Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία αποκτά όλο και περισσότερους οπαδούς στην ευρωπαϊκή ήπειρο, παρότι η δημοτικότητά της θητείας διαφέρει μεταξύ των χωρών. Και κυρίως μεταξύ των γενεών.
Πριν από πέντε χρόνια, στα 16 του, ο Ενρίκε Ραμίρεζ πήρε μια απόφαση διαφορετική από τους συμμαθητές του: όταν έκλεινε τα 18 δεν θα πήγαινε στο πανεπιστήμιο, αλλά στον στρατό. Θυμάται την αγωνία που ένιωθε πριν καταταγεί και πώς οι ταινίες τού είχαν δώσει μια παραμορφωμένη άποψη της στρατιωτικής πραγματικότητας:
«Με εξέπληξε ο όγκος της δουλειάς γραφείου που υπάρχει, επειδή στις ταινίες υπάρχει μόνο ότι ασκείσαι περισσότερο, διότι αν κάποιος ανώτερος σου δώσει εντολή, δεν μπορείς να αρνηθείς». Είναι θετικό αυτό; τον ρωτά ο δημοσιογράφος της «El Pais». «Φίλε, αυτό εξαρτάται από το αν συμφωνείς με την εντολή».
Οι Βρετανοί
Αυτήν τη στιγμή, ο μόνος τρόπος για να μπεις στον στρατό στις μεγάλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι εθελοντικά, αν και είναι πιθανό αυτό να αλλάξει σύντομα. Πριν από λίγες ημέρες, ο βρετανός πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ ανακοίνωσε ότι, εάν κερδίσει τις εκλογές της 4ης Ιουλίου, θα επαναφέρει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Οι 18χρονοι θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν εθελοντικά σε κοινοτικές δράσεις ένα Σαββατοκύριακο τον μήνα ή να καταταγούν με πλήρη απασχόληση στις Ενοπλες Δυνάμεις για έναν χρόνο.
Τον Μάρτιο, η κυβέρνηση της Δανίας ανακοίνωσε ότι θα εγκρίνει νόμο που θα περιλαμβάνει τη στρατιωτική θητεία γυναικών, αλλά και την παράταση της διάρκειας της υπάρχουσας θητείας. Μερικές εβδομάδες νωρίτερα, ο γερμανός υπουργός Αμυνας Μπόρις Πιστόριους δήλωσε ότι, κατά τη γνώμη του, η αναστολή της στράτευσης το 2011 ήταν «λάθος». Μάλιστα, έχει ξεκινήσει περιοδεία σε πολλές χώρες με στόχο να εξερευνήσει μοντέλα στρατιωτικής θητείας – ειδικά το σουηδικό σύστημα το οποίο καθιερώθηκε το 2017 και βασίζεται σε μια επιλεκτική διαδικασία που δεν καλεί αυτόματα όλους τους επιλέξιμους νέους ανά ηλικία, αλλά χρησιμοποιεί κριτήρια προκειμένου να εντοπιστούν οι πιο ικανοί.
Η ρωσική απειλή
«Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερα στρατεύματα για να αντιμετωπίσει τη ρωσική απειλή», λέει ο Ράφαελ Λος, ειδικός στον τομέα της άμυνας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία: η διατήρηση της ελευθερίας, της ασφάλειας και της ευημερίας δεν είναι δωρεάν». Ο γερμανός ειδικός επισημαίνει ότι η Ευρώπη μείωσε τις ένοπλες δυνάμεις της τη δεκαετία του 1990, θεωρώντας ότι οι απειλές είχαν εξαφανιστεί.
«Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι ένοπλες δυνάμεις της Γερμανίας είχαν το ήμισυ του μεγέθους τους σε σύγκριση με το μέγεθός τους κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και ο βρετανικός στρατός, ο οποίος έχει χάσει τους στόχους στρατολόγησής του εδώ και 14 χρόνια, είναι μικρότερος σήμερα από ό,τι ήταν τους Ναπολεόντειους Πολέμους», τονίζει. Εκθεση της RAND Corporation του 2017 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία θα χρειάζονταν αρκετές εβδομάδες για να αναπτύξουν μια τεθωρακισμένη ταξιαρχία στη Βαλτική.
Στην Ισπανία, η κατάσταση είναι παρόμοια: οι Ενοπλες Δυνάμεις έχουν χάσει το 10% του προσωπικού τους μέσα σε δύο δεκαετίες, σύμφωνα με στοιχεία του υφυπουργείου του υπουργείου Αμυνας. Ο Φέλιξ Αρτεάγκα, ερευνητής στο Ινστιτούτο Elcano για Διεθνή Θέματα και Εξωτερική Πολιτική, υποστηρίζει ότι, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν είναι απαραίτητο να επανεισαχθεί η αναγκαστική στρατολόγηση:
«Στα στρατεύματα και τους ναύτες, δηλαδή το κατώτερο προσωπικό, η κυβέρνηση έχει διατήρησε το όριο γύρω στους 79.000 και, μέχρι τώρα, η ζήτηση για κάθε θέση παραμένει υψηλή, με αναλογία τεσσάρων αιτούντων για κάθε διαθέσιμη θέση». Ωστόσο, τονίζει ότι το πραγματικό πρόβλημα έγκειται στη δυνατότητα κάλυψης εξειδικευμένων θέσεων, καθώς τα άτομα με αυτά τα προσόντα τα ζητά και η αγορά εργασίας.
Τι λένε οι δημοσκοπήσεις
Η δημοτικότητα του θεσμού της υποχρεωτικής θητείας ποικίλλει μεταξύ των χωρών. Σύμφωνα με περσινή δημοσκόπηση, μόνο το 28% των Βρετανών θα υποστήριζε τη θητεία ενός έτους. Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι το 65% των Γάλλων και το 61% των Γερμανών τάσσονται υπέρ της επανεισαγωγής του θεσμού. Ερευνα της Gallup δείχνει ότι το 53% των Ισπανών δεν είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν για τη χώρα τους σε έναν πόλεμο.
Στην Ισπανία δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, κατά τη διάρκεια της ύπαρξής της, η υποστήριξη για τον στρατό μειώθηκε με τα χρόνια: ενώ το 1960 το 74% θεωρούσε ότι η στρατιωτική θητεία ήταν «χρήσιμη και απαραίτητη», μέχρι το 1986 αυτό το ποσοστό είχε πέσει στο 12%.
Ερευνα της CIS εκείνη τη χρονιά έδειξε ότι η πλειοψηφία των νέων δεν πίστευε ότι ο στρατός θα τους βοηθούσε να ωριμάσουν προσωπικά. «Φαίνεται ξεκάθαρο», ανέφερε η μελέτη, «ότι αν σε άλλες εποχές υπήρχε γενική επίγνωση της χρησιμότητας της στρατιωτικής θητείας για τους νέους, σήμερα υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι όχι μόνο είναι απολύτως άχρηστη, αλλά ακόμη και επιζήμια για αυτούς» .
Οι νεότεροι Ευρωπαίοι
Ο Ράφαελ Λος επισημαίνει την αυξανόμενη δυσαρέσκεια μεταξύ των νέων Ευρωπαίων για τις πολιτικές των προηγούμενων γενεών, που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους σε βασικούς τομείς όπως οι συντάξεις και η κλιματική αλλαγή.
«Αισθάνονται επίσης μειονεκτικά σε σύγκριση με άλλες ηλικιακές ομάδες, ειδικά μετά την πανδημία», εξηγεί. Ο Χόρχε Μαρτίνεθ, ο οποίος μόλις έκλεισε τα 17, τάσσεται υπέρ μιας υποθετικής επιστροφής στον στρατό, λόγω «της τρέχουσας παγκόσμιας έντασης».
Ωστόσο, θεωρεί μεγάλο εμπόδιο τον χρόνο που απαιτείται: «Δύο χρόνια μου φαίνονται πάρα πολλά, γιατί πρέπει να ολοκληρώσω και το πτυχίο μου. Το ιδανικό θα ήταν έξι μήνες, το πολύ έναν χρόνο».