Αυτός ο τίτλος είναι μάλλον παραπλανητικός και μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε παρανοήσεις.
Ας εξηγηθούμε: Οι περιπτώσεις των «κακών μαθητών» που όταν ενηλικιώθηκαν αποδείχτηκαν μεγαλοφυΐες είναι ελάχιστες.
Το ίδιο λίγες όσο και οι περιπτώσεις των φτωχών που έγιναν δισεκατομμυριούχοι.
Όμως είναι γοητευτικές γιατί συντηρούν τις αυταπάτες των κατώτερων τάξεων και συνεπακόλουθα το ίδιο το σύστημα.
Το 99% των ανθρώπων που γεννιούνται πλούσιοι παραμένουν πλούσιοι. Αντίστοιχα το μεγαλύτερο ποσοστό των φτωχών θα μείνει με τη «μοίρα» του.
Είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι που γεννήθηκαν μέσα στο βούρκο και κατάφεραν να φτάσουν ως τα αστέρια.
Είναι η εξαίρεση του κανόνα, που –όπως θα θυμάστε από το σχολείο- τον επιβεβαιώνει.
Ζούμε σε έναν πλανήτη όπου η οικονομική ανισότητα, σε επίπεδο γενοκτονίας, γιγαντώνεται μέρα με τη μέρα.
Οι προσωπικές ιστορίες επιτυχίας (από τον Ξανθόπουλο, το παιδί του λαού, μέχρι τον Ζούκερμπεργκ) πουλάνε και προβάλλονται.
Γιατί – καθώς οι άνθρωποι είμαστε παγιδευμένοι στον εγωκεντρισμό μας – προτιμάμε να ονειρευόμαστε ένα υπέροχο μέλλον για μας και για τα παιδιά μας, παρά μια κοινωνία ίσων ευκαιριών για όλους.
Μας έχουν πείσει ότι μπορούμε να κατακτήσουμε την ευτυχία και την ελευθερία σε έναν ανελεύθερο κόσμο, σε έναν κόσμο όπου η μόνη Ηθική είναι πλέον το «κοίτα την πάρτη σου» και «νίκησε, πάση θυσία».
Μη με κατηγορήσετε για ουτοπικό ουμανισμό, αλλά πιστεύω ότι ποτέ δε θα καταφέρουμε να είμαστε ελεύθεροι όσο δεχόμαστε να υπάρχει έστω και ένας ανελεύθερος άνθρωπος.
Ποτέ δε θα ξεπεράσουμε τη βουλιμία μας όσο υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που πεθαίνει από ασιτία.
Έκανα αυτή την εισαγωγή για να μην πιστέψετε ότι ο Γελωτοποιός είναι θιασώτης του δόγματος: «Οι άξιοι προοδεύουν, οι ανάξιοι χάνονται».
Αρκεί να παρακολουθήσετε μια συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων για να πειστείτε ότι δεν είναι οι άξιοι αυτοί που προοδεύουν.
Είμαι σίγουρος ότι στο βούρκο της ανθρωπότητας πνίγηκαν πολύ περισσότερες μεγαλοφυΐες απ’ όσες κατάφεραν να επιπλεύσουν.
Αποτίω, λοιπόν, φόρο τιμής στους χαμένους αυτού του κόσμου και προχωρώ –επιτέλους, θα πείτε- στις ιστορίες των ανθρώπων που άντεξαν και ξεχώρισαν -προς μεγάλη έκπληξη των δασκάλων τους.
Ας ξεκινήσουμε με τον πιο διάσημο επιστήμονα όλων των εποχών, τον σταρ των επιστημόνων, τον αγαπητό Αλβέρτο Αϊνστάιν.
Είναι γνωστό ότι ο Αϊνστάιν άργησε πολύ να μιλήσει και ότι οι γονείς του τον θεωρούσαν προβληματικό παιδί («κοιμισμένο», τον φώναζε η νταντά του).
Στο σχολείο, όμως, δεν ήταν τόσο κακός μαθητής όσο συνηθίζεται να λέγεται. Ήταν μάλλον μετριότατος και αδιάφορος. Αυτή του η αποστροφή οφειλόταν στην απέχθεια που είχε για την πειθαρχία και την καταπίεση.
Κι ενώ οι γνώσεις του σε όλα τα μαθήματα ήταν ανεπαρκείς, στα μαθηματικά εντυπωσίαζε πάντα με τις γνώσεις και τις ικανότητες του.
Ο Αϊνστάιν δεν κατάφερε να τελειώσει το γυμνάσιο, αλλά χάρη στις επιδόσεις του στα μαθηματικά έγινε δεκτός χωρίς εισαγωγικές εξετάσεις στο πολυτεχνείο της Ζυρίχης.
Είκοσι χρόνια μετά διατύπωσε τη θεωρία της σχετικότητας.
Ένας άλλος μεγαλοφυής που δεν κατάφερε να τελειώσει το σχολείο, επειδή δεν τον ενδιέφερε να το τελειώσει, ήταν ο Ρίχαρντ Βάγκνερ. Αυτός ήταν το ένατο παιδί ενός αστυνομικού και έμεινε ορφανός έξι μήνες μετά τη γέννηση του. Η ζωή τον προόριζε για τα σκουπίδια της κοινωνίας, αλλά εκείνος είχε άλλη ιδέα για τον εαυτό του.
Έντεκα χρονών έγραψε ένα μεγάλης διάρκειας δραματικό έργο στο οποίο, όπως γράφει ο ίδιος αυτοσαρκαστικά«σαράντα δύο άνθρωποι πέθαιναν κατά την παράσταση».
Στο σχολείο έμενε στην ίδια τάξη και ήταν τελείως απρόθυμος να κάνει οτιδήποτε άλλο πέρα από τη μουσική. Δεκαέξι χρονών το εγκατάλειψε χωρίς καν να δώσει εξετάσεις. Του δόθηκε όμως η άδεια να γραφτεί στο πανεπιστήμιο της Λειψίας για να γίνει –κάποτε- «ο Ναπολέων της μουσικής».
Τελείως αποτυχημένος στο σχολείο, «ένα πέρα ως πέρα μηδενικό», ήταν ο Γκέρχαρτ Χάουπμαν. Έμεινε δυο χρονιές στην ίδια τάξη και εγκατέλειψε το σχολείο στην τετάρτη γυμνασίου.
Κι όμως κατάφερε να γίνει ένας απ” τους πιο πετυχημένους (και οικονομικά) Γερμανούς συγγραφείς.
Την απέχθεια του για το σχολείο εκφράζει ο δεκαεξάχρονος Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω:
«Όλο το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μια μοναδική απάτη. Μετά από τα δέκα χρόνια των μορφωτικών τους σπουδών, οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν σωστά ούτε κι αυτή τη μητρική τους γλώσσα»
Και αυτός παράτησε το σχολείο στα δεκαπέντε, αλλά απέκτησε μια πλατιά μόρφωση σαν αυτοδίδακτος. Γιατί, όπως έλεγε: «Δεν μπορώ να μάθω τίποτα αν κάτι δε με ενδιαφέρει»
Ο Φραντς Κάφκα σίγουρα ωφελήθηκε από το σχολείο, αφού εκεί μέσα έμαθε… να φοβάται! Μίσησε ιδιαίτερα «αυτό το σωρό από κυνηγητό εξετάσεων»
«Το σχολείο», έγραφε, «μεταδίδει πολύ λίγα σε σύγκριση με την τόσο μεγάλη σπατάλη χρόνου».
Περισσότερο αυστηρά επέκρινε την εξίσωση όλων που επιδιώκει η εκπαίδευση, αφήνοντας εκτός προσοχής την ατομική ροπή και ευφυΐα.
Έγραφε: «Όσο μου ήταν δυνατόν να καταλάβω, στο σχολείο πάσχιζαν όλοι να σβήσουν κάθε ξεχωριστό χαρακτηριστικό, όπως είναι η ατομικότητα, η ιδιομορφία, το κάτι ιδιαίτερο σε έναν άνθρωπο»
Και κάπως έτσι γεννήθηκε το καφκικό σύμπαν.
Ο Σαρλ Μπωντλαίρ δεν ήταν απλά κακός μαθητής, αλλά παραβατικός.
Γράφει: «Μετά… Το γυμνάσιο στη Λυών… Ξυλοδαρμοί, τσακωμός με τους καθηγητές και τους άλλους τροφίμους, βαθιά κατάθλιψη»
Τελικά τον έδιωξαν από το σχολείο, εξαιτίας της απείθαρχης συμπεριφοράς του.
«Πιστεύω», έγραφε σε ηλικία 33 χρονών, «ότι η ζωή μου ήταν καταραμένη από την αρχή της, ότι θα είναι πάντα καταραμένη»
Ο Αντρέ Ζιντ φοβόταν τόσο να πάει στο σχολείο ώστε υποκρινόταν ότι λιποθυμούσε.
Ο Έρμαν Έσσε εγκατέλειψε το σχολείο στην εφηβεία λόγω ψυχικών διαταραχών. Από την αυτοκτονία τον έσωσε η λογοτεχνία, την οποία ανακάλυψε στα δεκαοκτώ και από τότε δε σταμάτησε να γράφει.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχολική συμπεριφορά του Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο οποίος ήταν εκ γενετής αμφισβητίας.
Αντιμετώπιζε όλες τις σχολικές λειτουργίες με χλευασμό και περιφρόνηση, αρνούμενος στο σχολείο κάθε θετική επιρροή.
Αυτό φαίνεται (ανεκδοτολογικά) και από μια έκθεση που έγραψε ο έφηβος Μπρεχτ. Το θέμα ήταν: Dulce et decorum est pro patria mori (είναι γλυκό και γεμάτο τιμή να πεθαίνει κανείς για την πατρίδα).
Ο Μπρέχτ μάλλον δε συμφωνούσε. Έγραψε, ανάμεσα σε άλλα:
«Η έκφραση αυτή μπορεί να εκτιμηθεί μόνο σαν προπαγάνδα σκοπιμότητας. Ο αποχαιρετισμός από τη ζωή, αδιάφορα αν έρχεται στο κρεβάτι ή στο πεδίο της μάχης, είναι πάντα δυσάρεστος, κυρίως όταν πρόκειται για νέους ανθρώπους στο άνθος της ηλικίας τους. Μόνο αδειοκέφαλοι μπορούν να τραβήξουν τη ματαιοδοξία τους τόσο μακριά…»
Γι’ αυτή την έκθεση ήθελαν να τον αποβάλλουν, αλλά κάποιος καθηγητής τον «υπερασπίστηκε» λέγοντας ότι το κείμενο του είναι μόνο το «έκτρωμα ενός συγχυσμένου μαθητικού μυαλού.
Ο Μπρεχτ κατάφερε να τελειώσει το σχολείο κλέβοντας στις τελικές εξετάσεις («η επιβίωση είναι το παν», έλεγε) και το μυαλό του συνέχισε να γεννάει υπέροχα εκτρώματα.
Ο Κάρολος Δαρβίνος δεν ήταν κακός μαθητής, αλλά από μικρός είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για κάτι άλλο. Ήταν ένας μανιώδης συλλέκτης φυτών, εντόμων, νομισμάτων και ορυκτών.
Ο πατέρας του τού είχε πει:
«Δεν έχεις κανένα άλλο ενδιαφέρον απ” το πως να παγιδεύεις σκυλιά και αρουραίους. Είσαι μια σκέτη ντροπή για την οικογένεια.»
Δεν έδειξε καμιά ικανότητα στις γλώσσες ούτε σε κάποιο άλλο μάθημα και στο σχολείο κανένας δεν περίμενε κάτι το ξεχωριστό από εκείνον.
Οι προσπάθειες του να σπουδάσει ιατρική και θεολογία απέτυχαν. Και όλα έδειχναν ότι ο Δαρβίνος θα έμενε«ένας εντελώς συνηθισμένος νεαρός, ίσως και κάτι παρακάτω από το μέσο όρο.»
Μέχρι που, κατά τύχη, τον προσκάλεσαν σε ένα ταξίδι στον κόσμο με το Μπηγκλ. Ο είκοσι τριάχρονος Δαρβίνος βρέθηκε στα Γκαλαπάγκος και ο Αδάμ πήρε τη μορφή πιθήκου, ανατρέποντας με ένα βιβλίο ολόκληρη την ανθρώπινη κοσμοθεωρία.
Μέτριοι μαθητές ήταν οι Μαρξ, Ντοστογιέφκσι, Πόε.
Μάλλον κάποιος δασκαλάκος θα είπε μια μέρα στη γυναίκα του:
«Κοίτα να δεις! Εκείνος ο Φιοντόρ, που δεν ήξερε ούτε ορθογραφία, έγινε συγγραφέας. Πως το λένε το βιβλίο του; Έγκλημα και τιμωρία. Φαντάζομαι τι ασυναρτησίες θα γράφει.»
Αλλά χτύπησε το κουδούνι, οπότε πρέπει να βγείτε για διάλειμμα. Να μην τρέχετε στο προαύλιο και να μην καπνίζετε πίσω από το γυμναστήριο.
Την επόμενη ώρα θα μάθουμε για κάποιους ανθρώπους που δεν πήγαν ποτέ σχολείο, αλλά κατάφεραν να αλλάξουν τον κόσμο (ένα μέρος του), όπως ο Τσάπλιν, καθώς και για μαθητές που ήταν αριστούχοι και κατάφεραν να καταστρέψουν τον κόσμο (ένα μέρος του), όπως ο Στάλιν.
Όποιος απουσιάζει θα αποβληθεί δια παντός!
