Το εμπάργκο των ΗΠΑ στην Κούβα μετράει περισσότερα από 50 χρόνια -επεκτάθηκε απολύτως και σε όλες τις εξαγωγές, μεταξύ των οποίων τα τρόφιμα και τα φάρμακα, στις 7 Φεβρουαρίου του 1962.
Αλλά τώρα, για πρώτη φορά, δοκιμάζεται στη Νέα Υόρκη ένα μοναδικό φάρμακο το οποίο δημιουργήθηκε στην Κούβα.
Όμως, παρά το γεγονός ότι είναι ήδη υπό δοκιμή στη Νέα Υόρκη, υπάρχουν Αμερικανοί καρκινοπαθείς που αψηφούν το εμπάργκο και πηγαίνουν για θεραπεία στην Αβάνα.
Το BBC φέρνει στο φως την ιστορία της 74χρονης Αμερικανίδας καρκινοπαθούς Judy Ingels, μιλά με μία Κουβανή επίσης καρκινοπαθή, τη γιατρό-ογκολόγο της, αλλά και τον Αμερικανό ανοσολόγο, πρόεδρο του Ινστιτούτου που δοκιμάζει το φάρμακο στις ΗΠΑ.
Η Judy βρίσκεται με την οικογένειά στην Αβάνα εδώ έξι ημέρες. Εκτός από τα αξιοθέατα και την τοπική κουζίνα, η Judy απολαμβάνει την περιπλάνηση. Είναι φωτογράφος και η αποικιακή αρχιτεκτονική της παλιάς πόλης τη γοητεύει.
Αλλά ο λόγος του ταξιδιού είναι ότι η Judy θα κάνει τις πρώτες ενέσεις με Cimavax.
Πρόκειται για το φάρμακο που αναπτύχθηκε στην Κούβα και το οποίο, όπως έδειξαν οι δοκιμές, παρατείνει για μήνες, ακόμη και χρόνια, τη ζωή των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Πηγαίνοντας από την πατρίδα της, την Καλιφόρνια, στην Κούβα, η Judy παραβιάζει τον νόμο.
Το αμερικανικό εμπάργκο κατά της Κούβας μετράει περισσότερο από πέντε δεκαετίες και μολονότι οι σχέσεις των δύο χωρών βγήκαν από τον πάγο με την ιστορική επίσκεψη του τέως Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, η αναζήτηση ιατρικής περίθαλψης στην Κούβα δεν επιτρέπεται ακόμα για τους Αμερικανούς πολίτες.
«Δεν με απασχολεί» λέει η Judy. «Για πρώτη φορά ελπίζω πραγματικά».
Τον Δεκέμβριο του 2015 διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα σταδίου 4. «Ο ογκολόγος μου στις Ηνωμένες Πολιτείες μου λέει ότι είμαι η καλύτερη ασθενής του, αλλά έχω αυτή τη θανατηφόρα ασθένεια…» Ο γιατρός της δεν ξέρει ότι η Judy πήγε στην Κούβα.
Μάλιστα, όταν τον ρώτησε για το Cimavax, της απάντησε ότι δεν το έχει ακούσει.
«Αλλά εμείς το ψάξαμε, κάναμε έρευνα και διαβάσαμε καλά πράγματα», λέει η Judy. Από τον Ιανουάριο, το Cimavax έχει δοκιμαστεί σε ασθενείς στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, αλλά δεν είναι ακόμα διαθέσιμο στις ΗΠΑ.
Ο σύζυγός και η κόρη της μένουν στο Διεθνές Κέντρο Υγείας La Pradera, δυτικά της Αβάνα. Το εν λόγω νοσοκομείο δέχεται κυρίως ξένους. Και μάλιστα, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο, με πισίνα, φοίνικες και μεγάλα φωτεινά ανοίγματα ιδανικά για περιπάτους, περισσότερο θυμίζει τροπικό ξενοδοχείο, παρά νοσοκομείο.
Το ταξίδι από την Καλιφόρνια στην Κούβα μαζί με τα αποθέματα του Cimavax, τις προμήθειες δηλαδή, που θα πάρει μαζί της η Judy στην Αμερική, θα κοστίσουν στην οικογένεια Ingles κάτι παραπάνω από 15.000 δολάρια.
Το Cimavax καταπολεμά τον καρκίνο διεγείροντας το ανοσοποιητικό απέναντι σε μια πρωτεΐνη στο αίμα που προκαλεί την ανάπτυξη του καρκίνου του πνεύμονα. Μετά από μια περίοδο επαγωγής, οι ασθενείς λαμβάνουν ως συνέχεια της θεραπείας μία μηνιαία ενέσιμη δόση (περίοδος συντήρησης).
Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι οι σπουδαίες βιοτεχνολογικές καινοτομίες της Κούβας μπορούν εν μέρει να εξηγηθούν από το αμερικανικό εμπάργκο -σημείο στο οποίο ο Κάστρο επανερχόταν ξανά και ξανά.
Αυτό σημαίνει ότι η Κούβα έπρεπε να παράγει τα φάρμακα στα οποία δεν μπορούσε να έχει πρόσβαση ή να αντέξει οικονομικά την εισαγωγή τους. Φάρμακα όπως το Cimavax θεωρούνται low-tech products και αναπτύχθηκαν απευθυνόμενα στον πληθυσμό της Κούβας.
Η εν λόγω βιομηχανία απασχολεί 22.000 επιστήμονες, τεχνολόγους και χημικούς μηχανικούς και εξάγει φάρμακα σε πολλά μέρη του κόσμου, αλλά όχι στις ΗΠΑ.
Και παρότι οι Κουβανοί δεν αποκαλύπτουν το κόστος παραγωγής, η θεραπεία είναι φθηνότερη από άλλες.
Για τους Κουβανούς το σύστημα υγείας είναι δημόσιο και ως εκ τούτου δωρεάν για όλους τους πολίτες.
Η Lucrecia κάνει όνειρα για το μέλλον
Η 65χρονη Κουβανή, Lucrecia de Jesus Rubillo έμαθε τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι είχε δύο, το πολύ, τρεις μήνες ζωή. Ένας πόνος στο πόδι αποδείχτηκε καρκίνος του πνεύμονα σταδίου 4.
Η Lucrecia υποβλήθηκε σε χημειοθεραπεία -όπως λέει, ήταν μεγάλη η δοκιμασία – αλλά τα παιδιά της τής ζήτησαν να πολεμήσει τη νόσο και εκείνη προσπάθησε να κρατηθεί δυνατή.
Η Lucrecia
Μετά τις ακτινοβολίες, η Lucrecia άρχισε τις ενέσεις με Cimavax.
Τώρα, αισθάνεται δυνατή. Μπορεί να ανέβει ξανά τα σκαλιά των πέντε ορόφων όπου βρίσκεται το διαμέρισμα της, ενώ ο επίμονος βήχας έχει μειωθεί. «Ίσως πάω στην Ισπανία να επισκεφθώ το παιδί μου. Νιώθω ευτυχισμένη και κάνω όνειρα για το μέλλον, αλλά αισθάνομαι και θλίψη. Έχω χάσει πολλούς φίλους από καρκίνο. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είχαν την ευκαιρία που είχα εγώ με τις ενέσεις αυτές. Αισθάνομαι προνομιούχος» λέει η Lucrecia στο BBC.
Η γιατρός της, Elia Neninger, ογκολόγος στο Νοσοκομείο Hermanos Ameijeiras στην Αβάνα, είναι μία από τους γιατρούς οι οποίοι πρωτοστάτησαν στη δοκιμή του Cimavax σε ασθενείς ήδη από τη δεκαετία του 1990.
Η Κουβανή ογκολόγος Elia Neninger
«Η Lucrecia έφτασε τόσο καταβεβλημένη από την ασθένειά ώστε ήταν σε αναπηρική καρέκλα όταν την πρωτοείδα» θυμάται η Neninger. Τώρα ο όγκος στον πνεύμονα έχει εξαφανιστεί και δεν υπάρχουν βλάβες στο συκώτι της. Με το Cimavax βρίσκεται σε φάση συντήρησης».
Οι ογκολόγοι στην Κούβα δεν μιλούν για θεραπεία του καρκίνου, αλλά για έλεγχο της νόσου και μετατροπή της σε χρόνια ασθένεια.
«Έχω τέσσερις ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα που ζουν 10 χρόνια μετά τη διάγνωση» λέει η Elia Neninger.
Ωστόσο, το Cimavax δεν βοηθά όλους τους ασθενείς. Το 20% των καρκινοπαθών δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία, λέει η Neninger, είτε επειδή η ασθένεια είναι σε πολύ προχωρημένο στάδιο, είτε επειδή ή σχετίζεται με άλλες ασθένειες που καθιστούν τη θεραπεία πιο δύσκολη.
«Εντυπωσιασμένος» ο πρόεδρος του αμερικανικού ινστιτούτου που δοκιμάζει το φάρμακο
Παρ ‘όλα αυτά, ο δρ Kelvin Lee, ανοσολόγος και πρόεδρος του Roswell Park Cancer Institute στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου διεξάγονται οι αμερικανικές δοκιμές του Cimavax, δηλώνει εντυπωσιασμένος.
Είναι η πρώτη φορά που φάρμακο από την Κούβα δοκιμάστηκε στις ΗΠΑ και χρειάστηκε ειδική άδεια λόγω του εμπάργκο.
«Η θεραπεία του καρκίνου γίνεται όλο και πιο ακριβή στις ΗΠΑ», λέει ο Lee. Ένα φθηνό εμβόλιο που θα μπορούσε να χορηγηθεί σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι πολύ σημαντικό. Και πιστεύει ότι είναι πιθανό πως το Cimavax θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης και για την πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα.
«Εάν μπορούσαμε να εμβολιάσουμε τους μανιώδεις καπνιστές για να προλάβουμε, να εμποδίσουμε την πιθανότητα να πάθουν καρκίνο του πνεύμονα, θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στη δημόσια υγεία τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και διεθνώς» λέει ο Lee.
Ο δρ Kelvin Lee, πρόεδρος του Roswell Park Cancer Institute
Όμως, οι δοκιμές του Cimavax στις ΗΠΑ άρχισαν πολύ πρόσφατα, μόλις τον Ιανουάριο και οι Αμερικανοί θεωρούν ότι είναι πρώιμο να εξαχθούν συμπεράσματα.
Επιπλέον, όπως γράφει το BBC, υπάρχει και πολιτική αβεβαιότητα. Στην προεκλογική εκστρατεία του, ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι θα αντιστρέψει τη σταδιακή αποκατάσταση των σχέσεων με την Κούβα που ξεκίνησε ο Ομπάμα, εκτός αν υπάρξει πολιτική αλλαγή στο νησί.
Υπάρχει ωστόσο, μια μεγάλη εκλογική περιφέρεια Αμερικανών (ο λόγος για το Μαϊάμι) που πιστεύει ότι η Κούβα δεν αξίζει το είδος της αναγνώρισης που προκύπτει από τη σχέση της Αβάνας με το Roswell Park Cancer Institute.
Ο Lee θεωρεί ότι τα όποια πολιτικά επιχειρήματα κατά της συνεργασίας των ΗΠΑ-Κούβας είναι άστοχα.
«Το υγραέριο που βάζουμε στα αυτοκίνητά μας, τα iPhones που χρησιμοποιούμε, τα παπούτσια που αγοράζουμε, όλα προέρχονται από χώρες με τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν θεμελιώδεις διαφορές όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, την ελευθερία λόγου, τις προσωπικές ελευθερίες. Ας συνεργαστούμε όμως, μαζί τους σε τομείς που ωφελούν τους πολίτες και των δύο χωρών».
Οι ελπίδες της Judy
Η Judy και ο σύζυγος της δεν ανησυχούν -τουλάχιστον μέχρι στιγμής- για την απαγόρευση των αμερικανικών αρχών.
«Τους είπα ότι πηγαίνω στην Κούβα για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Να μάθω για τον καρκίνο και θεραπεία του! Είμαι πολύ ειλικρινής άνθρωπος, αλλά αν χρειαστεί θα το κάνω, θα πω ψέματα» λέει η Judy.
Η Judy με τον σύζυγο και την κόρη της
Οι Ingels θα ξέρουν αν το φάρμακο έχει αποτέλεσμα σε τρεις μήνες, όταν η Judy υποβληθεί εκ νέου σε μαγνητική τομογραφία.
Η κόρη της είναι νοσοκόμα και θα κάνει τις ενέσεις με Cimavax στη μητέρα της όταν επιστρέψουν στην Καλιφόρνια.
«Ακόμη και αν ο όγκος παραμείνει σταθερός ως προς το μέγεθος και δεν μεγαλώσει, θα είμαστε ευχαριστημένοι» λέει. «Εάν ο όγκος συρρικνωθεί, θα είναι ένα πραγματικό θαύμα…»