Tου Δημήτρη Πατέλη
Τα όσα συνέβησαν 2 Σεπτεμβρίου στο Μπακού κατά την επίδοση των διαπιστευτηρίων εγγράφων του Έλληνα πρέσβη κ. Ν. Πιπερίγκου στον Αζέρο Πρόεδρο, είναι αδιαμφισβήτητα ένα δείγμα «υψηλής διπλωματίας», χαρακτηριστικό της συγκυρίας και των διακυβευμάτων.
Ο Ιλχάμ Αλίγιεφ, υιός του Χεϊντάρ Αλίγιεφ [1], δεν είναι κάποιος τυχάρπαστος ηγέτης. Έχει βαθιά σοβιετική διπλωματική μόρφωση και απέχει μακράν των επιφανειακών υβριστικών χαρακτηρισμών που του προσάπτουν διάφοροι δημοσιογραφίσκοι και «γεωστρατηγικοί αναλυτές» στις ελάχιστες και επιλεκτικές αναφορές τους, παρουσιάζοντάς τον ως απλή μαριονέτα του Ρ. Τ. Ερντογάν. Ενημερωτικά επισημαίνω, ότι τυχόν έκπτωσή του απ’ το αξίωμα, θα συνεπάγεται αυτομάτως αναρρίχηση στην εξουσία κάποιου απ’ τον εσμό των διαθέσιμων αμιγώς τουρκικής κοπής & παιδείας πρακτόρων εθνικιστών, που δεν θα διαθέτει ίχνος σοβιετικής παιδείας, διπλωματίας και αντίστοιχης θεώρησης των διεθνών πραγμάτων και –φυσικά– θα υπερθεματίζει σε ανθελληνικές εκφράσεις και πρακτικές.
Συνιστώ ανεπιφύλακτα την παρακολούθηση του σχετικού οπτικοακουστικού υλικού από την απεύθυνση του Αζέρου Προέδρου (βλ. το βίντεο στο τέλος), το οποίο προσφέρεται για ανάλυση και κριτική επεξεργασία, ώστε να καταστεί σαφής η θέση και ο ρόλος του ίδιου και της χώρας του στη συγκυρία, καθώς και η όποια θεώρηση και τεκμηρίωση των νυν στρατηγικών επιλογών του. Επιλογών που κάθε άλλο παρά δεδομένες και αμετάβλητες ήταν κατά τις τρεις δεκαετίες ύπαρξης του Αζερμπαϊτζάν και των λοιπών μορφωμάτων που προέκυψαν απ’ την αστική αντεπανάσταση, την κεφαλαιοκρατική παλινόρθωση και την διάλυση της ΕΣΣΔ.
Εδώ ιδιαίτερη θέση κατέχει η προαιώνια σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ/Αζχάρ, που από το θέρος του 1987 άρχισε να λειτουργεί ως η πρώτη θρυαλλίδα διάλυσης της ΕΣΣΔ (παράλληλα με τις βαλτικές σοβιετικές δημοκρατίες) σε εθνικιστική βάση, πρωτοστατούντων εκατέρωθεν των μαφιόζικων ομάδων της «σκιώδους οικονομίας» (παραοικονομίας) που αξίωναν θέση και ρόλο «εθνικής αστικής τάξης» με αντίστοιχη επικράτεια, συνεπικουρούμενες από εσμό ΜΚΟ, οργανώσεων της διασποράς κ.λπ. οργάνων της Δύσης.
Όπως γράφαμε από το 1989 «Ιδιαιτερότητες παρουσιάζουν οι Δημοκρατίες της Υπερκαυκασίας και της Μέσης Ασίας. Σ’ αυτές εκτός από τη συγχώνευση μικροαστικών στοιχείων (αγροτικής κυρίως προέλευσης) με τη διεφθαρμένη γραφειοκρατία, παρατηρείται και ένα πλέγμα διαπροσωπικών διασυνδέσεων με έντονα στοιχεία προκαπιταλιστικών δεσμών, με σχέσεις γενών και φυλών. Συχνά ο κομματικός-κρατικός παράγοντας εκλαμβάνεται εκεί και ως φύλαρχος… Ο μονόπλευρος αγροτικός προσανατολισμός τους (επί σειρά δεκαετιών μονοκαλλιέργειες) …Ο εθνικισμός εδώ αναλώνεται σε κατ’ εξοχήν διεθνικές συγκρούσεις μεταξύ των ντόπιων πληθυσμών… Η εκρηκτική κατάσταση στο τρίγωνο Καραμπάχ — Αζερμπαϊτζάν — Αρμενία μπορεί να χαρακτηρισθεί απαρχή ενός προς το παρόν ακήρυχτου εμφύλιου πολέμου. Οι βίαιες, συχνά ένοπλες, συγκρούσεις, είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο. Άλλωστε το τελευταίο διάστημα οργιάζει στην ΕΣΣΔ το παράνομο κύκλωμα διακίνησης όπλων. Κανείς σήμερα δεν μπορεί να αποκλείσει με βεβαιότητα την έκρηξη μιας εμφύλιας σύρραξης ως μορφής «επίλυσης» των συσσωρευμένων αντιθέσεων που μπορεί να πάρει και γενικευμένο χαρακτήρα»[2].
Μέσα σε ένα χρόνο από τότε που γράφαμε αυτές τις γραμμές, οι εθνικισμοί έγιναν βασικό όχημα για τη διάλυση της ΕΣΣΔ μέσα από αιματηρές συγκρούσεις, που οδήγησαν στο σχηματισμό (συχνά δια της κατασκευής-επιβολής) παρωδίας «εθνικών κρατών» και σε λαούς που ουδέποτε υπήρξαν τους τελευταίους αιώνες ως κρατικές οντότητες, στη βάση των χαραγμένων με εντελώς διαφορετικά (οικονομικά, πολιτισμικά, διεθνιστικά κ.ά.) κριτήρια στο χάρτη της ΕΣΣΔ διοικητικών διαιρέσεων.
Η κατάσταση απέβη εξαιρετικά τραγική στην Υπερκαυκασία, όπου πρακτικά, η μακραίωνη συνύπαρξη σε μικτές κοινότητες και σε ποικίλης εθνογραφικής σύνθεσης θύλακες, καθιστούσε πρακτικά αδύνατη την σύσταση αμιγώς εθνικών κρατών χωρίς αιματοχυσία και εθνοκαθάρσεις.
Η επί τρεις δεκαετίες κλιμάκωση της αστικής αντεπανάστασης, σε συνδυασμό με τις παγκόσμιες ανακατατάξεις που επήλθαν, περιπλέκει σήμερα με πρωτόγνωρο τρόπο το εθνικό ζήτημα με το κοινωνικό – ταξικό. Έγραφα το 2002: «η αλλαγή καθεστώτος είχε και έχει πολύ συχνά και τη μορφή «εθνικοαπελευθερωτικών» κινημάτων, με αντίστοιχες αιματηρές διεθνικές συγκρούσεις, αποσχίσεις, αλλαγή – επαναχάραξη συνόρων, εθνοκαθάρσεις και εμφυλίους πολέμους (βλ. Δημοκρατίες της Βαλτικής, Ναγκόρνο – Καραμπάχ, Υπερδνειστερία, Τσετσενία, Τατζικιστάν, Γεωργία – Οσετία και Αμπχαζία, επανένωση Γερμανιών, διάλυση Τσεχοσλοβακίας, παρατεταμένη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, κ.α.).
Σε αυτές τις χώρες η κεφαλαιοκρατική αντεπανάσταση (η μεγαλύτερη αντεπανάσταση της ιστορίας), αξιοποίησε τις όποιες εθνικές διαφορές και προκαταλήψεις ως όχημα αναρρίχησης στην εξουσία, οξύνοντάς τες στο έπακρο, διότι αυτό ήταν μονόδρομος στην κατεύθυνση της διάλυσης, πρωτίστως, του ενιαίου κοινωνικοοικονομικού ιστού, που αποτελούσε τη βάση της σχεδιοποιημένης οικονομίας αυτών των χωρών. Στην πλειονότητά τους αυτά τα «εθνικά κινήματα» είχαν εγγενές αστικό ταξικό περιεχόμενο, ήταν κινήματα δημιουργίας των όρων για την παλινόρθωση της κεφαλαιοκρατίας, μέσω της υποδούλωσης στο παγκόσμιο κεφάλαιο δια των «εθνικών» τους αγορών.
Η εμπλοκή του κοινού ποινικού εγκλήματος (ληστείες, απαγωγές για λύτρα, αναβίωση της δουλικής εργασίας των ομήρων, σωματεμπορία, λαθρεμπορία όπλων και ναρκωτικών, στενή συνεργασία με μυστικές υπηρεσίες κλπ.), δεν συνιστούν επουσιώδη στοιχεία ήσσονος ή αμελητέας σημασίας των κατά τα λοιπά «αγνών αγωνιστών της ελευθερίας», αλλά, λόγω ακριβώς της προαναφερθείσας συγκυρίας, – όπως έδειξε η εμπειρία Γιουγκοσλαβίας και τέως ΕΣΣΔ – αποτελούν αναπόδραστα τα εγγενή και ουσιώδη γνωρίσματα όλων των ψευδο-εθνικοαπελευθερωτικών «κινημάτων» που αποτελούν μορφή της αστικής αντεπανάστασης και της νέας πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου, υπό την ηγεσία συγχωνευμένων δομών εγκληματικής παραοικονομίας και διεφθαρμένης διοίκησης. Τυχόν μαζικός χαρακτήρας τέτοιων «κινημάτων», δεν αναιρεί τον αντεπαναστατικό – αντιδραστικό χαρακτήρα τους»[3]
Θα επανέλθω σε αυτό το ζήτημα, το οποίο απαιτεί ενδελεχή μελέτη, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη διένεξη για το Ναγκόρνο Καραμπάχ/Αζχάρ.
Η αναστοχαστική κριτική μελέτη των θέσεων που εξέφρασε ο Ι. Αλίγιεφ, έχει βέβαια αρκετά προαπαιτούμενα, που αφορούν την ιστορία και τη νυν κατάσταση της περιοχής και των διακρατικών σχέσεων σε αυτήν. Επισημαίνω ενδεικτικά ορισμένες εντυπωσιακές πτυχές του υλικού που χρήζουν περαιτέρω μελέτης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την θέση, τον ρόλο και την αντιμετώπιση της Ελλάδας.
Η επίδοση των διαπιστευτηρίων εγγράφων του Έλληνα πρέσβη κ. Ν. Πιπερίγκου έλαβε χώρα 2 Σεπτεμβρίου του 2020, ενώ το υλικό δημοσιεύθηκε διαδικτυακά την επομένη στον δίαυλο του Αζέρου Προέδρου. Το υλικό αυτό βοά περί της επικείμενης τότε μεγάλης ένοπλης σύρραξης με την άμεση εμπλοκή της Τουρκίας, του Ισραήλ κ.ά., που ξέσπασε μόλις μετά από 25 ημέρες.
Ακούσατε ή διαβάσατε κάτι σοβαρό, περιεκτικό και εμπεριστατωμένο στον τύπο επί του θέματος εκτός από τους λεονταρισμούς και τις επιλεκτικές αναφορές περί «άθλιας συμπεριφοράς του Αλίγιεφ»; Σαν να πρόκειται για απλή αγενή διαγωγή μεμονωμένου προσώπου, και όχι για ολόκληρο πλέγμα διακρατικών, περιφερειακών και διεθνών εντάσεων σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο.
Στα σχετικά δημοσιεύματα, δεν γίνεται η παραμικρή αναφορά στο όλο πλαίσιο των καθ’ υπαγόρευση ΗΠΑ-ΕΕ στρατηγικών επιλογών των ελληνικών κυβερνήσεων για τα ενεργειακά ζητήματα και τις ροές υδρογονανθράκων, για τον αγωγό αερίου TAP, για τις συνδεόμενες με αυτόν διαδικασίες ιδιωτικοποίησης του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) και την δημόσια ενεργειακή εταιρία του Αζερμπαϊτζάν Socar νικήτρια του πλειοδοτικού διεθνούς διαγωνισμού που εξέθεσε απ’ τη σκοπιά του ο Αζέρος Πρόεδρος. Ούτε στους όρους της άμεσης εμπλοκή της ηγεσίας της ΕΕ στα παραπάνω.
Δεν γίνεται αναφορά στο επίπεδο, στο χαρακτήρα και στους όρους της 3-μερούς αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-Αρμενίας-Κύπρου, ούτε και στο πως όλα αυτά συνδέονται με τους σχεδιασμούς ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ.
Αλήθεια, υπάρχει εχέφρων άνθρωπος που πιστεύει ότι η όποια έκβαση της κλιμάκωσης του πολέμου στο Ναγκόρνο Καραμπάχ/Αζχάρ, όπου πρωτοστατεί και επιχειρησιακά η σύμμαχος στο ΝΑΤΟ Τουρκία (επιτελικά, με εμπλοκή αεροπορίας –επανδρωμένης και μη-, μέσων ηλεκτρονικού πολέμου, μισθοφόρων ισλαμοφασιστών κ.λπ.) θα οδηγήσει σε αποκλιμάκωση των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων και συνολικά των σχέσεων στην Ανατολική Ευρώπη, στα Βαλκάνια, στην Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο;
Στην απεύθυνση αυτή του Αζέρου προέδρου προς τον Έλληνα πρέσβη (ο οποίος –φυσικά– απλώς είχε προσωπικά την ατυχία να γίνει αποδέκτης αυτής της αποκαλυπτικής απεύθυνσης), είναι εμφανής η μέχρι γελοιοποίησης πλήρης χρεοκοπία του συνόλου της εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας του εγχώριου πολιτικού προσωπικού του κεφαλαίου.
Αυτά είναι τα αποτελέσματα της δουλικής πρόσδεσης στο άρμα του Ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού. Μιας πρόσδεσης που την διαλαλούν οι ιθύνοντες και την προβάλλουν σε όλες τις κατευθύνσεις ως «μονόδρομο» και ως την «μοναδική εγγύηση για την ασφάλεια της χώρας», θέση που επαναλαμβάνεται τελετουργικά διεθνώς από ομιλούσες κεφαλές δίκην ψυχαναγκαστικής έμμονης ιδέας, ενώ μετατρέπει τη χώρα σε αναλώσιμο διαθέσιμο στόχο.
Αυτή η εμμονική πρόσδεση, –απότοκη της ιστορικής γενεαλογίας, της θέσης και του ρόλου της αστικής τάξης της χώρας–, σε συνθήκες άρδην ανακατατάξεων και αλλαγών στους παγκόσμιους συσχετισμούς δυνάμεων, βασικό χαρακτηριστικό των οποίων είναι η απώλεια οικονομικής, πολιτικής και πολεμικής ισχύος του Ευρωατλαντικού άξονα με επικεφαλής τις ΗΠΑ, γίνεται όλο και πιο καταστροφική.
Έτσι, η Ελλάδα, δια της ηγεσίας της, κατάφερε να μη την παίρνει πλέον κανείς στα σοβαρά σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής! Οι εκπρόσωποι της χώρας φαίνεται ότι εκλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται πλέον ως άβουλα, ανιαρά και απελπιστικά προβλέψιμα ενεργούμενα, χωρίς ίχνος κύρους. Και αυτό είναι τραγικό για το λαό και τη χώρα, σε συνθήκες πρωτοφανούς κρίσης και εν εξελίξει Γ’ θερμού ιμπεριαλιστικού Παγκοσμίου Πολέμου, τα θερμά μέτωπα του οποίου πυκνώνουν στη γειτονιά και γίνονται όλο και πιο απειλητικά.
Η δουλική πρόσδεση στον Ευρωατλαντικό άξονα, η μετατροπή όλης της επικράτειας και των υποδομών της σε άνευ όρων διαθέσιμο ορμητήριο των ιμπεριαλιστικών τυχοδιωκτισμών, που καθιστά τη χώρα στόχο απαντητικών ή/και προληπτικών πληγμάτων, η παντελής αδυναμία χάραξης στοιχειωδώς ανεξάρτητης στρατηγικής με όρους εθνικής-λαϊκής κυριαρχίας, η παντελής απουσία εναλλακτικών διεθνών συνεργασιών, ερεισμάτων (οικονομικών, πολιτικών, στρατιωτικών κ.λπ.), άρα και στοιχειωδών ελιγμών σε συνθήκες ραγδαίων αλλαγών των συσχετισμών δυνάμεων, θέτει υπό απειλή την όποια εναπομείνασα από το καθεστώς αποικίας χρέους κυριαρχία, την ίδια την ακεραιότητα αλλά και την ύπαρξη της χώρας.
Η αστική τάξη και το πολιτικό προσωπικό της, συνιστούν όλο και πιο πολύ κίνδυνο για τον λαό και τον τόπο, για τους λαούς της περιοχής.
Το οπτικοακουστικό υλικό από την απεύθυνση του Αζέρου Προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ κατά την επίδοση των διαπιστευτηρίων εγγράφων του Έλληνα πρέσβη κ. Ν. Πιπερίγκου στον Αζέρο Πρόεδρο:
*Ο Δημήτρης Πατέλης είναι αν. καθηγητής Φιλοσοφίας του Πολυτεχνείου Κρήτης, μέλος της Διεθνούς Ερευνητικής Ομάδας «Η λογική της ιστορίας», του Ομίλου Επαναστατικής Θεωρίας και του Γ.Σ. του Συλλόγου «Εμείς που σπουδάσαμε στο σοσιαλισμό».
[1] Βλ. το βιβλίο: Β. Αντριάνοφ & Γ. Μιραλάμοφ, «Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Ο ηγέτης και η εποχή του», μτφρ. Δ. Πατέλης, Π. Ματέρη, εκδ. Ενάλιος, 2016, στο οποίο –πέρα απ’ την αγιογραφική στάση των συγγραφέων- υπάρχει εξαιρετικά σημαντική και επίκαιρη πληροφορία για την εν πολλοίς άγνωστη στην Ελλάδα αντιφατική ιστορία της ΕΣΣΔ, του Σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας, του Ναχετσεβάν, του Καραμπάχ και ευρύτερα της περιοχής του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας.
[2] Μ. Δαφέρμος, Δ. Πατέλης. Περεστρόικα: αντιφάσεις και δυνατότητες. Διαλεκτική, τ. 1, 1990, σ. 63-83.
[3] Δ. Πατέλης. Μεταψυχροπολεμική αριστερά, εθνικό ζήτημα και γεωπολιτικές παγίδες.