προσφερθούν προς ευνουχισμόν.
Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει και το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος που ενεργοποιεί τον πατριωτισμό των Ελλήνων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι τον τελευταίο πολίτη.
* Ο Παναγιώτης Ν. Κρητικός είναι Πρόεδρος του Πολιτικού και Κοινωνικού Συνδέσμου «Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΖΟΡΜΠΑΣ» και πρ. Αντ/ρος της Βουλής e-mail: pkritikos14@yahoo.gr