Μια επιστολή με θερμές ευχαριστίες αλλά και σιωπηλές αποσιωπήσεις απέστειλε η Πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα προς τον Πολιτιστικό Μορφωτικό Σύλλογο Καντανιωτών «Η ΚΑΝΤΑΝΙΑ», με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη μαθητών της Γερμανικής Σχολής Αθηνών στην Κάντανο.

Η επίσημη επιστολή, υπογεγραμμένη από τον ακόλουθο Άμυνας της Πρεσβείας, Σχης ε.ε. Janus Kaschta, απευθύνεται στον Πρόεδρο του Συλλόγου κ. Παναγιώτη Σταυρουλάκη, εκφράζοντας την «εξαιρετική εκτίμηση» των Γερμανών για το ιστορικό και πολιτιστικό πρόγραμμα που παρουσιάστηκε στους μαθητές, καθώς και για τη φιλοξενία που τους επιφυλάχθηκε.

Η επιστολή κάνει εκτενή αναφορά στη σημασία της ιστορικής μνήμης και ειδικά στην ανάγκη ενασχόλησης με τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τονίζοντας ότι «πρέπει να διατηρούμε ζωντανή αυτή την ιστορική μνήμη και να διαμορφώσουμε από κοινού πλαίσια μέσα από τα οποία να αποφεύγεται η επανάληψη τέτοιων γεγονότων».

Ωστόσο, πουθενά στην επιστολή δεν γίνεται ρητή αναφορά στην Κατοχή, στα ναζιστικά εγκλήματα στην Κάντανο ή στο αίτημα για πολεμικές επανορθώσεις – ένα αίτημα που εδώ και δεκαετίες παραμένει ανοικτό και ανικανοποίητο από το γερμανικό κράτος, τόσο απέναντι στη χώρα όσο και απέναντι στις μαρτυρικές κοινότητες όπως η Κάντανος, που ισοπεδώθηκε ολοσχερώς από τις δυνάμεις του Τρίτου Ράιχ στις 3 Ιουνίου 1941 ως πράξη αντιποίνων.

Τι απέγιναν οι γερμανικές αποζημιώσεις;

Η Κάντανος, όπως και δεκάδες άλλοι τόποι στην Ελλάδα, υπέστη ανείπωτες θηριωδίες από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Ολόκληρο το χωριό καταστράφηκε συστηματικά, οι κάτοικοι εκτελέστηκαν και ένα μαρμάρινο γερμανικό επιτύμβιο δήλωνε κυνικά: «Εδώ υπήρχε η Κάντανος». Παρότι η ιστορική μνήμη αναγνωρίζεται ρητά ακόμη και από γερμανικές αποστολές, η πολιτεία της Γερμανίας εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει καμία υποχρέωση για αποζημίωση ή επανόρθωση.

Η επίσκεψη των μαθητών και η ανταλλαγή πολιτιστικών και εκπαιδευτικών εμπειριών αποτελούν αναμφίβολα θετικά βήματα διαλόγου και συμφιλίωσης. Όμως, μπορεί η συμφιλίωση να υπάρξει χωρίς δικαιοσύνη; Μπορεί η ιστορική αναγνώριση να θεωρείται πλήρης όταν λείπει η έμπρακτη αποδοχή της ευθύνης μέσω αποζημιώσεων και αποκατάστασης;

Η διπλωματία της μνήμης και η σιωπή της αποκατάστασης

Η Γερμανική Πρεσβεία και η Γερμανική Σχολή Αθηνών δηλώνουν ότι δίνουν «ιδιαίτερη έμφαση στην ενασχόληση με την ιστορία» και χαρακτηρίζουν τέτοιες επισκέψεις ως «πολύτιμες για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης». Ωστόσο, όσο αυτές οι πρωτοβουλίες συνοδεύονται από σιωπή γύρω από το ζήτημα των επανορθώσεων, δημιουργείται εύλογος προβληματισμός.

Πότε θα έρθει η στιγμή για μια ανοιχτή, ειλικρινή και θεσμική συζήτηση για τις γερμανικές αποζημιώσεις προς την Ελλάδα;

Πότε θα αναγνωριστεί – έμπρακτα – η φρίκη που βίωσε η Κάντανος και οι άλλες μαρτυρικές κοινότητες;