Του Αλέξανδρου Κ. Παπαδερού
«Ελπίζω πως έρχεται η εποχή που η ανθρώπινη θρησκεία, κατά το μέρος που παραμένει ακόμη κρυμμένη και σκοτεινή (ανεξερεύνητη), θα μας γίνει ολοένα και περισσότερο κατανοητή, και ότι η Θρησκειολογία, που μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε σήμερα ως ένα όραμα και μία σπορά, θα οδηγήσει στην εκπλήρωση και σε ένα πλούσιο θερισμό. Όταν θα έχει έλθει αυτός ο χρόνος του θερισμού, όταν θα εκσκαφτούν και θα ανασυνδεθούν οι βαθύτατες ρίζες όλων των Θρησκειών του κόσμου, ποιός ξέρει αν δεν θα συγκεντρώσουν γύρω τους, όπως οι κατακόμβες και οι κρύπτες των καθεδρικών μας ναών, την κοινότητα εκείνων, που, μέλη ως τότε κάποιας Ομολογίας, επιζητούν με θέρμη κάτι καλύτερο, καθαρότερο, αρχαιότερο και πιο αληθινό, από εκείνο που μπορούν να βρουν στις κατά παράδοση θυσίες, στις λατρείες και στα κηρύγματα, μέτοχοι των οποίων έγιναν εκ γενετής… Καθένας από τους πιστούς ας κατεβάσει μαζί του στην ήρεμη εκείνη κρύπτη ό,τι του είναι περισσότερο αγαπητό, τον πολύτιμο μαργαρίτη του· ο Ινδουιστής την έμφυτη απιστία του στα επίγεια και την πρόθυμη πίστη του σε έναν άλλο κόσμο, ο Βουδιστής την αντίληψή του για τον αιώνιο νόμο, την υπακοή σ’ αυτόν, την προσήνεια και τη συμπάθειά του, ο Μουσουλμάνος, αν όχι κάτι άλλο, τη νηφαλιότητά του, ο Ιουδαίος την κατά τις αγαθές και τις πονηρές ημέρες διάπυρη προσήλωσή του στον ένα Θεό, που το όνομά του είναι “εγώ ειμι”, ο Χριστιανός το καλύτερο απ’ όλα, εκείνο, για το οποίο κανείς από όσους το δοκίμασαν δεν πρόκειται να αμφιβάλει: την αγάπη μας στο Θεό, όπως και να τον ονομάζουμε, τον Αόρατο, τον Αιώνιο, τον Πατέρα, το ύψιστον Εγώ και ο οποίος αποκαλύπτεται στην αγάπη μας προς τους ανθρώπους, τους ζώντες και τους απελθόντες.»
«Μία τιτανική πάλη προετοιμάζεται…, η ύψιστη, η πιο λαμπρή στιγμή στην Ιστορία της ανθρωπότητας θα είναι εκείνη, κατά την οποία θα εγερθούν και θα συγκρουστούν όχι πια συστήματα πολιτικά, όχι συμφέροντα κοινωνικά, αλλά οι Θρησκείες της ανθρωπότητας και, ύστερα από τις πρώτες εικονικές αψιμαχίες γύρω από τους μυθολογικούς και τους δογματικούς φλοιούς και τα περιβλήματα…, θα φθάσει τελικά ο αγώνας στο υψηλό εκείνο επίπεδο, όπου, επιτέλους, συγκρούονται πνεύμα με πνεύμα, όπου ο καθένας είναι υποχρεωμένος να πει απροκάλυπτα τί βαθύτερο, τί γνήσιο έχει, αν έχει κάτι!»
«Η ανθρωπότης πορεύεται προς μίαν νέαν φάσιν της Ιστορίας αυτής, κατά την οποίαν, ως προβλέπουν πολλοί, η Θρησκεία, ο Πολιτισμός και η Γλώσσα θέλουσιν ανακτήσει και πάλιν κεντρικήν θέσιν, ως συνέβη και κατά τας μεγάλας μεταβατικάς ιστορικάς φάσεις του παρελθόντος. Τούτο αποτελεί προφανώς θετικήν προοπτικήν, υπό τον όρον ότι βαίνομεν όχι προς σύγκρουσιν Θρησκειών, Πολιτισμών και Γλωσσών, αλλά προς δημιουργικόν διάλογον αυτών.»
Μεταφράσαμε προ ετών τις προβλέψεις δυο μεγάλων Θρησκειολόγων, του Friedrich Max Müller και του Rudolf Otto, προσθέσαμε την πρόβλεψη του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, τις οποίες προτάξαμε και σχολιάσαμε σε μελέτη μας, στο πλαίσιο των ακόλουθων ενοτήτων:
ΕΝΑΣ «ΡΕΦΕΝΕΣ» ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ;
ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΣΕ ΠΑΛΗ ΤΙΤΑΝΙΚΗ;
ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΣΕ ΔΙΑΛΟΓΟ;
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
ΤΑ ΜΕΛΛΟΥΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΘΟΥΜΕΝΑ
«Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»
ΝΕΑ «ΠΑΡΑΠΕΤΑΣΜΑΤΑ»
Ο ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΥΡΟΣ
Ως προς την Τουρκία
Ως προς την Ελλάδα
(βλπ. Αλέξανδρος Κ. Παπαδερός, ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ. ΣΥΓΚΛΙΣΗ, ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ, ΔΙΑΛΟΓΟΣ, στον Τόμο: ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ Η ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΕΝΟΤΗΣ, Έκδοσις Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος 1997, σ. 193-207.
