Το βάθρον της οικονομίας στην Κρήτη επί χιλιετίες ήτανε η ελαιοπαραγωγή. Στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα εκαλλιεργούνταν στην Κρήτη περίπου οχτακόσες χιλιάδες στρέμματα ελαιοδέντρων και κατά μέσων όρων παρήγαγε ετησίως 100.000 τόνους ελαιολάδου.
Δεύτερη πλουτοπαραγωγική πηγή στην Κρήτης είναι τα αμπέλια, και Τρίτη τα κηπικά, φρούτα και εσπεριδοειδή. Επίσης παράγει κτηνοτροφικά. Πιο παλιά είχαμε σημαντική οικόσιτη κτηνοτροφία. Το 1928 στην απογραφή διατηρούσε: 700.000 αιγοπρόβατα, 50.000 βοοειδή, 6.000 άλογα, 10.000 μουλάρια, 40.000 γαϊδάρους, 45.000 χοίρους, και 400.000 οικόσιτα πουλερικά. Κατά την ίδια απογραφή είχαμε 196.468.492 δρχ. εισαγωγές και 225.411.478 δρχ. εξαγωγές.
Το 1589 επί Γ. Προβλεφτού Ζανέ Μοτσενίγκο η Κρήτη παρήγαγε 30.000 μιστάτα λάδι (το μιστάτο είναι 10 οκάδες) 80.000 οκάδες σταφίδα, 15.000 οκάδες βελανίδι. Το βελανίδι τότε ήτανε υπολογίσιμο εισόδημα.
Το λάδι το 1938 αποτελούσε το 41% της αγροτικής παραγωγής της Κρήτης.
Τιμές Αγαθών πριν ένα Αιώνα
Το 1914 που το μεροκάματο του ανειδίκευτου εργάτη ήτανε 3 δρχ. του χτίστη 4 δρχ. του μαραγκού και του μιναδόρου 5 δρχ. είχαμε τις παρακάτω τιμές των αγαθών: σε οκάδες και σε δραχμές:
|
Τιμές 1914 Οκά |
Τιμές 1933-37 Δρχ. | Τιμές 1949 Δρχ. | |||
| Φασόλια | 1,60 | 13,30 δρχ | 5.632 δρχ | ||
| Καλό Ψάρι | 1,60 | 22,30 δρχ | 8.806 δρχ. | ||
| Πατάτες | 0,30 | 6,60 δρχ. | 2.867 δρχ | ||
| Ρύζι | 0,70 | 14,60 δρχ | 13.312 δρχ | ||
| Μπάμιες | 0,40 | _ | _ | ||
| Κρέας | 1,60 | Βοδινό | 34,00 δρχ | 13.120 δρχ | |
| Αρνί | _ | 49,00 δρχ | 18.432 δρχ | ||
| Τυρί | 3,30 | _ | _ | ||
| Γάλα | _ | 10,00 δρχ | 3.123 δρχ. | ||
| Πετρέλαιο | _ | 20,00 δρχ | 2.000 δρχ | ||
| Αθότυρος | 1,45 | _ | _ | ||
| Λιόλαδο | 1,00 | 30,00 | 14.336 δρχ | ||
| Σακί αλεύρι | 26,00 (οκάδες 45) | _ | _ | ||
| Ζάχαρη | _ | 20,60 δρχ | 7.168 δρχ | ||
| Μακαρόνια | _ | 15,80 δρχ. | 6.900 δρχ. | ||
| Μια πήχη κάμποτ πανί είχε 1,20 δρχ., ένα καρούλι κλωστή 0,20. | |||||
Τις τιμές του 1914 βρήκαμε από παλιό μπακαλοντέφτερο, τις τιμές του 1933-37 και 1949 από έρευνα του Ιδρύματος Ροκφέλερ.
Όπως γράφει ο Θ. Δετοράκης στην Ιστορία της Κρήτης, η Κρήτη έκανε εξαγωγή 30.000 μουζούρια αλάτι το 1672, ενώ το 1818 έκανε εξαγωγή από το Ηράκλειο σαπούνι, σταφίδα, οίνο ξυλοκέρατα, τυροκομικά προϊόντα, αμύγδαλα, λιναρόσπορο, κοχλίας κ.α. Έκανε εξαγωγή σταριού στη Βεγγάζη στην Τρίπολη και στην Γαλλία μα όταν επιδοθήκανε στην ελαιοκαλλιέργεια, είχανε ανεπάρκεια στα στάρι.
Κανάκης Ι. Γερωνυμάκης