Επιμέλεια:
Δρ.Αιμίλιος Δασύρας, γεωλόγος
Το Ελληνικο Κοινοβούλιο ανακηρυξε ως ”Ημερα Μνήμης για την Γενοκτονια των Ελληνων στο Μικρασιατικό Πόντο” την 19η Μαϊου. Αυτη η ημερα ηταν που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβαστηκε στη Σαμψούντα στα 1919.
Βέβαια η Γενοκτονία των Ποντίων πραγματοποιήθηκε στην ιδια ιστορική περίοδο με τις Γενοκτονίες σε βάρος και των αλλων Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,οπως των Αρμενίων και των Ασσύριων,ως επακόλουθο της ρητής απόφασης των Νεότουρκων για επίλυση του εθνικού προβλήματος ”καθαρότητας” των Οθωμανικών εδαφών,μεσω του φυσικού αφανισμού των ντόπιων εθνοτήτων,την υποχρεωτική εκδίωξη οσων επιβιώσουν και τον βίαιο Εξισλαμισμό όσων παραμείνουν.
Η μελανή στιγμή της Ιστορίας του Ελληνισμού είχε μόλις αρχίσει να γράφεται.
Οι Ελληνες του Πόντου μετρούσαν στη μεγαλύτερή τους ακμή,τις παραμονές του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου 700.000 ψυχές, μεχρι το τελος του 1923,ειχαν αφανιστεί περισσότεροι από 350.000 άνθρωποι,σε μια ανθρωποσφαγή τρομακτικής βιαιότητας.
Οι Ελληνες του Πόντου,αποκομμένοι απο την κύρια Ελληνική επικράτεια και τα Μικρασιατικά παράλια,ηταν ανέκαθεν αναπόσπαστο τμήμα της περιοχής,αφήνοντας το δικό της στίγμα στην οικονομική και πολιτιστική ζωή του τόπου.Γιατί οσο κι αν ο Ποντιακός Ελληνισμός βρέθηκε ξαφνικά στα εδαφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας-μετα την Αλωση της Κωνσταντινούπολης και την πτώση της Τραπεζούντας στα 1461- διατήρησε αναλλοίωτο το Εθνικό του φρόνημα,τη γλώσσα και τη Θρησκεία,αποτελώντας διαχρονικό ”αγκάθι” για τον Οθωμανό Σουλτάνο.
Περιτριγυρισμενοι απο αλλες εθνοτικές ομάδες και αποτελώντας μειονότητα στην περιοχή οι Ελληνες του Εύξεινου άκμαζαν και προόδευαν,γεγονός που αντικαπτριζόταν τόσο στα δημογραφικά στατιστικά όσο και στην πνευματική ζωή.
Το 1886,ο Ποντιακός Ελληνισμός έφτανε στούς 260.000 ανθρώπους,ενω στις αρχές του 20ου αιώνα μετρουσε 700.000,σύμφωνα με τα μητρώα των τούρκικων αρχών αλλά και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.Απο τα 100 Ελληνικα σχολεία του Εύξεινου το 1860,ο αριθμός εκτοξεύεται στα 1.400 το 1919.
Τα μεγάλα αστικά κέντρα του Πόντου γνωρίζουν ιδιαίτερη άνθηση στις τέχνες και τα γράμματα,εφάμιλλη των πνευματικών κέντρων της Ευρώπης,την ιδια στιγμή που η δημογραφική άνοδος του πληθυσμού και η οικονομική ευρωστία θα επιτρέψουν στούς Ελληνες του πόντου να επεκταθούν και στίς περιοχές του Καυκάσου και της Κριμαίας.
Απο το 1908 αρχιζει να αναδύεται με ιδιαίτερη δυναμική το κίνημα των Νεότουρκων,μιάς μερίδας εθνικιστών που επιζητουσαν τη φυλετική καθαρότητα των Οθωμανικών εδαφών. Συνειδητοποιώντας ότι οι τόσοι αιώνες εκτουρκισμού του ντόπιου πληθυσμού δεν ειχαν αποφερει το επιθυμητό αποτέλεσμα,αποφασίζουν να εξοντώσουν το Ελληνικό και Χριστιανικό στοιχείο. Η Ιστορία λέει ότι η τελική λύση πάρθηκε από τούς Νεότουρκους το 1921,εφαρμόστηκε κατα την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε απο τον Μουσταφά Κεμάλ 1919-1923. Ηδη βέβαια απο το 1908 παρατηρούνται οι πρώτες εκτοπίσεις του Ελληνικού πληθυσμού στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας, καθώς και μαζικές εκτελέσεις των Ελλήνων του Πόντου.
Το 1911 μπαίνει μπροστά το μεθοδευμένο πλάνο εξόντωσης, που θα εκτελεστεί στα χρόνια που ακολουθούσαν: υποχρεωτική επιστράτευση όλων των ανδρών απο 15-45 ετών και καταναγκαστική δουλεία σε ”Τάγματα Εργασίας” κατω απο εξοντωτικές συνθήκες που αφάνιζαν μαζικά τον πληθυσμό απο τις στερήσεις ,την πείνα και τις ασθένειες. Ταυτόχρονα, άτακτες ορδές Τουρκων αρχίζουν να επιτίθενται στα διάσπαρτα Ελληνικά χωριά σκοτώνοντας, λεηλατώντας, κακοποιώντας τις γυναίκες και τελικά παραδίδοντας τα στις φλόγες.
Το 1915 ειναι το ορόσημο για τους Έλληνες του Πόντου: εφαρμόζεται το πλάνο εξόντωσης των Ποντίων, με τα Ευρωπαϊκά Κράτη απασχολημένα στις εχθροπραξίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Tαυτόχρονα σχεδόν, αρχίζει να συντελείται και η ”Γενοκτονία των Αρμενίων”, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο για το απαίσιο Νεοτουρκικό πλανο. Την ωρα που συνεχίζονται οι εθνοκαθάρσεις. Το 1916 χτυπιέται η Σαμψούντα,με τον Ελληνικό πληθυσμό να υποφέρει φρικιαστικά δεινά. Μόνο η Τραπεζούντα γλιτώνει την καταστροφή γιατί ειναι πλέον κάτω απο τον Ρωσικό ζυγό.
Οταν μάλιστα ο Ρωσικός στρατός εγκατέλειπε την πόλη το 1918,ο μισός τουλάχιστον Ελληνικός πληθυσμός ακολούθησε τα στρατεύματα στην οπισθοχώρησή τους,εξ αιτίας της Τουρκικής απειλής που καραδοκούσε. Με το τελος του Μεγάλου Πολέμου,ο Ποντιακός Ελληνισμός θεώρησε πώς τα δεινά του είχαν πάρει τέλος,αφού θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελληνική Επικράτεια. Η Ελληνική Κυβέρνηση αρνήθηκε ωστόσο, καθώς δεν ηταν σε θέση να προστατεύσει τις απομακρυσμένες Ποντιακές περιοχές απο την τουρκική εισβολή, και οι Πόντιοι προχωρούν στο περίφημο ”Ποντοαρμενικό Κράτος”, με την ήττα ωστόσο του Αρμένικου στρατού στο Ερζερουμ απο τον Μουσταφά Κεμάλ να αφήνει τον Ποντιακό Ελληνισμό στο έλεος των Νεότουρκων.
Το 1919 αρχίζει η δεύτερη φάση ”Γενοκτονίας”, με νέους ακομα πιο σφοδρούς διωγμούς απο το Κεμαλικό καθεστώς, πολυ πιο βίαιους και απάνθρωπους απο τους προηγούμενους. Στις 19 Μαΐου 1919 έρχεται η καθοριστική στιγμή για την τύχη του Ποντιακού Ελληνισμού, με την απόβαση του Κεμάλ στη Σαμψούντα και κατόπιν την εισβολή στην Τραπεζούντα: οι μαζικές εκτελέσεις ξεριζωμός και το κλιμα τρομοκρατίας αναγκάζουν τον πληθυσμό να εγκαταλειψει τις εστίες του.
Οσοι επιβιώνουν καταφεύγουν στα βουνά με τις κακουχίες και τις στερήσεις σε βασικά αγαθά να μετατρέπουν την έξοδο σε πορεία θανάτου. Οσοι γλιτώνουν και απο αυτή την δοκιμασία, διαπιστώνουν ότι εχουν οδηγηθεί σε ενέδρα, με τις αγχόνες να ειναι ηδη στημένες και να τους περιμένουν.
Παρόλα αυτά η Ποντιακή περηφάνια δεν έσκυψε το κεφάλι, οργανώνεται σε αντάρτικο στα βουνά, με τα μέλη της Ποντιακής αντίστασης να φτάνουν στις 12.000 περίπου στα 1921. Οι άτακτοι αυτοι μαχητές, σφυρηλατημένοι στις κακουχίες και στην ανέχεια, θα επιφέρουν μια σειρά από δυνατά χτυπήματα στον οργανωμένο Κεμαλικό-στρατό και θα καταφέρουν να περισώσουν αμάχους απο τα άγρια δόντια του διώκτη.
Παρά την αντίσταση των Ποντίων, μεχρι το καλοκαίρι του 1922 ο Κεμάλ, έχοντας εκκαθαρίσει τα μέτωπα στη Μικρά Ασία, προχωρά ανενόχλητος στη σταδιακή εξόντωση του Ποντιακού Ελληνισμού. Πόλεις και χωριά λεηλατήθηκαν και κάηκαν, οι κάτοικοι σφαγιάστηκαν, ατιμάστηκαν και εξορίστηκαν.
Το τέλος του Ποντιακού Ελληνισμού είχε έρθει. Οι Τουρκοι Εθνικιστές πετυχαν τον σκοπό τους,με την ”Γενοκτονία του Πληθυσμού”, τους εκτοπισμούς και τις πυρπολήσεις, κατάφεραν την πολυπόθητη αλλοίωση του Εθνολογικού χαρακτήρα των Ελληνικών περιοχών.
Η βίαιη εξαφάνιση των Ελληνων απο τα προγονικά τους εδάφη πληρώθηκε με 353.000 ψυχές την περίοδο 1916-1923.Ο Κεμάλ Ατατούρκ, στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση της 13ης Αυγούστου στα 1923,πληροφορεί χαρούμενος οτι: «Επιτέλους, ξεριζώσαμε τους Έλληνες απο τον Πόντο» (αναφέρεται απο τον Συνταγματαρχη Μουζέν, που παρακολουθούσε τις εργασίες της Εθνοσυνέλευσης, σε επιστολή του πρός το Γαλλικό Γενικό Επιτελείο Στρατού)…
Η τελευταία πράξη του Ποντιακού Δράματος διαδραματίζεται τον Οκτώβριο του 1922.Ο Ατατούρκ συμφωνεί να μεταφερθούν οι Έλληνες του Πόντου με τούρκικα καράβια στην Κωνσταντινούπολη και απο εκεί με Ελληνικά πλοία στην Ελληνική επικράτεια.
Οι Πόντιοι θα αναγκαστούν να αναζητήσουν Νέες -Πατρίδες ,με το κύριο σώμα του Ελληνισμού του Ευξεινου Πόντου να καταφεύγει στη Μητέρα Ελλάδα, αλλά και μια μερίδα να εγκαθίσταται στις Νότιες περιοχές της Ρωσίας.
Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των Ποντιων που αποβιβάστηκαν στην Ελλάδα δεν ειναι ακριβείς,καθώς περισσότεροι απο 1.200.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Ελληνική επικράτεια κατά την δεκαετία του 1920.
Οι Ποντιακές κοινότητες υπολογίζουν τον αριθμο των ξεριζωμένων σε 400.000 ψυχές, με το προσφυγικό Ποντιακό κύμα να βρίσκει νεο σπίτι στα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, αλλα και στους Νομούς Δράμας, Κιλκίς,Καβάλας,Πρέβεζας κ.ά. μπολιάζοντας τον τοπικό πληθυσμό με τον πολιτισμό και το πνεύμα που εφεραν στις αποσκευές τους.
Οι Πόντιοι θρήνησαν την Ελληνική στρατιωτική ήττα στη Μικρά Ασία, αλλά και το τέλος του Ποντιακού Ελληνισμού.
