Το Κράτος Δικαίου βρίσκεται σε θεσμική κρίση και οι Αρχές του παραβιάζονται συστηματικά από εκείνους που οφείλουν να το διαφυλάσσουν και να το περιφρουρούν: τους φορείς εξουσίας. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει, μετά από τεκμηριωμένη έρευνα, η φετινή ετήσια έκθεση για το Κράτος Δικαίου το 2024,  της ομάδας GovWatch.

Η ερευνητική ομάδα λειτουργεί ως ανεξάρτητη πρωτοβουλία της έγκριτης ιστοσελίδας Vouliwatch και παρακολουθεί στενά τη συμπεριφορά και τα ανακλαστικά των κρατικών Αρχών, εδώ και τέσσερα συναπτά έτη. Καταγράφει συστηματικά τα περιστατικά παραβίασης ή σοβαρής υπόνοιας παραβίασης των οικουμενικών Αρχών του Κράτους Δικαίου: Της Λογοδοσίας, της Διαφάνειας, της Καλής Νομοθέτησης, της Προσβάσιμης και Αμερόληπτης Δικαιοσύνης.

«Συστηματική αποτυχία». Σε αυτές τις δύο λέξεις συνοψίζονται τα ευρήματα της έρευνας, χρεώνοντας στους ελληνικούς θεσμούς την αδυναμία να προστατεύσουν θεμελιώδεις δημοκρατικές αξίες και ανθρώπινα δικαιώματα: Τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών, την Ελευθερία του Τύπου, τα διεθνώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των προσφύγων και μεταναστ(ριών). Συστημικό χαρακτήρα τείνει να λάβει στην Ελλάδα και η αστυνομική αυθαιρεσία, με πλήθος παραβιάσεων που δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά, αλλά συνιστούν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο.

Ατιμωρησία

«Ποιος θα μας προστατεύσει από τους προστάτες;».  Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα που έρχεται στο νου κάθε πολίτη, διαβάζοντας τον καταιγισμό των στοιχείων και των καταγγελιών που παραθέτει η Έκθεση.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Διευθυντής του Vouliwatch και του Govwatch, Στέφανος Λουκόπουλος:

«Όταν το ίδιο το Κράτος υποβαθμίζει αρχές, διαδικασίες και θεσμικά αντίβαρα λειτουργώντας με αυταρχισμό, ατιμωρησία και νομική ασυνέπεια, ενισχύει την απαξίωση των θεσμών στα μάτια των πολιτών και οδηγεί, με μαθηματική ακρίβεια, στην αυταρχικοποίηση της κοινωνίας, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το μέλλον της Δημοκρατίας».

H Eλλάδα παραμένει ουραγός στην ΕΕ στην Ελευθερία του Τύπου, στην κατάταξη των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα

Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας

Για το 2024, η ομάδα του Govwatch αναδεικνύει ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εμφανίζει συστημικές αδυναμίες στην τήρηση της νομιμότητας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας σε ζητήματα όπως:

• Η προστασία προσωπικών δεδομένων με πρόστιμα από την αρμόδια ανεξάρτητη Αρχή (ΑΠΔΠΧ) ύψους σχεδόν 3,8 εκατ. ευρώ σε υπουργεία, δημόσιους φορείς και υπηρεσίες, όπως τα ΕΛΤΑ, το Υπουργείο Μετανάστευσης αλλά και η ΕΥΠ.
• Η Ελευθερία του Τύπου με την Ελλάδα να παραμένει ουραγός στην ΕΕ στην κατάταξη των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, με νέα περιστατικά κυβερνητικών παρεμβάσεων, αποκλεισμού της μετάδοσης σε ΜΜΕ σημαντικών δικών, μη αντικειμενικής κάλυψης της υπόθεσης των Τεμπών, αδιαφάνεια στις προσλήψεις στην ΕΡΤ, απουσία θεσμικής προστασίας απέναντι στις αγωγές SLAPP και αστυνομική βία σε βάρος δημοσιογράφων.
• Τα Δικαιώματα προσφύγων και μεταναστ(ρι)ών, με το 2024 να βρίθουν οι καταγγελίες για παράνομες επαναπροωθήσεις (2.010 pushbacks με 55.445 θύματα), ενώ το ναυάγιο της Πύλου και τα ευρήματα διεθνών οργανισμών έθεσαν επιτακτικά το ζήτημα της έλλειψης διαφάνειας και λογοδοσίας στη διαχείριση από τις ελληνικές Αρχές.
• Η υπερβολική επιτήρηση με συνεχόμενες αποκαλύψεις για το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων και την ΕΥΠ να αρνείται να συμμορφωθεί με αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, ενώ η δικαστική διερεύνηση του σκανδάλου Predator παραμένει ελλιπής, υπονομεύοντας το συνταγματικό δικαίωμα στο απόρρητο των επικοινωνιών.

Αστυνομική Βία

Η Αστυνομική Βία με δεκάδες περιστατικά αυθαιρεσίας και χαρακτηριστικά παραδείγματα τον θάνατο του 37χρονου Μοχάμεντ Καμράν σε αστυνομικό τμήμα, την υπέρμετρη βία σε βάρος διαδηλωτ(ρι) ών, εκπαιδευτικών και πυροσβεστών, αλλά και τη συνεχιζόμενη απουσία αποτελεσματικής διερεύνησης από τις βρίθουν οι καταγγελίες για παράνομες επαναπροωθήσεις (2.010 pushbacks με 55.445 θύματα), ενώ το ναυάγιο της Πύλου και τα ευρήματα διεθνών οργανισμών έθεσαν επιτακτικά το ζήτημα της έλλειψης αρμόδιες Αρχές.

Καλή Νομοθέτηση

Η Καλή Νομοθέτηση με την ανάλυση της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας να αποκαλύπτει χρόνια, αθεράπευτα προβλήματα όπως η μη τυπική σύντμηση προθεσμιών διαβούλευσης, η κατάθεση εκπρόθεσμων ή άσχετων τροπολογιών, αδιαφανείς διαδικασίες και γενικόλογοι τίτλοι νόμων που αποκρύπτουν το αληθινό περιεχόμενο του σχεδίου νόμου.

Μη τήρηση Ενωσιακών και Διεθνών υποχρεώσεων

Η μη τήρηση Ενωσιακών και Διεθνών υποχρεώσεων με την Ελλάδα να βρίσκεται αντιμέτωπη με πέντε παραπομπές στο ΔΕΕ και 25 καταδικαστικές αποφάσεις του ΕΔΔΑ, κυρίως για παραβιάσεις του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης).

Θεσμική κρίση

Τα πορίσματα του Govwatch δεν αποτελούν απλώς μια συρραφή μεμονωμένων περιστατικών αλλά τεκμήρια μιας συστημικής παθογένειας και μιας θεσμικής κρίσης που πλήττει την ίδια τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Η ανάγκη για άμεσες και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στη νομοθέτηση, στη λογοδοσία και στην προστασία των δικαιωμάτων καθίσταται πλέον επείγουσα, σημειώνεται στην έρευνα.

Καταλήγοντας, υπενυθμίζει ότι όπως και στις προηγούμενες χρονιές, κάθε ενότητα της έκθεσης συνοδεύεται από αναφορές και καταγγελίες που τεκμηριώνονται από την ομάδα του Govwatch.

Η πλήρης έκθεση του GovWatch ΕΔΩ