O πλανήτης μας κοντεύει να βουλιάξει στα χρέη, που σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ξεπερνούν κατά δέκα φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ, το οποίο υπολογιζόταν το 2008 σε περίπου 70 τρισεκατομμύρια δολάρια (10.500 δολάρια μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα). Αυτό σημαίνει πως ο κόσμος μας, η παγκόσμια οικονομία, κάθεται πάνω σε μια βόμβα χρεών ύψους τουλάχιστον 700 τρισεκατομμυρίων δολαρίων! Μια βόμβα που, αντί να μικραίνει, μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο.
Όλοι χρωστούν σε όλους. Κάποιοι όμως χρωστούν περισσότερα και κάποιοι άλλοι ζουν πλουσιοπάροχα με τους τόκους των χρημάτων που δάνεισαν σε κάποιους άλλους. Η αγορά χρέους καλά κρατεί. Κράτη χρωστούν ασύλληπτα ποσά σε τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, διεθνείς οργανισμούς, επιχειρήσεις, ιδιώτες προμηθευτές ακόμη και σε άλλα κράτη. Επιχειρήσεις χρωστούν σε κράτη, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες και σε ιδιώτες προμηθευτές. Ο μεγαλύτερος χρεωμένος στον κόσμο είναι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ με ένα συνολικό χρέος που αγγίζει τα 15 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αντίστοιχα ο μεγαλύτερος πιστωτής παγκοσμίως είναι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας: μόνο τα Αμερικανικά Ομόλογα που κατείχε το 2010 έφταναν σε αξία τα 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Στο ενδιάμεσο τους υπάρχει ένας ωκεανός από χρεωμένους και δανειστές και λίγο πολύ οι περισσότεροι κάτοικοι του πλανήτη ανήκουν είτε στη μία είτε στην άλλη κατηγορία.
Το πως δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα χρέη και το πώς χορηγήθηκαν όλα αυτά τα δάνεια, είναι μεγάλη ιστορία. Έχει να κάνει με την ίδια τη φύση, τη δημιουργία και την κυκλοφορία του χρήματος. Αποτελεί κοινό μυστικό πως το περισσότερο χρήμα που κυκλοφορεί δημιουργείται μέσω της χορήγησης δανείων από τις τράπεζες, δηλαδή μέσω της ανακύκλωσης του «αέρα» ή μόχλευσης. Αρκεί μια τράπεζα να έχει ένα ευρώ δικό της κεφάλαιο για να μπορεί να δανείζει εκατό! Ναι, φίλοι μου, τα νούμερα στον τραπεζικό σας λογαριασμό είναι απλώς το χρέος κάποιου άλλου ανθρώπου. Οι τράπεζες θα κατέρρεαν αμέσως αν τυχόν και οι άνθρωποι συνειδητοποιούσαν ότι δημιουργούν πλασματικό χρήμα, συχνά χωρίς καθόλου αντίκρισμα στην πραγματική οικονομία. Πρόκειται για ένα ψεύτικο οικοδόμημα που μπορεί να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή από το ίδιο του το βάρος.
***
Με την Ελλάδα διασωληνωμένη επί χρόνια στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και στο ΔΝΤ, οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες μετατράπηκαν σε «βαρόμετρο» που ανεβοκατέβαινε ανάλογα με το πόσο κοντά ή μακριά βρισκόταν η χώρα από τη χρεοκοπία. Ο κίνδυνος της χρεοκοπίας πανικόβαλε εύκολα το ζαλισμένο κοπάδι των Ελλήνων καταθετών. Όσο η ανασφάλεια και το ελληνικό χρέος αυξανόταν, τόσο οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες μειωνόταν. Στα τέλη του 2011 οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες είχαν πέσει στα 200 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου, ενώ τα συνολικά χρέη της Ελλάδας και των Ελλήνων υπολογίζονταν στο 1,1 τρισεκατομμύριο Ευρώ, σχεδόν όσο και η συνολική εμπορική αξία όλων των ακινήτων (εκτός κτημάτων και οικοπέδων) στην Ελλάδα. Την ίδια εποχή υπολογίζονταν πως από αυτό το 1,1 τρισεκατομμύριο Ευρώ τα 355 δισεκατομμύρια ήταν εξωτερικό χρέος, ενώ τα 850 δισεκατομμύρια εσωτερικό. Τα 250 δισεκατομμύρια ήταν χρέη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων προς τις τράπεζες. Από αυτά τα 116 δισεκατομμύρια. αφορούσαν χρέη από στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια, τα 120 δισεκατομμύρια χρέη των επιχειρήσεων προς τις τράπεζες και τα 16 δισεκατομμύρια χρέη των Ελευθέρων Επαγγελματιών. Ωστόσο υπήρχε και μια ακόμη μεγάλη βραδυφλεγή βόμβα πάνω στην οποία καθόταν η ελληνική οικονομία και ειδικά οι επιχειρήσεις: οι μεταχρονολογημένες επιταγές. Ήταν επιταγές με αρχική αξία 80 δισεκατομμύρια Ευρώ, που έληγαν κατά μέσο όρο μετά από 6-12 μήνες και στο ενδιάμεσο είχαν αλλάξει τέσσερις με πέντε φορές χέρια με αποτέλεσμα η συνολική αξία του χρέους που αντιπροσώπευαν να πολλαπλασιαστεί ανάλογα και να φτάσει τα 400 δισεκατομμύρια ευρώ! Όμως στην εποχή της Κρίσης και της βαθιάς ύφεσης πολλές ελληνικές επιχειρήσεις είχαν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας και δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις επιταγές τους, με αποτέλεσμα οι ακάλυπτες επιταγές να «σκάνε» προκαλώντας έτσι ένα ντόμινο χρεοκοπιών σε πολλές συνεργαζόμενες επιχειρήσεις επιβεβαιώνοντας την παροιμία «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά». Στο πάνθεον των ελληνικών χρεών, υπήρχαν και 41 δισεκατομμύρια που αφορούσαν ληξιπρόθεσμες οφειλές επιχειρήσεων και ιδιωτών προς το Δημόσιο. Από αυτά το 90% (37 δισεκατομμύρια) τα χρωστούσαν μόλις 14.700 πρόσωπα και εταιρείες και τα υπόλοιπα 4 δισεκατομμύρια περίπου 900.000 φορολογούμενοι. Ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι όμως δεν θεωρούσαν πως μπορούσαν να εισπραχθούν ποτέ πάνω από 10 δισεκατομμύρια από αυτές τις οφειλές. Τέλος, αν υπολογίσει κανείς και τα χρέη προς τα ασφαλιστικά ταμεία, τα χρέη του Δημοσίου προς τους ιδιώτες προμηθευτές και τα κάθε είδους χρέη μεταξύ των ιδιωτών, τότε το 1,1 τρισεκατομμύριο Ευρώ δεν φαντάζει και τόσο εξωπραγματικό ποσό. Το 2011 το ελληνικό ΑΕΠ είχε πέσει λόγω ύφεσης στα 225 δισεκατομμύρια Ευρώ. Αυτό σημαίνει πως τα συνολικά χρέη των Ελλήνων ξεπερνούσαν κατά πέντε φορές το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν τους, αναλογούσαν δηλαδή σε 100.000 Ευρώ περίπου για κάθε κάτοικο της χώρας (Υπάρχουν αντίστοιχες μελέτες που εκτιμούν το συνολικό χρέος των ΗΠΑ, των Αμερικανικών επιχειρήσεων και πολιτών σε πολύ πάνω από τα 100 τρισεκατομμύρια δολάρια).
Υπήρχε ποτέ περίπτωση να ξεπληρωθεί επακριβώς όλο αυτό το βουνό των χρεών; Ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης δεν υπήρχε τέτοιο ενδεχόμενο. Ποτέ μα ποτέ όλα αυτά τα χρέη δεν θα πληρώνονταν μέχρι δεκάρας. Ένα τμήμα τους θα παρέμενε εσαεί απλήρωτο και στο τέλος θα διαγράφονταν αναγκαστικά. Είτε πρόκειται για «επαχθές χρέος», δημιουργημένο από λεόντειες συμφωνίες και ληστρικά επιτόκια, είτε απλά για άτοκα δανεικά μεταξύ φίλων. Αυτό συνέβαινε και όταν η οικονομία λειτουργούσε «φυσιολογικά». Γιατί να μη συμβεί λοιπόν «εθελοντικά» κάτι τέτοιο και στο σημερινό υπερχρεωμένο κόσμο, που θέλει οπωσδήποτε να αποφύγει μια νέα Κρίση και μια παρατεταμένη οικονομική ύφεση με ανεξέλεγκτες συνέπειες;
***
Μια λογική λύση υπάρχει για μην χειροτερεύσει κι άλλο η παγκόσμια οικονομική κατάσταση. Η ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΡΕΩΝ τουλάχιστον κατά 50%. Διαγραφή χρέους για τα κράτη, τις επιχειρήσεις, τους ιδιώτες –σε όλους! Μόνον έτσι μπορεί να γίνει ένα Reset της παγκόσμιας οικονομίας, να γίνει επανεκκίνηση και να αρχίσει να υπάρχει ανάπτυξη που δεν θα βασίζεται σε «φούσκες». Εξάλλου ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου χρέους είναι επαχθές κι αποτελείται από ληστρικούς τόκους, που διπλασιάζουν το χρέος μέσα σε λίγα χρόνια.
Με τη διαγραφή του παγκόσμιου χρέους τουλάχιστον κατά 50% μπορεί το τρέχον οικονομικό μοντέλο να είναι βιώσιμο, να κερδίσει τέλος πάντων περισσότερο χρόνο… Γι’ αυτό διαγράψτε τα χρέη ω ισχυροί της Γης! Διαφορετικά θα καταστραφούμε όλοι μαζί! Μην τρέφετε καθόλου ψευδαισθήσεις γι’ αυτό…
Υπάρχουν βέβαια εκεί έξω ορισμένοι άνθρωποι –αλαζονικοί μες την ψευδαίσθηση της δύναμης που το δίνει η κατοχή πλούτου– που νομίζουν πως τα άφθονα χρήματά τους στο τέλος θα τους σώσουν. Όμως τα χρήματα δεν έχουν καμιά αξία από μόνα τους, εκτός αν τα κάψεις για να ζεσταθείς. Είναι εμείς οι άνθρωποι που τα δίνουμε μια μεγάλη συμβολική αξία. Αν όμως σταματήσουμε να τα μετράμε, να τα λαμβάνουμε υπόψιν μας στις καθημερινές μας δραστηριότητες, τότε αυτομάτως απαξιώνονται. Ακόμη χειρότερα, αν το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι καταστραφούν, τότε οι πλούσιοι θα διαπιστώσουν ότι δεν μπορούν να τραφούν με χρήματα…
Την άμεση διαγραφή μέρους των χρεών και την αναδιανομή του πλούτου προτείνει και ο οικονομικός αναλυτής Ντιρκ Μίλερ: «Το τραπεζικό μας σύστημα έχει τελειώσει. Οι χρεοκοπίες κρατών είναι μέρος του συστήματος εδώ και αιώνες. Εγώ θα τις ονόμαζα reset (επανεκκίνηση). Η αναδιανομή κάποιες φορές παίρνει τη μορφή νομισματικής μεταρρύθμισης, κάποιες φορές της διαγραφής χρέους. Οι λίγοι που έχουν απαιτήσεις από το κράτος θα χάσουν κάτι, και έτσι οι μάζες θα ανακουφιστούν, γιατί θα πληρώνουν λιγότερο μέρος του εισοδήματος τους σε φόρους»[1].
Δυστυχώς η Ελλάδα, όπου το 500 π.Χ. περίπου γεννήθηκε από τον Σόλωνα και η ιδέα της «Σεισάχθειας»[2], δεν μπορεί να αποφασίσει από μόνη της –χωρίς την αλληλεγγύη και τη στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων της– να επιβάλλει μια διαγραφή των χρεών της ή, το λιγότερο, ένα γενναίο «haircut» της τάξεως του 60% ως 80%[3]. Αν όμως μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο; Τι θα γινόταν αν η Ελλάδα διέγραφε μονομερώς τα χρέη της ως «επαχθή», έβγαινε από το Ευρώ και επέστρεφε στη δραχμή; Τότε, σύμφωνα με τον Βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Παναγιώτη Λαφαζάνη: «Μετά τη διαγραφή τόκων και χρεολυσίων οι ανάγκες χρηματοδότησης του κράτους θα είναι σχετικά μικρές και θα καλύπτονται από εσωτερική δανειοδότηση. Πέραν των άλλων, οι εισπράξεις σε συνάλλαγμα από τις εξαγωγές, οι οποίες θα τονωθούν λόγω και της υποτίμησης του εθνικού νομίσματος, θα μπορούν να αξιοποιηθούν σε πρώτη φάση για τη συναλλαγματική πληρωμή εισαγωγών πετρελαίου και πρώτων υλών… Ο πληθωρισμός θα μπορούσαν να τιθασευτεί με έναν αυστηρό έλεγχο των τιμών, ώστε να παταχθούν η αισχροκέρδεια και τα καρτέλ που ενδημούν στην ελληνική αγορά»[4].
Τα πράγματα όμως δεν είναι και τόσο απλά για μια χώρα με χρόνια ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, όπου οι εισαγωγές μονίμως ξεπερνούν τις εξαγωγές. Αν η Ελλάδα κάνει κάτι τέτοιο κινδυνεύει να βρεθεί εκτός του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είμαστε μια μικρή αλλά σημαντική χώρα στις παρυφές της Ευρώπης και σε μια πολύ ευαίσθητη γεωπολιτική θέση. Δεν είμαστε Ισλανδία. Θα πέσουν κυριολεκτικά όλοι πάνω μας για να μας τιμωρήσουν παραδειγματικά.
Γι΄ αυτό και χρειάζεται ένα Παγκόσμιο Κίνημα Διαγραφής Χρεών, που θα ξεκινήσει από το εσωτερικό μεγάλων οικονομιών όπως είναι οι υπερχρεωμένες ΗΠΑ, Ιαπωνία, Μεγάλη Βρετανία κ.α. Ένα παγκόσμιο ιδεολογικό-πολιτικό κίνημα υπέρ της διαγραφής των χρεών και υπέρ του εξανθρωπισμού του οικονομικού συστήματος, με σεβασμό στις αξίες της ζωής και της Φύσης. Για να πετύχει όμως μια τέτοια κίνηση θα πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να ρισκάρουμε, να φτάσουμε τα πράγματα στα άκρα, να το παίξουμε για λίγο «τρελοί ελέφαντες» που αν αφηνιάσουν μπορούν να ποδοπατήσουν τα πάντα! Τ’ ακούσατε; Τα πάντα!
*Σημείωση: Το κείμενο αυτό αποτελεί προσδημοσίευση του βιβλίου «BANKRUPT.GR ΧΡΩΣΤΑΩ ΣΑΝ ΕΛΛΗΝΑΣ» (Εκδόσεις Άγνωστο, Δεκέμβριος 2011). Ο συγγραφέας του υπογράφει ως «Ανωνύμου του Έλληνος» και είναι ένας από τους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που έχουν ήδη χρεοκοπήσει καθώς η, διασωληνωμένη στην Εντατική της Τρόικας, χώρα τους πάσχιζε ν’ αποφύγει την άτακτη χρεοκοπία…
[1] Αναδιανομή τώρα, Ντιρκ Μίλερ (δήλωση στους Financial Times), Καθημερινή20.10.2011
[2] Σεισάχθεια ουσιαστικά σημαίνει «αποτίναξη του βάρους». Πριν την απαγόρευσή της από το Σόλωνα στην Αθήνα ίσχυε ο θεσμός της υποδούλωσης για χρέη κι ένας πολίτης που δεν μπορούσε να ξεπληρώσει το δανειστή του έχανε την ελευθερία του. Με τη Σεισάχθεια καταργούνταν τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο. Επίσης καταργήθηκε ο δανεισμός με εγγύηση το «σώμα» (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του, ενώ απελευθερώθηκαν και όσοι Αθηναίοι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επαναφέρθηκαν στην πόλη όσοι εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
[3] Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις το 75-80% του σημερινού δημόσιου χρέους της Ελλάδας, περιλαμβανομένου και του δανείου της Τρόικας, θεωρείται «απεχθές»: «δεν ήταν σε όφελος του ελληνικού λαού, δεν ρωτήθηκαν ποτέ οι πολίτες γι’ αυτό, και οι πιστωτές γνώριζαν τις ακριβείς συνθήκες ωστόσο παρείχαν το δάνειο».
Γιάννης Τόλιος, οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου Κρίση, «Απεχθές» Χρέος και Αθέτηση Πληρωμών. Το Ελληνικό… Δίλημμα!.
[4] Η Αριστερά της Δραχμής, Εφημερίδα Το Βήμα, 25 Σεπτεμβρίου 2011.