Η μονή Αγίας Τριάδος των Τσαγκαρόλων πήρε το όνομα της από τους αδελφούς Τσαγκαρόλων που έκτισαν και ίδρυσαν το 1691. Η μονή έχει προσφέρει πολλά στην πνευματική και κοινωνική ζωή του τόπου. Κατά την τουρκική κατοχή ήταν κέντρο της πνευματικής ζωής της Κρήτης. Από το 1892 επί της τουρκικής κατοχής λειτούργησε την εκκλησιαστική σχολή. Αποφοίτησαν πολλοί μαθητές οι οποίοι έγιναν άλλοι ιερείς άλλοι δάσκαλοι και άλλοι ιερείς και δάσκαλοι. Η σχολή συνέχισε να λειτουργεί και μεταπολεμικά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και λόγω της ακαταλληλότητας των κτιρίων μεταφέρθηκε στον Άγιο Ματθαίο.
Από τη σχολή είχαν αποφοιτήσει ιερείς και μητροπολίτες. Κατά τη τουρκική κατοχή τη σχολή τέλειωσε ο αδελφός της γιαγιάς μου Σ.Περάκης από το Μουζουρά Ακρωτηρίου και τοποθετήθηκε σαν δάσκαλος στο χωριό Φουρνέ Κυδωνίας όπου και τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί το 1941 μαζί με άλλους κατοίκους του Φουρνέ. Ο πεθερός μου Ανδρέας Βαρδάκης από το Εμπρόσνερο έγινε και αυτός δάσκαλος και τοποθετήθηκε στο Βατόλακκο Κυδωνίας, μετά στα Περβόλια και τέλος στη Χρυσοπηγή όπου ίδρυσε το σχολείο της Χρυσοπηγής. Η μονή κατά την επανάσταση του 1898 βοήθησε τους επαναστάτες συγκεντρώνοντας όπλα και πυρομαχικά τα οποία τα ξεφόρτωναν στο Τερσανά Χωραφακίων και με ζώα τα μετέφεραν στη μονή για τους επαναστάτες.
Στο Ποροφάραγκο οι Τούρκοι εκτέλεσαν μοναχούς, υπάρχει σταυρός στο βράχο στο Ποροφάραγκο. Στο μοναστήρι είχα πάει πολλές φορές με τον παππού μου ο οποίος είχε πολλούς φίλους μοναχούς και ηγούμενους και στο Ακρωτήρι και στα Χανιά. Θυμάμαι τον ηγούμενο Κατσαφράκη, τον πατήρ Ιερεμία Βαρουξάκη και τον Νεοφ. Καζάκο που έγινε ηγούμενος. Ο παππούς μου το 1900 επί Κρητικής Πολιτείας έγινε δημοτικός σύμβουλος του δήμου Ακρωτηρίου. Το 1911που το Ακρωτήρι χωρίστηκε σε δήμο Στερνών και Κουνουπιδιανών ‘έγινε δήμαρχος Κουνουπιδιανών και το 1913 εξελέγη δήμαρχος Κουνουπιδιανών. Εξελέγη στη επαναστατική συνέλευση κρητών εκπρόσωπος της επαρχίας Κυδωνίας.
Η μονή είχε πολλά κτήματα ελαιώνες αμπέλια και χωράφια από τα οποία είχε αρκετά εισοδήματα. Πολλά τα είχαν χαρίσει χριστιανοί για να μην τα πάρουν οι τούρκοι,. Είχε και αρκετούς βοσκότοπους και αγριάδες, μια εποχή είχε και ασβεστοκάμινο που λειτουργούσε επί 24’ωρου για παραγωγή ασβέστη και νταμάρια για υποβαση. Προπολεμικά στην τοποθεσία του Σταυρού και στα οικόπεδα της μονής έχτισε σπίτι ο μητροπολίτης Αγαθάγγελος Ξηρουχάκης. Ένα σπίτι η μονή Αγίας Τριάδος και ένα η μονή Γουβερνέτου τα έχτισαν στο ψηλότερο σημείο του Σταυρού. Τότε στο Σταυρό ο δρόμος δεν πήγαινε, και ήθελε μια ώρα από Αγία Τριάδα κι περίπου το ίδιο και από τα Χωραφάκια.
Είχε χτίσει και ο μοναχός Ιερόθεος για να κάνουν τα μπάνια τους. Θυμάμαι προπολεμικά στην εορτή Του Τιμίου Σταυρού 14 Σεπτέμβρη έγινε ένα μεγάλο πανηγύρι και ήταν καλεσμένοι από τα Χανιά, και θυμάμαι και τον παλαιό δήμαρχο Χανίων Μουντάκη και άλλους Χανιώτες. Ήταν τα εγκαίνια των σπιτιών και οι ηγούμενοι και μοναχοί περιποιούνταν τον κόσμο που ήταν και πολλοί ακρωτηριανοι από διάφορα χωριά. Ο παππούς μου με είχε πάρει μαζί του να γνωρίσω τον ηγούμενο της μονής Γουβερνέτου Νικηφόρο Πλανάκη από το Χορδάκι που μας περιποιήθηκε εξαιρετικά. Ένα μέρος του Σταυρού ανήκε στην Αγία Τριάδα και το δυτικό μέρος στην εκκλησία Παναγία των Χωραφακιών. Οι εκτάσεις ήταν βοσκότοποι νοικιασμένοι σε βοσκούς που έδιναν στη εκκλησία τυρί. Τα σύνορα τα είχαν τοποθετήσει ο ηγούμενος της μονής Κατσαφρακης και ο Ηλίας Ανδρεαδάκης. Δεν υπήρξε ποτέ διαφορά μεταξύ των.
Το 1948 ο αείμνηστος δάσκαλος Γ. Σιγανάκης και ο Πέτρος Ανδρεαδάκης έχτισαν πρώτοι και άρχισαν να αξιοποιούν τον Σταυρό στα τα οικόπεδα της εκκλησίας που αγόρασαν από την εκκλησιά Παναγία Χωραφακίων. Το 1965με τον αείμνηστο Αντώνη Γαμπά και άλλους φίλους φέραμε κορμούς και φυτέψαμε τα πρώτα αλμυρίκια από την Αγία Μαρίνα και Σταλό. Στην περιοχή του Σταυρού έγιναν σκηνές από την ταινία Ζορμπάς με τον Άντονι Κουίν. Μετά την λήξη του πολέμου η μονή παραχώρησε εκτάσεις οπού έγιναν οι πρώτες κατασκηνώσεις των μαθητών. Το 1948 παρεχώρησε μια μεγάλη έκταση στην ωραία τοποθεσία Περβολίτσα και έχτισαν μαγειρεία και άλλους αποθηκευτικούς χώρους για τις εγκαταστάσεις της κατασκήνωσης. Η μονή κατόπιν εγκρίσεως του τοπικού συμβουλίου διοικήσεως μοναστηριακής περιουσίας άρχισε να πουλά κτήματα για να συγκεντρώσει χρήματα για επισκευή της μονής και της εκκλησιαστικής σχολής. Πούλησε τα δικά της κτήματα όχι της Παναγία των Χωραφακιών στο Σταυρό.
Αφού συγκεντρωθήκαν αρκετά χρήματα κάλεσε ο τότε επίσκοπος κκ Ειρηναίος νυν αρχιεπίσκοπος Κρήτης τον πατριάρχη Κων/πόλεως παναγιότατο Βαρθολομαίο και θεμελίωσαν την σχολή στο οικόπεδο που παραχωρήθηκε από την μονή Αγίας Τριάδος. Η σχολή θεμελιώθηκε το 1992 και τοποθετήθηκε πλάκα που αναφέρει ότι θεμελιώθηκε από τον ιερομόναχο Ειρηναίο και τον πατριάρχη Κων/πόλεως παναγιότατο Βαρθολομαίο.
Πέρασαν αρκετά χρόνια και το 2003 έστειλα μια επιστολή στον μητροπολίτη κκ Ειρηναίο διότι έμεινε η πλάκα της θεμελίωσης και τίποτα άλλο. Μου απάντησε διά του υπαρ.εγγραφο αρ.πρωτ. 215/3/2/2003 ότι τα κτήματα του Σταυρού μέχρι το 1965 ανήκαν στον ιερό ναό της Παναγία των Χωραφακιών. Επίσης σχετικά με την εκκλησιαστική σχολή μου απάντησε ότι έχει μπλέξει στις μελέτες σε δικαστικούς αγώνες με τους μελετητές της σχετικής μελέτης. Επίσης με την άφιξη για δεύτερη φορά του πατριάρχη το 2012 παναγιότατο Βαρθολομαίο έστειλα επιστολή στον μητροπολίτη κκ Δαμασκηνό σχετικά με την εκκλησιαστική σχολή και μου απάντησες αρ. πρωτ. 485/23/10/2012 τα εξής: χρήματα υπήρχαν αρκετά από πωλήσεις ακινήτων στην περιοχή αλλά μέρος των χρημάτων δαπανήθηκαν για την επισκευή του μοναστηριού και άλλα σπαταλήθηκαν κτίζοντας τσιμεντένιους τοίχους από το μοναστήρι έως το Σταυρό, Λυπούμε πολύ η σχολή και η μονή είχε μεγάλη κίνηση, συγκεκριμένα το Πάσχα αρκετό κόσμο αλλά και επισκέπτες όλο το χρόνο.
Η μονή εκτός τα εισοδήματα από λάδι και κρασί , νοίκιαζε τα χωράφια στους αγρότες και διέθετε εργοστάσιο και έβγαζε το δικό της λάδι και ιδιωτών. το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στο χωριό Καθιανά Ακρωτηρίου το οποίο πουλήθηκε στην αλβανική εταιρία VINOLIO KRETA ΕΠΕ ΔΥΟ Ρεθύμνου ΑΜ 998478731 οδός Κονδυλάκη 55 και Νεάρχου κάνει χρήση το όνομα της Αγίας Τριάδας και τα δοχεία αναγράφουν Αγία Τριάδα. Ίσως για να μην πληρώνουν ΦΠΑ; Επίσης εξήγαγε διάφορα προϊόντα της μονής (κρασί λάδι) με συνεργάτη στην Αμερική τον κύριο Μουσουράκη. Μεταπολεμικά διευθυντής της σχολής ήταν ο αείμνηστος καθηγητής θεολόγος Μαράκης τον οποίο είχα καθηγητή το 1938 και το 1939 στο Α΄ Γυμνάσιο Χανίων. Ήταν εξαίρετος άνθρωπος και θεολόγος.
Η VINOLIO εταιρεία προσωπικώς και σε μένα έγιναν ατασθαλίες κατά την παραλαβή του ελαιολάδου. Τώρα άρχισε η μονή να πουλάει τα καταπατημένα κτήματα από ιδιώτες στο Σταυρό και ζητά πολύ μεγάλες τιμές και είναι δύσκολο να πληρωθούν από τους καταπατητές. Τα χρήματα δήλωσαν ότι θα χρησιμοποιηθούν για την ανοικοδόμηση της εκκλησιαστικής σχολής της Αγίας Τριάδας. Εζήτησα προσωπικά από το τοπικό συμβούλιο του οργανισμού διοικήσεως μοναστηριακής περιουσίας του νομού Χανίων να γίνει μία επιτροπή από το μητροπολίτη κκ Δαμασκηνό , τον δήμαρχο Χανίων, ένα δικαστικό υπάλληλο, τον ηγούμενο της μονής Αγίας Τριάδας και δύο ακρωτηριανούς που θα διαχειριστούν τα χρήματα των καταπατημένων οικοπέδων. Τα χρήματα να κατατίθενται σε ειδικό λογαριασμό στην εθνική τράπεζα και να χρησιμοποιηθούν μόνο για την ανέγερση της εκκλησιαστικής σχολής. Ουδεμία απάντηση έλαβα σχετικά με την πρόταση μου από το τοπικό συμβούλιο διοικήσεως της μοναστηριακής περιουσίας.
Μετά τιμής
Μανώλης Καλλιγέρης
Ένας παλαιός ακρωτηριανός που αγαπά το Ακρωτήρι