Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος I.F.J.
Ιστορία… είναι η επιστήμη που εξετάζει τη ζωή των ανθρώπων στο παρελθόν. Μελετά τις σχέσεις των ανθρώπων που είχαν μεταξύ τους, τον τρόπο που ήταν οργανωμένες οι κοινωνίες τους, τις αλλαγές στις σκέψεις τους. Η ιστορία δεν μας βοηθάει να γνωρίσουμε μόνο το παρελθόν, αλλά και να καταλάβουμε το παρόν…
Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν όμως όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, με μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που οι ίδιοι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν.
Για την ιστορία, υπεύθυνη στάση δεν είναι να κρύβεις, αλλά να αντέχεις να δεις και την αλήθεια των άλλων, να βιώνεις τον δικό σου πόνο, αλλά και να δοκιμάζεις να νιώσεις τον πόνο των άλλων.
Δεν υπάρχει άνθρωπος στις μέρες μας που να μη γνωρίζει ότι η ιστορία γράφεται ή «κατασκευάζεται» από τους ισχυρούς. Υπάρχουν γεγονότα που για λόγους σκοπιμότητας αποσιωπούνται, ενώ άλλα διαστρεβλώνονται ή ερμηνεύονται κατά το δοκούν, στόχος, πάντα η χειραγώγηση – μέσω της ιστορίας – της λεγόμενης κοινής γνώμης.
Από την μια, λοιπόν, υπάρχει η «επίσημη» άποψη για το ιστορικό γίγνεσθαι που μάθαμε στα σχολεία μας και από την άλλη η «ανεπίσημη» αποσιωπημένη εξιστόρηση και ερμηνεία της πορείας του κόσμου, που δεν διδάσκεται πουθενά, αλλά συζητείται και διαδίδεται τελευταία όλο και περισσότερο μέσα από περιοδικά, βιβλία και ειδικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο. Ωστόσο, μέσα στο μεγάλο όγκο της «ανεπίσημης» πληροφορίας που διακινείται με αυξανόμενους ρυθμούς κυρίως τα τελευταία είκοσι χρόνια, είναι δύσκολο να πει κανείς τι είναι αλήθεια και τι ψέμα, τι πραγματικότητα και τι παράνοια ή ηθελημένη παραπλάνηση.
Η ιστορία είναι ο τρόπος που κοιτάζει κάθε κοινωνία το παρελθόν. Υπό αυτή την έννοια η ιστορία είναι δέσμια της οπτικής γωνίας των ιστορικών και της κοινωνίας μέσα στην οποία υπάρχουν. Αυτό έχει σχέση με πολλά πράγματα, με το είδος των ερωτημάτων που θέτουν, με τα γενικότερα ερμηνευτικά σχήματα τα οποία χρησιμοποιούν σε μια εποχή, σε μια χώρα. Μπορεί να παίζει ρόλο από ποια πλευρά βρίσκονται, αν βρίσκονται από την πλευρά των νικητών ή εκείνη των ηττημένων ή να παίζει ρόλο το είδος των πληροφοριών που παίρνουν. Αν χρησιμοποιούν γραπτές πηγές, αν χρησιμοποιούν πληροφορίες.
Τα πιο σημαντικά γεγονότα της Ιστορίας είναι εκείνα που διαρκούν, που ωριμάζουν, εκείνα που διαμορφώνουν το καρπερό χώμα της συλλογικής μας ύπαρξης, όπως το καρπερό χώμα επιτρέπει καλλιεργούμε και να κάνουμε να αποδίδει καρπούς ένα έδαφος.
Πρώτα κατασκευάζουμε το παρελθόν, την Ιστορία, όπως μας ωφελεί κατόπιν επιλέγουμε τα ζητήματα που μας βλάπτουν. Τέλος βρίσκουμε μερικά ονόματα ιστορικών κατά προτίμηση νεκρών, που έχουν ασχοληθεί μ’ αυτά και τους κολλάμε τη ρετσινιά του ανιστόρητου, του εχθρού του έθνους, του γραικύλου, του ευρωλιγούρη και πολλών άλλων.
Αυτοί που κίνησαν την ιστορία ήταν λίγοι. Οι πολλοί μετά με πλαστά χαρτιά, μαζί τους και αυτοί που πλούτισαν στα δίσεκτα χρόνια από την πείνα των πολλών. Οι καιροί άλλαξαν και μαζί τους και αυτοί που πάνε πάντα όπου φυσάει ο άνεμος. Και αυτοί που δώσαν τη ζωή τους για να πανηγυρίζουν τα πλήθη στις πλατείες δεν ξέρουμε που θάφτηκαν. Πάντα οι ήρωες είναι άγνωστοι, ακριβώς όπως ο λαός που τους γέννησε.
Όσο για την ιστορία, ας μην ξεχνάμε ότι αυτή, όσο καλή και αν είναι, όσο και αν πασχίζει κάποιος για αντικειμενικότητα, αυτή δεν θα είναι ποτέ κάτι άλλο από μια ανάγνωση και ερμηνεία, μια παρηγοριά και αποκούμπι. Η πραγματικότητα θα μένει πάντα παγερά αδιάφορη, αδιαφοροποίητη και αδιαπέραστη για το νου, σαν τον Κθούλου. Η πραγματικότητα προσεγγίζεται μόνο με την καρδιά και το κάρο δεν μπορεί να πηγαίνει πριν από το άλογο.
Η ιστορία δεν είναι τρένο για να προχωράει πάνω σε ράγες. Υπάρχουν πολλά «τυχαία» γεγονότα που μπορεί να την εκτρέψουν προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.
Σε κάθε εποχή υπάρχει κάποια ιστορία. Η οποία δεν είναι απαγορευμένη με την έννοια του νόμου. Αλλά σε ορισμένες εποχές δεν είναι πολιτικά ορθό να ασχολείσαι με ένα ζήτημα. Ένα τέτοιο θέμα ήταν το ζήτημα των μειονοτήτων στην Ελλάδα. Οποιεσδήποτε μειονότητες: γλωσσικές, θρησκευτικές, εθνικές.
To θέμα είναι, ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας – και των ανώτατων πολιτικών θεσμών στην παραποίηση της Ιστορίας. Για τον αντίστοιχο ρόλο της Εκκλησίας, της χριστιανικής, πάντως, και ιδιαίτερα της καθ’ ημάς, έχουμε μιλήσει επανειλημμένα και δεν χρειάζεται περισσότερος λόγος, μολονότι η ηγεσία της πολύ συχνά φροντίζει να επανέρχεται στη δική της προσφορά στο έθνος, που είναι μεγαλύτερη, λέει, και πιο σημαντική από οποιουδήποτε άλλου.
Με τις θέσεις που διατυπώνουν οι πολιτικοί για την Ιστορία καθόλου, συνήθως, δεν ασχολούμαστε· ούτε οι ίδιοι οι πολιτικοί όμως μιλούν συχνά για το παρελθόν της κοινωνίας τους· στην Ελλάδα μάλιστα ακόμη λιγότερο. Όταν μιλούν όμως είναι, κατά κανόνα, για να αλλάξουν ή και να ανατρέψουν τα συμπεράσματα της ιστορικής έρευνας.
Αυτά συμβαίνουν βέβαια σε όλον τον κόσμο και επιβάλλεται να σημειώσω ότι, όσο πιο δεξιά είναι, είτε η πλειοψηφία των πολιτικών ηγετών, είτε η κυβέρνηση – ακόμη χειρότερο είναι να συμπίπτουν και τα δύο – τόσο ευρύτερη και βαθύτερη είναι η στρέβλωση της ιστορικής αλήθειας, αυτής που έχει επιτραπεί στους ιστορικούς να ερευνήσουν και να διατυπώσουν. Όταν οι πολιτικοί ηγέτες – όλοι – μιλούν για Ιστορία, για το παρελθόν δηλαδή, διαπιστώνει κανείς πως ό,τι έχει πει ο ιστορικός γι’ αυτό δεν τους αφορά και δεν τους απασχολεί. Και βέβαια οι πολιτικές ηγεσίες, οι κυβερνητικές κατά πρώτιστο λόγο, είναι που εμπλέκουν και ανώτατους θεσμούς, όπως το Κοινοβούλιο, όπου ψηφίζονται νόμοι για ιστορικά γεγονότα, χωρίς να ερωτηθούν οι ιστορικοί γι’ αυτό που πραγματικά συνέβη.
Ήρωες και άγιοι δεν υπάρχουν, τους έφτιαξαν μετά. Ήθελαν να στηρίξουν τη δικιά τους τυραννία αγιοποιώντας κάποια καθάρματα. Τους δικούς μας σοφούς και άγιους δεν θα τους μάθουμε ποτέ. Η εξουσία τους εξαφανίζει συστηματικά και σβήνει κάθε τους σημάδι, κι εμείς τους αγνοήσαμε όσο ζούσαν δίπλα μας, σαν και εμάς, γιατί ποτέ δεν πιστέψαμε στον εαυτό μας.
Μπορούμε επομένως να αλλάξουμε την ιστορίας; Ναι σίγουρα αφού αλλάξουμε πρώτα εμείς, την σκέψη μας, τους στόχους μας, αφού γνωρίζουμε ότι η ιστορία δεν είναι αντικειμενική, και το χειρότερο ότι γράφεται πάντα από τους νικητές…