Συμβαίνει κάποιες φορές να βλέπεις δύο αδέλφια και να μην πιστεύεις ότι έχουν καν συγγένεια. Να μην μοιάζουν καθόλου και σε τίποτα. Και μετά να τους παρατηρείς. Πώς μιλάνε, τις κινήσεις τους, τα μικρά και συχνά ανεπαίσθητα σημάδια της ανθρώπινης έκφρασης που αντανακλούν όσα έχει ο καθένας μας μέσα του. Και τότε βλέπεις: Το αόρατο νήμα που ενώνει δύο ανθρώπους πιο δυνατά από οποιαδήποτε ομοιότητα. Τέτοια ήταν η περίπτωση του Θάνου και του Ανδρέα Μικρούτσικου.
Αρκεί να είχες συναντήσει έστω και για λίγο το Θάνο και τον Ανδρέα για να καταλάβεις πόσο διαφορετικοί άνθρωποι ήταν: Χειμαρρώδης, ασταμάτητος, συχνά εκτός ορίων ο Ανδρέας, ένα ρυάκι αδύνατο να το περιορίσει οποιαδήποτε κοίτη.
Μιλούσε ακατάπαυστα, προσπαθώντας και ο ίδιος να συγκρατήσει τη σκέψη του σε μια κατεύθυνση, μόνο που η κατεύθυνση συχνά χανόταν, κοβόταν στα δύο και μετά πολλαπλασιαζόταν σε δεκάδες επί δεκάδων διαφορετικές κατευθύνσεις, γινόταν αδύνατο να τον ακολουθήσεις σε ρυθμούς και ένταση. Σκέψεων και πράξεων.
Συγκρατημένος, μετρημένος, συγκεντρωμένος κάθε φορά σε ότι ήταν εκείνο που επέλεγε ο Θάνος. Αποφασισμένος και αποφασιστικός· μια ήρεμη αλλά τερατώδης δύναμη. Αυτή που επέδειξε σε όλο της το εύρος τα δύο τελευταία χρόνια, στην πορεία του προς έναν προδιαγεγραμμένο θάνατο.
Ο Ανδρέας και ο Θάνος ήταν ο ένας το alter ego του άλλου. Ακολούθησαν πολύ διαφορετικούς δρόμους, ταιριαστούς στην ιδιοσυγκρασία του καθενός, κάτι που αποτέλεσε πολύ συχνά αντικείμενο σχολιασμού από ανθρώπους που δεν μπορούσαν να δουν πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων: Γι’ αυτούς ήταν αυτονόητο ότι ο Θάνος ήταν ο «σωστός» αδελφός και ο Ανδρέας ο «λάθος» και ότι η σχέση τους δεν θα μπορούσε να είναι καλή με δεδομένες τις επιλογές του δεύτερου. Σε όλα αυτά απάντησε ο ίδιος ο Θάνος:
Η σχέση τους, πράγματι, δεν ήταν καλή. Ήταν πέρα από αυτό.
Ήταν μια σχέση δύο αδελφών που έξω από κάθε διαφορετικότητα, παρέμειναν αδέλφια κι αυτό απέκτησε και για τους δύο -ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και για διαφορετικούς λόγους για τον καθέναν τους- μια σημασία ολοκληρωτική: «Από την παλιά οικογένεια, ο Ανδρέας είναι ο μόνος που μου έχει μείνει», έλεγε το 2018 ο Θάνος σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑgazino. Ήξερε ήδη ότι θα πεθάνει. Και έκανε σε εκείνη τη συνέντευξη έναν απολογισμό όχι δικό του, αλλά του σημαντικότερου δεσμού της ζωής του, εκείνου με τον αδελφό του.
Ο Ανδρέας ήταν πράγματι ο άνθρωπος που στάθηκε στο τέλος δίπλα του όσο κανένας. Κι εκείνος στον Ανδρέα, όταν οι «αμαρτίες» του παρελθόντος ήρθαν κάποια στιγμή όλες μαζί, εν χορώ, να του χτυπήσουν την πόρτα. Βρέθηκαν να στέκονται ο ένας δίπλα στον άλλον στην πιο δύσκολη στιγμή τους: Άφραγκος, χρεωμένος μέχρι το λαιμό, χωρίς δουλειά και με τη διαρκή απειλή των κατασχέσεων ο ένας, σκιά του παλιού λαμπερού «σταρ» εαυτού του. Άρρωστος, σε μια χωρίς ελπίδα μάχη με τον τελειωτικό εχθρό ο άλλος.
Κι αν κάποιος από τους δύο ξεδίπλωσε τις ενοχές του φαδριά-πλατιά, αυτός ήταν ο Θάνος. Ο οποίος διέγραψε μονοκονδυλιά όλη την επίκριση προς τον αδελφό του, παίρνοντας επάνω του το βάρος των επιλογών εκείνου:
«Οι καταβολές μας ήταν κοινές. Δεν θα ξεχάσω όταν ήμουν στην Ασφάλεια επί χούντας, στην απομόνωση, τον βασανισμό που υπέστη ο αδελφός μου σε διπλανό κελί. Τον διέλυσαν. Αυτό το αναφέρω για το πολιτικό του θάρρος. Η κουλτούρα του δεν ήταν διαφορετική από τη δική μου, έπαιζε μπάσο στα πρώτα τραγούδια μου, παντρεύτηκε τη Μαρία Δημητριάδη, τη γυναίκα με την οποία φτιάξαμε μαζί τον τρόπο μου. Και μετά άρχισε να γράφει και αυτός τραγούδια. Εδώ είναι ένα πρώτο σημείο που έχει σημασία.
Διότι είχε ταλέντο, αλλά διαφοροποιήθηκε για να μη μου μοιάζει. Μπορώ να ξεχάσω όμως ότι τώρα στις 11 Μαρτίου έκλαιγε σαν μικρό παιδί στο Γαλάτσι στη συναυλία για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ; Ο Ανδρέας είχε πάντα αμεσότητα. Μέχρι τις αρχές του ’80 έκανε μεγάλα πράγματα στο ραδιόφωνο και δεν μπορούσε να του καταμαρτυρήσει κανείς τίποτα. Η ζημιά συνέβη στην τηλεόραση και επειδή το κατάλαβε προσπαθούσε να το εξηγήσει ιδεολογικά. Εκεί με χρειαζόταν και δεν ήμουν κοντά του», ειπε στην ίδια απολογιστική συνέντευξη.
Αναγνώριζε πάντα το τεράστιο ταλέντο του μικρού του αδελφού, ένα ταλέντο που αναμφίβολα υπήρχε και ίσως αν ο ευφυέστατος Ανδρέας επέμενε σε αυτό να γινόταν σπουδαιότερος μουσικός από το Θάνο. Διαφοροποιήθηκε, όμως, «για να μην του μοιάσει», η «κατάρα» του μικρότερου αδελφού, που ο Θάνος έφερε -όπως αποδείχθηκε- βαρέως.
Όπως και την επίκριση που, ναι, υπήρξε και κάποιες εποχές ήταν και βαριά: Για το ταλέντο και τις δυνατότητες του μικρού, που ο Θάνος τα έβλεπε να ευτελίζονται στην trash τηλεόραση, στη χειρότερη μορφή μαζικής υποκουλτούρας που υπήρξε ποτέ στη χώρα. Τότε, οι δύο τους απομακρύνθηκαν πολύ, έκαναν μήνες ολόκληρους να μιλήσουν, ο Θάνος δεν αποδεχόταν τις επιλογές του Ανδρέα και ο Ανδρέας ήταν πολύ βαθιά χωμένος σε αυτές, αλλά και πολύ εγωιστής για να κάνει πίσω, παρά τις διαρκείς προτροπές του Θάνου. Και η πίεση από παντού ήταν τεράστια: Δεν μπορούσε ο Θάνος, με το μεγαλειώδες μουσικό έργο και την πολιτική καριέρα, να ταυτίζεται με τα κάθε λογής τηλεσκουπίδια, αυτά μέσα στα οποία είχε επιλέξει να πορεύεται επαγγελματικά ο αδελφός του.
Κι όμως… «Αν κάτι κατάλαβα στα χρόνια που πέρασαν είναι όχι ότι δεν πρέπει να παίρνουμε θέση για τα κακώς κείμενα, αλλά ότι όταν προσωποποιούμε κάτι, πέραν της κριτικής, πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί στα επίπεδα που υπάρχουν», είπε ο Θάνος και θυμήθηκε στα τελευταία του χρόνια ότι σημασία έχουν όσα σε δένουν με κάποιον και όχι όσα σε χωρίζουν.
Όπως τότε, το 1968, όταν τους έπιασαν και τους δύο και τους έβαλαν στην απομόνωση, σε μικρά κελιά χωρίς φως στην Ασφάλεια. Για τρεις μέρες ο Θάνος δεν είχε ανακριθεί. Την τέταρτη μέρα ζήτησε να πάει τουαλέτα κι εκεί συνάντησε τον αδερφό του. Ο Ανδρέας ήταν σχεδόν παραμορφωμένος από το ξύλο. «Θάνο, δεν έχω πει τίποτα για σένα», του είπε.
Κι όσα δεν είπε για τον αδελφό του όλα αυτά τα χρόνια, τα είπε με 10 λέξεις, μια μέρα μετά το θάνατό του:
«Μια στιγμή η ζωή μας και συ την έκανες αιωνιότητα».
