Του Μάκη Ανδρόπουλου
Όταν το κόστος της πανδημίας υπολογίζεται μέχρι τώρα στα 12 τρισ. δολάρια, ήτοι στο 15% του παγκόσμιου ΑΕΠ (Κριστιάν Μουμεντάλερ, διευθύνων σύμβουλος της αντασφαλιστικής Swiss Re), όταν ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζερόμ Πάουελ, εκτιμά πως ανακάμπτουμε, αλλά σε μια διαφορετική οικονομία που θα επιφέρει δραματικές ανισότητες, όταν ο νομπελίστας Νουριέλ Ρουμπινί θεωρεί επικείμενη την κατάρρευση του δολαρίου, όταν οι ΗΠΑ συμφωνούν στο πλαίσιο του G20 να γίνουν αναδιαρθρώσεις χρεών για τις αδύναμες χώρες, είναι καιρός για μια δομική σεισάχθεια σαν κι αυτή του Σόλωνα.
Ένα “κούρεμα” χρεών με την ψιλή, κρατών και ιδιωτών, για να απελευθερωθεί η ρευστότητα είναι πιο οικονομικό και ψυχολογικά πιο αναπτυξιακό από τα τρισεκατομμύρια που δανείζονται κράτη και επιχειρήσεις από τις κεντρικές τράπεζες. Το όλο σύστημα της “χρηματιστικής φούσκας” στηρίζεται στον δανεισμό των κρατών από τις ιδιωτικοποιημένες κεντρικές τράπεζες, στις οποίες έχουν εκχωρήσει το εκδοτικό προνόμιο του χρήματος. Αυτό είναι η βάση του κακού…
Αλλά μέχρι να φτάσουμε εκεί, ας δούμε όπως διαμορφώνεται η παγκόσμια οικονομική δυστοπία. Ο Πάουελ της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ εκτιμά ότι ο κορονοϊός ενισχύει τις προ αυτού δυναμικές τάσεις, δηλαδή την αύξηση της χρήσης της τεχνικής νοημοσύνης και των ρομπότ, καθώς και την τηλεργασία, εξελίξεις μακροπρόθεσμα θετικές, που όμως μέχρι τότε θα αυξήσουν τις ανισότητες αφού το κόστος της μετάβασης δεν μοιράζεται δίκαια. Οι αμοιβές θα πέσουν, το λιανεμπόριο θα πέσει, οι μειονότητες θα την πληρώσουν, οι γυναίκες το ίδιο και θα υποχρεωθούν να αφήσουν τη δουλειά για να προσέχουν τα παιδιά στο σπίτι.
Αυτή είναι η επιστροφή στον Μεσαίωνα. Πόσο προσωρινός θα είναι, θα το γράψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος. Προς το παρόν είναι εύλογο να αναρωτιόμαστε αν θα μπορέσει ο Μπάιντεν, άνθρωπος των συμβιβασμών και σοσιαλδημοκρατικού κλίματος να αντιστρέψει την κοινωνική αποσάθρωση στις ΗΠΑ, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον κόσμο…
Θα ανέβει στην τσουλήθρα το δολάριο;
Ο διακεκριμένος Αμερικανός, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη από Ιρανούς Εβραίους, Νουριέλ Ρουμπινί, βασιζόμενος τις εκθέσεις της Citigroup και της Goldman Sachs –οι οποίες προτρέπουν τους επενδυτές να ξεφορτωθούν τα δολαριακά τους αξιόγραφα καθώς βλέπουν αδυνάτισμα του δολαρίου και πληθωρισμό– εκτιμά ότι η πτώση του δολαρίου θα φέρει χάος στις αγορές.
Σημειωτέον ότι η Goldman Sachs επισημαίνει πως το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα έχει πέσει από 75% στο 62% και ότι ο δεύτερος γύρος στήριξης της αμερικάνικης οικονομίας θα χρειαστεί άλλα 10 τρισ. δολαριακής “φούσκας”. Το αμερικανικό χρέος θα είναι 30 τρισ. δολ. στην αρχή του 2021. Αυτά θα έχουν επιπτώσεις στην αγορά αμερικάνικων κρατικών ομολόγων, στην ισοτιμία του δολαρίου και στις μετοχές.
Υπό αυτές τις συνθήκες, εκτιμούμε εμείς, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα κρατήσει μηδενικά τα επιτόκια και ο πληθωρισμός, παρ’ ότι δεν εξαρτάται πια από την κατανάλωση (κρατική και λαϊκή) θα εμφανιστεί. Κάπου εκεί, με αδυνατισμένο δολάριο και πληθωρισμό, το “ιαπωνικό σύνδρομο” θα πιέσει για περαιτέρω αποδολαριοποίηση των διεθνών συναλλαγών, με το ευρώ, το γουάν και τα πραγματικά κρυπτονομίσματα, όχι τα fake που ετοιμάζονται να λανσάρουν οι κεντρικές τράπεζες, να αποτελούν “μια κάποια λύση” που έλεγε ο ποιητής.
Το G20 και το κούρεμα
Η Διεθνής Οργάνωση Ενέργειας εκτιμά πως το πετρέλαιο θα σημειώσει νέα μείωση, αφού συνεχίζεται το απαγορευτικό της κυκλοφορίας και οι τιμές στα προθεσμιακά συμβόλαια είναι κάτω. Η αναστολή της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες διαφαίνεται ότι θα συνεχιστεί στην Ευρώπη, όπως όπως μέχρι τον Μάρτιο, ακόμη κι αν βγει τα Χριστούγεννα το εμβόλιο. Η Ιταλία στηρίζει το lockdown με 10 δισ. ευρώ το μήνα. Οι διεθνείς οργανισμοί αναρωτιούνται πως θα αντιμετωπιστεί το ιλιγγιώδες χρέος που συσσωρεύεται.
Στο μεταξύ, η μεγάλη ανατροπή ήρθε με την υπογραφή της Περιφερειακής Ολοκληρωμένης Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης από 15 χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, η οποία προβλέπει την άμεση κατάργηση δασμών μεταξύ (αλλά και σε ορίζοντα 10ετίας) σε βιομηχανικά ή αγροτικά προϊόντα, καθώς και τους κανόνες για τη μετάδοση δεδομένων.
Στην συμφωνία που δρομολόγησε η Κίνα και στην οποία δεν μετέχουν οι ΗΠΑ, μετέχουν τα 10 κράτη-μέλη της Ένωσης Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) και η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Πρόκειται για μείζονος σημασίας γεωοικονομική εξέλιξη αφού η Περιφερειακή Ολοκληρωμένη Οικονομική Εταιρική Σχέση καλύπτει το 30% της παγκόσμιας οικονομίας, το 30% της παγκόσμιας κατανάλωσης και περιλαμβάνει 2,2 δισεκ. καταναλωτές. Η συμφωνία αυτή μετριάζει την εξάρτηση των κινέζικων εξαγωγών από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η υπόθεση του ελληνικού χρέους
Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι υπουργοί Οικονομικών του G20 συμφώνησαν ένα κοινό πλαίσιο αναδιάρθρωσης των χρεών, αν και χωρίς ομοφωνία. Τους μεγάλους πιστωτές θα εκπροσωπεί, ως συνήθως, το κλαμπ των Παρισίων. Οι ΗΠΑ πάντως δήλωσαν ανοιχτές να μπουν στη λίστα, εκτός από τις φτωχές χώρες και χώρες μεσαίου εισοδήματος, και μικρά νησιωτικά κράτη. Βέβαια, οι Αμερικάνοι είναι επιφυλακτικοί προς τα δάνεια που έχει εκχωρήσει η Κίνα με ειδικές ρήτρες σε πολλά κράτη.
Το ερώτημα για την Ελλάδα είναι αν η κυβέρνηση παρακολουθεί αυτές τις εξελίξεις κι αν είναι έτοιμη να τις εκμεταλλευτεί. Είναι κρίσιμο για τη χώρα, τώρα που το χρέος πάει στο 205% και η επόμενη συζήτηση για την αναδιάρθρωσή του έχει τοποθετηθεί στο 2032. Ο καπιταλισμός έχει αποδείξει πως είναι εφτάψυχος κι ότι ξεπερνά τις εκάστοτε αντιφάσεις του μέσα στις κρίσεις. Όμως, κάθε “αναβάθμιση” του καπιταλισμού οδηγεί σε μετεξέλιξη της πολιτικής του έκφρασης, η οποία συνήθως, αν όχι πάντα, συσχετίζεται με “κούρεμα” του κράτους πρόνοιας και με έκπτωση των δημοκρατικών θεσμών. Ήδη, η πανδημία έχει διαμορφώσει στην Ευρώπη ένα κλίμα αυταρχικό και το βλέπουμε και στην Ελλάδα.