Γράφουν η Ελένη Μαυρούλη και ο Αλέξανδρος Μινωτάκης
Είναι οριστικό: Ο Λένιν Μορένο είναι ο νέος Πρόεδρος του Εκουαδόρ. Η επανακαταμέτρηση που είχε ζητήσει ο αντίπαλός του ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα 10 Απριλίου και τα αποτελέσματά της ανακοινώθηκαν σε συνέντευξη Τύπου. Ο Λένιν Μορένο συγκέντρωσε 5.060.424 ψήφους και ποσοστό 51.15% και ο αντίπαλός του Γκιγιέρμο Λάσο 4.833.828 ψήφους και ποσοστό 48,85%. Τις 69.898 έφτασαν οι λευκές ψήφοι και τις 672.234 τα άκυρα.
Η εκλογική αναμέτρηση στο Εκουαδόρ, δεδομένης της 10ετούς εξουσίας Κορέα, και πολύ περισσότερο το αποτέλεσμά της είναι μεγάλης σημασίας για τις εξελίξεις στην Λ. Αμερική. Ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπ’ όψιν την σφοδρή επίθεση που οι ΗΠΑ, διπλωματικά, οικονομικά αλλά και με κάθε άλλο τρόπο, έχουν εξαπολύσει εναντίον σειράς χωρών όπου από το 2000 και μετά αναδείχτηκαν αριστερές φιλολαϊκές κυβέρνησης, οι οποίες μπορεί να μην ανέτρεψαν τον καπιταλισμό, αλλά τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι απέναντι στο θείο Σαμ αμφισβητώντας την απόλυτη κυριαρχία του αμερικανικού κεφαλαίου και δημιουργώντας πιο ανθρώπινες συνθήκες για την πλειοψηφία. Κι όμως, ούτε η σκληρή εκλογική μάχη, ούτε πολύ περισσότερο το αποτέλεσμά της, δεν έτυχαν ενδιαφέροντος από τα συστημικά μεγάλα ΜΜΕ, πολύ δε περισσότερο από τα ελληνικά ΜΜΕ, καθώς πρόκειται για εξέλιξη που δεν «ταιριάζει» στο κυρίαρχό αφήγημά τους στο οποίο χώρος υπάρχει μόνο για τις «ειδήσεις» από τη Βενεζουέλα.
Οι προεδρικές εκλογές στο Εκουαδόρ ολοκληρώθηκαν με το 2ο γύρο ψηφοφορίας στις 2 Απριλίου. Είχε προηγηθεί ο πρώτος γύρος στις 19 Φεβρουαρίου, όπου ο Μορένο είχε βγει πρώτος αλλά δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις (άνω του 40% των ψήφων, διαφορά 10% από το δεύτερο) για να εκλεγεί απευθείας πρόεδρος. Παρά την επανακαταμέτρηση, οι Αργεντινή, Παραγουάη, Παναμάς, Μεξικό, Βολιβία, Περού, Χιλή, Ελ Σαλβαδόρ, Κολομβία, Βενεζουέλα αλλά ακόμη και οι ΗΠΑ (θεωρώντας πιθανώς «ευκολότερο» αντίπαλο από τον Κορέα, τον νέο πρόεδρο) είχαν ήδη συγχαρεί τον Μορένο για την εκλογή του. Αντίθετα, ο Λάσο επιμένει ακόμη ότι έχει στα χέρια του «χαρτιά» που αποδεικνύουν ότι έχει γίνει νοθεία, παρουσιάζοντας, προς το παρόν, μόνο exit polls υπέρ του. Και συνεργάτες του απειλούν «θεούς και δαίμονες» καλλιεργώντας (ή δρομολογώντας;) κλίμα αστάθειας.
Ήταν, εξαρχής, σαφές ότι οι εκλογές αυτές, όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα, σηματοδοτούσαν μια μείζονα στιγμή για την πολιτική πορεία του Εκουαδόρ. Είναι η πρώτη φορά, μετά από 10 χρόνια, που ο Ραφαέλ Κορέα δεν ήταν υποψήφιος λόγω του ότι είχε ήδη πραγματοποιήσει δύο θητείες. Όπως αναμενόταν, η προεκλογική περίοδος έγινε πεδίο σφοδρής σύγκρουσης, κατά κύριο λόγο, γύρω από την παρακαταθήκη του Κορέα και την επόμενη μέρα της χώρας σε σχέση με αυτήν. Με άλλα λόγια, έγινε πεδίο σφοδρής σύγκρουσης για το αν το Εκουαδόρ θα επιμείνει να μην επιστρέφει στην «αγκαλιά» των ΗΠΑ και να ενοχλεί.
Σκληρή προεκλογική μάχη
Τη σκυτάλη από τον Κορέα, στην «Επανάσταση των Πολιτών» πήρε ο Λένιν Μορένο, ως υποψήφιος του αριστερού συνασπισμού PAIS Alliance και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κορέα την περίοδο μεταξύ 2007-2013. Γνωστός ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία, κατά την περίοδο της θητείας του πολλαπλασίασε σημαντικά τον κρατικό προϋπολογισμό για άτομα με αναπηρία, ενώ και ο ίδιος βρίσκεται σε αναπηρικό αμαξίδιο μετά τον πυροβολισμό του στην πλάτη το 1998, όντας θύμα ληστείας. Είναι η πρώτη φορά που άτομο με αναπηρία εκλέγεται πρόεδρος της χώρας. Ο Μορένο υπερασπίζεται τη συνέχιση της πολιτικής της προηγούμενης δεκαετίας και προεκλογικά υποστήριξε ότι το πρόβλημα του χρέους είναι διαχειρίσιμο και αρκεί μία ήπια αναδόμηση του. Εκτός των άλλων, δύο από τα βασικά προτάγματα του προγράμματος διακυβέρνησης των Μορένο – Γκλας ήταν η ενίσχυση της ανώτατης εκπαίδευσης και η διασφάλιση μεγαλύτερων δυνατοτήτων στους πολίτες για να εισαχθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αντίθετα, ο Λάσο υποσχόταν να κάνει περικοπές στην εκπαίδευση, την υγεία, την δημόσια τάξη και τις ένοπλες δυνάμεις.[1].
Στο πλευρό του Μορένο στάθηκε και το ΚΚ Εκουαδόρ (Partido Comunista Ecuadoriano -PCE) , το οποίο εξέφρασε ανοιχτά την υποστήριξή του στην συνέχιση της «Επανάστασης των Πολιτών» και στα επιτεύγματά μιας δεκαετίας. Σε συνέντευξή του στην έδρα της ΚΕ, ο ΓΓ του κόμματος τόνιζε ότι «ο λαός πρέπει να γνωρίζει ότι η πραγματική αριστερά είναι με την πολιτική διαδικασία που προωθεί ο πρώην αντιπρόεδρος Λενίν Μορένο». Στηλίτευσε, μάλιστα, τη στάση της “Poder Popular” (Λαϊκή Εξουσία) που αυτοπροσδιορίζεται ως κοινωνικό κίνημα, και είχε εκφράσει προτίμηση στον Λάσο. Το ΚΚ Εκουαδόρ στηλίτευσε, επίσης, το ότι ορισμένοι στο όνομα δήθεν της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των πολιτών και του λαού, τα οποία υποστηρίζουν ότι έχουν πληγεί από την «Επανάσταση των Πολιτών», έσπευσαν να σταθούν στο πλευρό του Λάσο ως «υπερασπιστή των δικαιωμάτων», κάτι που, όπως είπε, είναι αδύνατο λόγω του ίδιου του ακραίου νεοφιλελεύθερου προγράμματός του και των πολιτικών του θέσεων.[2]
Κύριος αντίπαλος του Μορένο, ο Γκιγιέρμο Λάσο, πρώην τραπεζίτης και υποψήφιος του δεξιού κόμματος «Δημιουργώντας Ευκαιρίες» (Creando Oportunidades), υποστήριζε τη ριζική εγκατάλειψη της πολιτικής του Κορέα, τον οποίο επέκρινε για αυταρχισμό και για την αύξηση του δημοσίου χρέους του Ισημερινού. Ο Λάσο είχε ήδη βρεθεί αντιμέτωπος του Κορέα στις προεδρικές εκλογές του 2013, όταν είχε ηττηθεί με μεγάλη διαφορά. Όπως και τις προηγούμενες φορές, έτσι και τώρα, δαπάνησε εκατομμύρια προεκλογικά για «προβολή των θέσεών του». Πρόκειται για γνωστή προσωπικότητα στο Εκουαδόρ: πρώην υπουργός άμεσα συνδεόμενος με την καταστροφή που το 1999, μεταξύ άλλων, κατήργησε το σούκρε ως εθνικό νόμισμα επιβάλλοντας την υιοθέτηση του δολαρίου ως τοπικό νόμισμα. Μιας καταστροφικής οικονομικής πολιτικής που οδήγησε στη μαζική φυγή δυόμισι εκατομμυρίων πολιτών του Εκουαδόρ που περιήλθαν ξαφνικά στη φτώχεια και μετανάστευσαν.
Γιατί «εκνευρίζει» τόσο η «κληρονομιά» Κορέα;
Ο Κορέα έγινε υπουργός Οικονομικών το 2005. Αναδείχθηκε ερχόμενος σε σύγκρουση με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα σχετικά με την οικονομική πολιτική του Εκουαδόρ και τη διαχείριση του αυξημένου δημόσιου χρέους της χώρας. Εξελέγη πρόεδρος το 2007 και, μετά την πραγματοποίησηλογιστικού ελέγχου του χρέους, κήρυξε παράνομο πάνω από το 1/3 και το διέγραψε. Επιπλέον, προχώρησε στη θέσπιση νέου συντάγματος και το 2009 κατέβηκε υποψήφιος για πρόεδρος, επικρατώντας στις εκλογές και θέτοντας τέλος σε μία δεκαετία πολιτικής αστάθειας κατά την οποία πέρασαν οχτώ διαφορετικοί πρόεδροι από το αξίωμα.
Κατά τη δεκαετία της διακυβέρνησης του, αξιοποιώντας την υψηλή τιμή του πετρελαίου μέχρι το 2014 (αφού ανέκτησε τον έλεγχο των φυσικών πόρων από ιδιώτες), ο Κορέα πέτυχε να μειωθεί η φτώχεια κατά 38%(δηλαδή κατά 2 εκατομμύρια σε μια χώρα με συνολικό πληθυσμό 16 εκατομμυρίων κατοίκων). Αύξησε κατά 700% τις δαπάνες δημόσιας υγείας και κατά 400% τις δαπάνες για την εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να επεκταθεί ο δημόσιος χαρακτήρας αυτών των υπηρεσιών. Η ανεργία είναι 4,5%, μια από τις χαμηλότερες στην περιοχή, και υπάρχουν 2 εκατομμύρια δικαιούχοι του Κουπονιού Ανθρώπινης Ανάπτυξης, που δίνει 50 δολάρια το μήνα σε γέροντες και άγαμες μητέρες, ενώ καθιερώθηκε η βοήθεια στο σχολείο και μειώθηκε δραματικά η παιδική εργασία. Επίσης, διατήρησε τις δημόσιες επενδύσεις στο 25%, δίνοντας σημαντική ώθηση στην οικονομία και πετυχαίνοντας το ΑΕΠ να φτάσει από 46 δισ. δολάρια το 2007 σε 110 δισ. το 2016[3].
Επιπλέον ο Κορέα άφησε ένα τεράστιο έργο σε οδοποιία, συγκοινωνίες και τηλεπικοινωνίες ενώ, όπως φάνηκε και από το αποτέλεσμα των εκλογών, η πλειοψηφία του λαού θεωρεί ότι έκανε ό,τι μπορούσε για να διασώσει την εθνική κυριαρχία της χώρας του, απέναντι σε οργανισμούς όπως το ΔΝΤ.[4]
Πρόκειται για μια σειρά επιτυχιών που του αναγνώρισαν ακόμα και αμερικάνικα κέντρα οικονομικής πολιτικής[5] αλλά και αρθρογράφοι διεθνών περιοδικών που διατηρούν σκληρή στάση απέναντι στις κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής που ήρθαν σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ[6]. Οι συνθήκες άλλαξαν σημαντικά την τελευταία τριετία, τόσο λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου σε συνδυασμό με το «σκληρό» δολάριο, όσο και λόγω του καταστροφικού σεισμού που έπληξε τη χώρα (Απρίλιος του 2016) καθώς και των φυσικών καταστροφών που προκάλεσε όλα τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο «ελ Νίνιο». Όλα αυτά οδήγησαν σε αύξηση του δημόσιου χρέους και σχετική υποχώρηση της αύξησης των κοινωνικών δαπανών, χωρίς ωστόσο να έχουν ληφθεί μέτρα λιτότητας. Τα αντικυκλικά μέτρα στα οποία επέμεινε ο Κορέα, οικονομολόγος και ο ίδιος, που κινούνται αντίθετα από την κατεύθυνση των «προσαρμογών» του νεοφιλελευθερισμού, επέτρεψαν τη διατήρηση των κοινωνικών προγραμμάτων, παρά τη δραματική πτώση των εσόδων από εξαγωγές, την μεγαλύτερη από το 1949.
Ειδικότερα όσον αφορά το ζήτημα του χρέους, υπάρχει διαρκής αντιπαράθεση με την αντιπολίτευση για το μέγεθος του, καθώς η κυβέρνηση Κορέα το εκτιμά περίπου στο 27% του ΑΕΠ ενώ ο Λάσο και άλλοι οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι ξεπερνά το 40%. Επιπλέον, στα πλαίσια της χρηματοδότησης του χρέους και της αποδέσμευσης από τις ΗΠΑ και το ΔΝΤ, η κυβέρνηση Κορέα στράφηκε στην Κίνα για δανεισμό, γεγονός για το οποίο έχει δεχθεί κριτική.
Η αντιπολίτευση και εδώ προσπάθησε να φτιάξει «κλίμα» σύγκρουσης. Διοργάνωσε σειρά αντικυβερνητικών διαδηλώσεων διαμαρτυρόμενοι για την οικονομική πολιτική και την καταπάτηση, όπως υποστηρίζει, δικαιωμάτων. Οι διαμαρτυρίες εντάθηκαν μέσα στο 2016 με αφορμή το σχέδιο της κυβέρνησης για ενίσχυση της φορολογίας στα ανώτερα οικονομικά στρώματα. Και προφανώς είναι σαφές ποιος ένιωσε θιγμένος και ποιανού τα δικαιώματα έσπευσε να υπερασπιστεί ο Λάσο.
Το «αγκάθι» που λέγεται Τράπεζα του Νότου
Ένα από τα σημεία που προκάλεσε μεγάλη αντιπαράθεση εντός Εκουαδόρ προεκλογικά αλλά και οργή εκτός συνόρων, είναι η Τράπεζα του Νότου που έχει ήδη αρχίσει την προκαταρκτική φάση λειτουργίας της ανοίγοντας λογαριασμούς στη Νότιο Αμερική, με σκοπό να προσελκύσει 90 εκατ. δολάρια κεφαλαίου σε μετρητά το πρώτο έτος. Ως «πρεσβευτές προώθησής της» έχουν, ήδη, προταθεί ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης, Χοσέ Μουχίκα, και ο Ραφαέλ Κορέα. Στόχος της Τράπεζας, η αλλαγή του προσανατολισμού των κεντρικών τραπεζών των χωρών μελών, προκειμένου να σταματήσει η αποστολή συναλλαγματικών αποθεμάτων σε τράπεζες ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, πχ Ελβετία, ΗΠΑ κ.λπ, και η κατάθεσή τους στην ίδια την περιοχή για τη χρηματοδότηση τοπικών αναγκών ανάπτυξης. Κοινώς, πρόκειται για ένα ακόμη βήμα στην περαιτέρω αποδέσμευση των οικονομιών των χωρών μελών της από το διεθνές τραπεζικό σύστημα άρα και τις πιέσεις που αυτό ασκεί στις οικονομίες όλου του κόσμου.
Προσωρινός πρόεδρος του διευθυντηρίου της Τράπεζας του Νότου είναι ο Πέδρο Μπουονόμο, ουρουγουανός οικονομολόγος με περισσότερα από 25 χρόνια εμπειρίας χρηματοοικονομικής διοίκησης σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ήταν σύμβουλος του προέδρου της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα και πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Ανάπτυξης.[7]
Η κυβέρνηση του Εκουαδόρ, που ηγήθηκε της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, είχε τονίσει ότι είναι κρατική πολιτική προώθηση μιας χρηματοπιστωτικής μονάδας που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των χωρών της περιοχής. «Η τράπεζα του Νότου είναι ένα εργαλείο που εμείς θεωρούμε ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της Νότιας Αμερικής», δήλωνε ο μέχρι πρότινος υπουργός Οικονομικών Λονγκ.
Μέχρι στιγμής, ο Λένιν Μορένο δηλώνει αποφασισμένος να προχωρήσει με την Τράπεζα του Νότου.
Ασανζ των Wikileaks : Μια ξεχωριστή πτυχή των εκλογών
Ένα από τα ζητήματα με διεθνή σημασία που συζητήθηκε επίσης πολύ στις εκλογές στο Εκουαδόρ ήταν το μέλλον του Τζούλιαν Ασάνζ. Ο αυστραλός, ένας εκ των ιδρυτών του Wikileaks, διώκεται από τις ΗΠΑ για διαρροή κρατικών πληροφοριών ενώ κατηγορείται για απόπειρα βιασμού στη Σουηδία. Ο ίδιος έχει αρνηθεί την κατηγορία και θεωρεί ότι τυχόν παρουσία του στη Σουηδία για να παραστεί στο δικαστήριο θα οδηγήσει στη σύλληψη και την μεταφορά του στις ΗΠΑ, όπου σχεδόν σύσσωμο το πολιτικό προσωπικό και η δικαστική εξουσία είναι ιδιαίτερα εχθρικές απέναντι του. Το 2012 ζήτησε πολιτικό άσυλο από την κυβέρνηση Κορέα το οποίο του χορηγήθηκε και έκτοτε διαμένει στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο. Ο Γκιγιέρμο Λάσο δήλωσε επανειλημμένα καθ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ότι, αν εκλεγεί, σκοπεύει να αναιρέσει την απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης και να δώσει διορία 30 μέρες στον Ασάνζ να εγκαταλείψει την πρεσβεία, ισχυριζόμενος ότι η διαμονή του κοστίζει στους φορολογούμενους του Εκουαδόρ. Φυσικά, με την κίνηση αυτή προσέβλεπε στο να κερδίσει από την αρχή της θητείας του την εύνοια της κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Η επικράτηση του Μορένο ανέτρεψε αυτά τα σχέδια και ο νέος πρόεδρος, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κορέα θα διατηρήσει το άσυλο στον Ασάνζ. Ο ίδιος ο Ασσάνζ στην περιγραφή του προφίλ του στο twitter γράφει «Viva el Ecuador» ενώ, όταν δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα, έσπευσε να ειρωνευτεί τον Λάσο, γράφοντας ότι του δίνει διορία 30 μέρες να εγκαταλείψει το Εκουαδόρ, «με ή χωρίς τα εκατομμύρια από τους φορολογικούς παραδείσους».
ΥΓ. Αρκετά από τα δημοσιογραφικά άρθρα που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο αυτό αντλήθηκαν από την εξειδικευμένη σε θέματα Λατινικής Αμερικής ιστοσελίδα Prensa Rebelde.
[1] http://www.telesurtv.net/news/Lenin-Moreno-nuevo-presidente-Ecuador-CNE-20170217-0066.html
[2] http://pcecu.org/)
[3] (http://www.cubadebate.cu/opinion/2017/02/02/ecuador-elecciones-y-guerra-sucia/#boletin20170202)
[4] http://www.cubadebate.cu/opinion/2017/03/30/todos-somos-ecuatorianos/#.WOEmYGclFnz
[5] http://cepr.net/press-center/press-releases/ecuador-after-ten-years-of-president-correa-new-paper-examines-key-indicators-reforms-and-policy-changes
[6] https://www.ft.com/content/fe016af6-f449-11e6-8758-6876151821a6
[7] (http://www.telesurtv.net/news/Postulan-a-Mujica-y-Correa-como-embajadores-del-Banco-del-Sur-20170218-0035.html)