Του Άρη Χατζηστεφάνου
O Γκάρι Σμιθ προκάλεσε σεισμό στον κλάδο εταιρειών όπως η Uber και η Deliveroo όταν το ανώτατο δικαστήριο της Βρετανίας αποδέχθηκε ότι είναι εργαζόμενος και όχι αυτοαπασχολούμενος. Η μάχη θα συνεχιστεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, κυρίως όμως στους δρόμους και τις… αποχετεύσεις της σύγχρονης εργασίας.
Στη σύγχρονη ιστορία υπάρχουν μόνο δύο διεθνώς αναγνωρίσιμοι υδραυλικοί – και κανένας δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο. Ο πρώτος ήταν ο λεγόμενος Πολωνός υδραυλικός, ένα φωτομοντέλο που χρησιμοποίησε η πολωνική κυβέρνηση σατιρίζοντας τις ανησυχίες των Δυτικοευρωπαίων ότι ορδές χαμηλόμισθων Πολωνών υδραυλικών και άλλων εργαζομένων θα κατακλύσουν την αγορά εργασίας στην Ε.Ε. Ο δεύτερος ήταν ο Σούπερ Μάριο, ο ήρωας της σειράς video game της Nintendo, o οποίος προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα εχθρικό περιβάλλον μαζί με τον αδερφό του, Λουίτζι.
Οι εργατολόγοι του μέλλοντος, πάντως, ίσως να θυμούνται περισσότερο τον Γκάρι Σμιθ, ο οποίος συνδύασε την εργασιακή ανασφάλεια (χωρίς όμως την εξωτερική εμφάνιση) του Πολωνού υδραυλικού με τη μαχητικότητα του Σούπερ Μάριο.
Ο Σμιθ εργαζόταν επί χρόνια στην εταιρεία Pimlico Plumbers, η οποία αν και ιδρύθηκε το 1982 έχει ενσωματώσει στη λειτουργία της αρκετά από τα χαρακτηριστικά της οικονομίας του διαμοιρασμού. Παρά το γεγονός ότι οι υπάλληλοί της είναι αναγκασμένοι να φορούν τη στολή της εταιρείας και να προσφέρουν έναν ελάχιστο χρόνο εργασίας κάθε εβδομάδα, αντιμετωπίζονται σαν αυτοαπασχολούμενοι και καλούνται να νοικιάζουν τον εξοπλισμό και τα οχήματα που χρησιμοποιούν από την Pimlico.
Ως εκ τούτου, δεν λαμβάνουν ασφάλιση, άδειες ασθένειας ή επίδομα αδείας. Οπως συμβαίνει και με την Uber ή την Deliveroo (που μεταφέρει παραγγελίες εστιατορίων) η εταιρεία υποτίθεται ότι απλώς προσφέρει μια υπηρεσία: μεσολαβεί ανάμεσα στους πελάτες και τους υδραυλικούς συντονίζοντας τους δεύτερους ανάλογα με τις ανάγκες των πρώτων. Θεωρητικά, λοιπόν, σύμφωνα με τους παραδοσιακούς όρους της αγοράς εργασίας, ο εργαζόμενος αγοράζει τις υπηρεσίες της εταιρείας και όχι το αντίστροφο.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, η οικονομία του διαμοιρασμού επαναφέρει τις συνθήκες εργασιακού μεσαίωνα στερώντας από τους εργαζόμενους δικαιώματα που κατακτήθηκαν από τις αρχές του 19ου αιώνα. Οι εταιρείες δεν χρειάζεται καν να διαθέτουν δικό τους κεφαλαιουχικό εξοπλισμό (λειτουργούν δηλαδή περισσότερο σαν ραντιέρηδες), αλλά εξακολουθούν να συλλέγουν την υπεραξία της εργασίας.
Ο Γκάρι Σμιθ το συνειδητοποίησε με τον χειρότερο τρόπο πριν από μερικά χρόνια, όταν υπέστη καρδιακή προσβολή και ζήτησε από την Pimlico να μειώσει τις ώρες εργασίας του. Αντί για αυτό, η εταιρεία τον «απέλυσε» και ζήτησε να της επιστραφεί το φορτηγάκι που του νοίκιαζε για τις μετακινήσεις του.
Την περασμένη εβδομάδα, όμως, ύστερα από χρόνια δικαστικών μαχών, το ανώτατο δικαστήριο της Βρετανίας αποφάνθηκε ότι ο Σμιθ ήταν υπάλληλος της Pimlico και όχι αυτο-απασχολούμενος. Αν και τυπικά η απόφαση δεν δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο, ούτε καν για τη Βρετανία, είναι ίσως η πρώτη φορά που ένα τόσο υψηλόβαθμο θεσμικό όργανο αναγνωρίζει στους εργαζόμενους της διαμοιραστικής οικονομίας το καθεστώς του πραγματικού υπαλλήλου.
Οχι μόνο δεν υπάρχει θεός, αλλά αν μπορείς βρες έναν υδραυλικό την Κυριακή – Γούντι Αλεν
H Pimlico απάντησε ότι θα συνεχίσει τη νομική μάχη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο, γνωρίζει όμως πολύ καλά ότι μια δεύτερη, εξίσου σημαντική, μάχη δίνεται στους δρόμους της Βρετανίας και στα μέσα ενημέρωσης. Οι εργαζόμενοι σε εταιρείες όπως η Deliveroo, η Pimlico και η Uber, οι οποίοι έρχονται σε προσωπική επαφή με τους πελάτες τους, αποτελούν την πρωτοπορία των εργαζομένων της διαμοιραστικής οικονομίας καθώς οι κινητοποιήσεις τους έχουν τεράστιο επικοινωνιακό αντίκτυπο.
Στον αντίποδα βρίσκονται όσοι απασχολούνται σε πλατφόρμες όπως ο Μηχανικός Τούρκος (Mechanical Turk) της Amazon, που επιτρέπει σε εργαζόμενους να αναλαμβάνουν απλές ή σύνθετες εργασίες στον υπολογιστή τους – από μεταφράσεις κειμένων ή επεξεργασία φωτογραφιών μέχρι τη συγγραφή κώδικα λογισμικού. Η ονομασία της πλατφόρμας προέρχεται από τη γνωστή απάτη που παρουσίασε τον 18ο αιώνα ο Αυστριακός Βόλφγκανγκ βον Κέμπελεν για να εντυπωσιάσει την αυτοκράτειρα Μαρία Τερέζα: μια μηχανή που έπαιζε αυτόματα σκάκι, αλλά στην πραγματικότητα λειτουργούσε με έναν σκακιστή που ήταν κρυμμένος μέσα της.
Οι σύγχρονοι «μηχανικοί Τούρκοι» καλούνται να προσφέρουν τη χαμηλότερη τιμή, φέρνοντας τους μισθούς της Ινδίας και της Κίνας στην καρδιά του δυτικού κόσμου. Παράλληλα, παραμένουν «αθέατοι» όχι μόνο για το ευρύ κοινό αλλά και για τα συνδικάτα, τις επιθεωρήσεις εργασίας αλλά και τα συστήματα συνταξιοδότησης και πρόνοιας. Ολους τους μηχανισμούς δηλαδή που θα μπορούσαν να τους προστατεύσουν από το (διόλου) αόρατο χέρι της αγοράς.
Παρ’ όλα αυτά, ανάμεσα στον Πολωνό υδραυλικό και τον μηχανικό Τούρκο, ένας Βρετανός υδραυλικός κατάφερε ένα σημαντικό βήμα για τα εργασιακά δικαιώματα. Σε τελική ανάλυση, βέβαια, αυτό που λείπει είναι ένας Σούπερ Μάριο ο οποίος θα ενώσει τους συναδέλφους του απέναντι στην εργοδοσία. Ή όπως έλεγε ένα παλιό ανέκδοτο για υδραυλικούς, κάποιος που θα τους αρχίσει στις… βρυσιές.
INFO
Διαβάστε:
Digital Labour and Karl Marx (Routledge 2014)
O πανεπιστημιακός Κρίστιαν Φουτς αναζητά το σύγχρονο προλεταριάτο πίσω από την αστραφτερή βιτρίνα του Ιντερνετ.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών – 16/6/2018
