Με μια συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και της εκκλησιαστικής ιεραρχίας ο πρωθυπουργός επιχειρεί να κάνει πράξη τα περί εξορθολογισμού των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας με συναινετικό τρόπο και να δώσει υπόσταση και νόημα στην ενσωμάτωση της έννοιας της θρησκευτικής ουδετερότητας στο άρθρο 3 του Συντάγματος στο πλαίσιο της Συνταγματικής Αναθεώρησης.

Τα σημεία της Συμφωνίας όπως αποτυπώθηκαν σε κοινό ανακοινωθέν Πολιτείας – Εκκλησίας, παρουσιάστηκαν χθες το απόγευμα από τον πρωθυπουργό στο πλαίσιο κοινών δηλώσεων με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, μετά τη συνάντηση που είχαν στο Μέγαρο Μαξίμου. Η συνάντηση έγινε γνωστή κατά τη διάρκεια της ημέρας, κι ενώ την προηγούμενη ο αρχιεπίσκοπος σε δηλώσεις του εξέφραζε την απορία του πώς εννοεί ο πρωθυπουργός το θέμα της θρησκευτικής ουδετερότητας. Όπως φάνηκε είχε προηγηθεί προετοιμασία το προηγούμενο διάστημα η οποία είχε κρατηθεί μακριά από τη δημοσιότητα προκειμένου να προστατευθεί η πρωτοβουλία αυτή και βεβαίως να προκαλέσει αίσθηση.

Επί της ουσίας πρόκειται για έναν συμβιβασμό που εφόσον προχωρήσει νομοθετικά μετά την έγκριση και από την Ιερά Σύνοδο θα φανεί κατά πόσο είναι «win- win» όπως υποστηρίζεται από την κυβέρνηση – ο πρωθυπουργός έκανε λόγο για «ιστορικό βήμα προς τα μπρος, επ’ ωφελεία της Εκκλησίας, αλλά και της Ελληνικής Πολιτείας».

Σε κάθε περίπτωση πάντως η συμφωνία Τσίπρα – Ιερώνυμου δεν συνιστά «διαχωρισμό», όρο που άλλωστε ο Αλέξης Τσίπρας δεν χρησιμοποίησε, αλλά κυρίως μια τακτοποίηση των οικονομικών ζητημάτων και προσπάθεια αξιοποίησης από κοινού της εκκλησιαστικής περιουσίας μέσω ενός υπό σύσταση κοινού Ταμείου (Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας – ΤΑΕΠ).

Ήδη πάντως διατυπώνεται κριτική ότι αυτή η «τακτοποίηση» τείνει να είναι υπέρ της Εκκλησίας, στο βαθμό που για παράδειγμα η Πολιτεία θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί 10.000 κληρικούς, έστω και αν δε θα λογίζονται πια για δημόσιοι υπάλληλοι. Η μισθοδοσία τους, η οποία διοικητικά περνάει στα χέρια της Εκκλησίας, θα ακολουθεί τη μισθολογική μεταβολή του Δημοσίου.

Το … «Εκκλησιαστικό υπερταμείο»

Σε ό,τι αφορά το ΤΑΕΠ:

• θα διοικείται από 5μελές διοικητικό συμβούλιο. Δύο μέλη θα διορίζονται από την Εκκλησία της Ελλάδος, δύο μέλη θα διορίζονται από την Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ ένα μέλος θα διορίζεται από κοινού.

• θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μέχρι σήμερα ήδη αμφισβητούμενων μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών, αλλά και κάθε περιουσιακού στοιχείου της Εκκλησίας που εθελοντικά η ίδια θα θελήσει να παραχωρήσει στο εν λόγω Ταμείο προς αξιοποίηση.

• Προβλέπεται ότι τα έσοδα και οι υποχρεώσεις του ΤΑΕΠ επιμερίζονται κατά ίσο μέρος στο Ελληνικό Δημόσιο και την Εκκλησία της Ελλάδος.

• τα ανάλογα ισχύουν και για τις περιουσίες των επιμέρους Μητροπόλεων, ήτοι των αμφισβητούμενων περιουσιών, αλλά και όσων οι Μητροπόλεις εθελοντικά παραχωρήσουν στο ΤΑΕΠ.

• η ήδη συσταθείσα με τον Ν.4182/2013 Εταιρεία Αξιοποίησης Ακίνητης Εκκλησιαστικής Περιουσίας μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών εντάσσεται επίσης στο ΤΑΕΠ και διοικείται με το σημερινό κατά νόμο καθεστώς.

Ελιγμός και πιθανά οφέλη

Στην κυβέρνηση φαίνεται να εκτιμούν ότι τα έσοδα από την αξιοποίηση θα εξισορροπούν την ετήσια επιδότηση για τους μισθούς των κληρικών, ωστόσο αυτό είναι κάτι που χρήζει περαιτέρω διευκρινίσεων. Κατά βάση επιχειρείται ένας ελιγμός όπου, δεδομένων των νομικών δυσκολιών να υπάρξει πλήρης διαχωρισμός επί του περιουσιακού η κυβέρνηση προτείνει αξιοποίηση από κοινού με το κράτος του τμήματος εκείνου της περιουσίας της Εκκλησίας που εκκρεμεί στα δικαστήρια .

Τα πρακτικά οφέλη για την Πολιτεία αλλά και τα πολιτικά κέρδη για την κυβέρνηση θα γίνουν πιο ξεκάθαρα τις επόμενες ημέρες. Με μια πρώτη ανάγνωση αυτό που αποκομίζει η κυβέρνηση σε πολιτικό επίπεδο είναι η στήριξη όπως φαίνεται της Εκκλησίας εν όψει εκλογών και η συναίνεση στην κατοχύρωση της έννοιας της «θρησκευτικής ουδετερότητας» στο άρθρο 3 του Συντάγματος.

Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι η αξιωματική αντιπολίτευση εκφράζει τις επιφυλάξεις και την κριτική της «εποικοδομητικά», δηλαδή με τρόπο που να μην «αδειάζει» την Εκκλησία ενώ υπενθυμίζει την προηγηθείσα σχετική πρωτοβουλία Σαμαρά για την κοινή εταιρεία Κράτους – Εκκλησίας για την αξιοποίηση της Εκκλησιαστικής περιουσίας η οποία ενσωματώνεται στο ΤΑΕΠ.