Την Τρίτη 3 Σεπτεμβρίου και ώρα 6,30 μ.μ ο Δήμος Αποκορώνου παρουσία αρκετού κόσμου, σε συνεργασία με τον πολιτιστικό σύλλογο του Αλικάμπου πραγματοποίησαν στο Κλήμα Αλικάμπου τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του «αγνώστου αντάρτη» φιλοτεχνημένο από το γλύπτη Κωστή Ζαζά.Η εκδήλωση έλαβε χώρα για να τιμηθεί η μεταπολιτευτική επιτροπή του 1895 υπό την προεδρία του πρωτοδίκη Βάμου Μανούσου Κούνδουρου η οποία συνετέλεσε τα μέγιστα στην απελευθέρωση της Κρήτης από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Χαιρετισμούς απεύθυναν ο Δήμαρχος Αποκορώνου Γρηγ. Μαρκάκης,και ο εγγονός του γραμματέα της μεταπολιτευτικής δικηγόρου Ιωσήφ Λεκανίδη κ. Δ. Καβουλάκος. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο συνταξιούχος καθηγητής Νίκος Γρυλάκης.
Το ιστορικό της εποχής
Πολιορκία του Βάμου
Η Πολιορκία του Βάμου ήταν μία ιστορική επιχείρηση των εξεγερθέντων χριστιανών Κρητικών κατά την τελευταία Κρητική Επανάσταση, το 1896, εναντίον 1600 Τούρκων που είχαν οχυρωθεί στο ομώνυμο φρούριο – Διοικητήριο, στο χωριό Βάμος, 25 χλμ. Α. των Χανίων, στις βόρειες υπώρειες του Λευκών Ορέων, εξ ου και η ονομασία της.
Την επιχείρηση αυτή οργάνωσε και συντόνιζε η λεγόμενη “Μεταπολιτευτική Επιτροπή Κρήτης” ή “Επιτροπή Μεταπολίτευσης Κρήτης” που τελούσε υπό την προεδρία του Μανούσου Κούνδουρου. Η Πολιορκία αυτή κράτησε δεκαπέντε ημέρες και παρά τις αντιδράσεις των επισκόπων της περιοχής, αλλά και των τουρκικών ενισχύσεων που κατέφθασαν, κατέληξε σε περιφανή νίκη των χριστιανών Κρητικών εξαναγκάζοντας τους Τούρκους σε φυγή. Πρόκειται για την πρώτη ουσιαστική στρατιωτική επιτυχία των χριστιανών Κρητικών στην επανάσταση εκείνη, εξ αιτίας της οποίας κατέστη αναγκαία η ναυτική παρουσία των Μεγάλων Δυνάμεων, λαμβάνοντας έτσι διεθνή χαρακτήρα ζητήματος για επίσπευση της οριστικής λύσης του, εξ ου και η σπουδαιότητά της.
Ιστορικό κατάστασης
Στις 3 Σεπτεμβρίου/15 Σεπτεμβρίου 1895, (ν.ημερ.) συνήλθε στο Κλήμα Αλικάμπου, μετά την από 20 Αυγούστου/1 Σεπτεμβρίου του 1895 πρόσκληση – προκήρυξη του πρωτοδίκη του Βάμου Μ. Κούνδουρου μεγάλη συνάθροιση εκπροσώπων του κρητικού λαού όπου και αποφασίστηκε η υποβολή υπομνήματος περίπου δέκα βασικών αιτημάτων προς τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων και την ελληνική κυβέρνηση που αφορούσαν την εφαρμογή του οργανικού νόμου της Χαλέπας, που κωλυσιεργούσε η Υψηλή Πύλη. Συνέχεια αυτού ακολούθησε η εκλογή προεδρείου της λεγόμενης Μεταπολιτευτικής Επιτροπής στην οποία μετά από φιλονικίες πρόεδρος εξελέγη ο Μ. Κούνδουρος με αντιπροέδρους τους: Γ. Μυλωνογιάννη ή Μυλωνογιαννάκη (γιατρός εξ Αποκορώνου, γιος του οπλαρχηγού Ματθαίου Μυλωνογιάννη), Στ. Φωτάκη (δικηγόρος εκ Μελάμπων) και Μ Ζερβό (οπλαρχηγός) η οποία και ανέλαβε την γενικότερη δράση εξέγερσης.
Στις 11 και 19 Οκτωβρίου (π.ημερολ) σημειώνονται οι πρώτες συμπλοκές στη θέση Ασή Γωνιά μεταξύ τουρκικού στρατού και εξεγερθέντων Τον Νοέμβριο του 1895 συνάφθηκαν η μάχη του Αλικάμπου, η μάχη των Καρών Αποκορώνου και η μάχη του Πύργου Κεφάλα, συνέπεια των οποίων ήταν ο τουρκικός στρατός να καταφύγει στο Βάμο και στο Ρέθυμνο. Παράλληλα τουρκικός στρατός πολιορκηθείς στον στρατώνα Σφακίων μόλις που κατάφερε να σωθεί από τουρκικά πλοία που κατέπλευσαν και τον μετέφεραν στα Χανιά.
Εξέλιξη αυτών ήταν ο Γενικός Διοικητής Καραθεοδωρής πασάς να υποβάλει παραίτηση στο τέλος Δεκεμβρίου του 1895. Οι ειδήσεις των απανωτών αυτών γεγονότων δημιούργησαν εύλογα μεγάλη συγκίνηση στην Ελλάδα με συλλαλητήρια στην Αθήνα για αποστολή βοήθειας.
Το χωριό Βάμος, με τους πέριξ οικισμούς του, Κανδυλιανά, Μαμουνιανά και Τσικολιανά, λόγω της γεωγραφικής και στρατηγικής του θέσης είχε αναδειχθεί από τον Σάββα πασά το 1866 σε διοικητικό κέντρο – πρωτεύουσα του νομού Σφακίων στο οποίο είχε αναγείρει μεγάλο διοικητήριο (σαράι) με μεγάλο στρατώνα με αποθήκες και δεξαμενές, τζαμί αλλά και σχολεία ακόμα και παρθεναγωγείο. Στο Βάμο είχαν την έδρα τους δικαστικές, οικονομικές και στρατιωτικές αρχές της οθωμανικής διοίκησης της ευρύτερης περιοχής. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεχόταν και τις περισσότερες επιθέσεις των εξεγερμένων κάθε φορά Κρητικών, όπως το 1878 όπου τα δημόσια κτίρια υπέστησαν μεγάλη καταστροφή, την αποκατάσταση των οποίων έκανε ο Μαχμούτ πασάς το 1892.
Μετά τα παραπάνω γεγονότα του τελευταίου τριμήνου του 1895 και τον διορισμό του μουσουλμάνου Τουρχάν πασά στη θέση του Καραθεοδωρή πασά, συνεχιζόμενης έτσι της απραξίας των Μεγάλων Δυνάμεων στην εφαρμογή των όρων του υπομνήματος που είχε υποβάλει η Μεταπολιτευτική Επιτροπή της Κρήτης, αποφάσισε η τελευταία, μεταβαλλόμενη σε επαναστατική επιτροπή, τη συνέχιση εντονότερου αγώνα με την κατάληψη του Βάμου, την κατάλυση της οθωμανικής διοίκησης με σκοπό την αυτονόμηση της Κρήτης.
. Σημειώνεται ότι την ιδέα της “Αυτονόμησης” προωθούσε και ο Άγγλος πρόξενος στην Κρήτη σε αντίθεση με εκείνη της Ένωσης” που προωθούσε απροκάλυπτα η «Εθνική Εταιρεία» θέση μη ρεαλιστική την εποχή εκείνη.»
ΠΗΓΗ {ΒΙΚΗΠΑΙΔΕΙΑ»
Μανούσος Γ. Δασκαλάκης