Πριν ξεκινήσει το δεύτερο και βασικότερο κύμα της κακοκαιρίας “Ελπίδα” να εισβάλει στη χώρα μας, το πρωί της Κυριακής 23 Ιανουαρίου ξεκίνησε μια διαταραχή μικρότερης έντασης που προκάλεσε όμως πυκνές χιονοπτώσεις κυρίως στο Κεντρικό Αιγαίο τη Κεντρική – Νότια Εύβοια και τις βόρειες Κυκλάδες με νότια επέκταση.
Οι πολύ ψυχρές αέριες μάζες που και αύριο θα διασχίσουν το Αιγαίο, τα κατώτερα στρώματά τους θα εμπλουτιστούν με υγρασία και θερμότητα από τα νερά της θερμής θάλασσας του Αιγαίου και ο αέρας καθώς θα γίνεται ελαφρύτερος, θα ανέρχεται και θα ψύχεται με αποτέλεσμα τη συμπύκνωση των υδρατμών που απέκτησε, δηλαδή τη δημιουργία νεφών κατά μήκος της πορείας του όπως και σήμερα,δε αλλά με πολλή μεγαλύτερη ένταση. Τα νέφη αυτά θα αναπτυχθούν σε μεγάλα ύψη και θα περιέχουν μεγάλα ποσά υετού και λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών θα προκαλέσουν πυκνές χιονοπτώσεις.
Για να ενταθούν ή όχι τα φαινόμενα σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει η δομή της ανώτερης ατμόσφαιρας ειδικά όταν στη μέση τροπόσφαιρα στα 500 hPa υπάρχουν αέριες μάζες με θερμοκρασίες χαμηλότερες των -35 °C. Το φαινόμενο αυτό στην διεθνή βιβλιογραφία αποκαλείται “Lake Effect Snow” και απαντάται στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών στις ΗΠΑ. Στη χώρα μας τον ρόλο των “ζεστών” λιμνών τον παίρνει το Αιγαίο, οπότε δικαιωματικά μπορούμε να το αποκαλούμε “Aegean Effect Snow”
Ανάλογα με τις ειδικότερες συνθήκες και κυρίως το βαθμό αστάθειας της αέριας μάζας , δηλαδή πόσο μεγάλη είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας και αέρα, δημιουργούνται πάνω από τα σχετικά θερμά νερά του Αιγαίου νέφη Stratocumulus ή ακόμη και Nimbostratus που ταξιδεύουν με τον άνεμο προς τις ακτές.
Όταν υπάρχουν oι κατάλληλες θερμοκρασίες και επαρκής υγρασία, τότε παρατηρούνται χιονοπτώσεις κυρίως στις προσήνεμες περιοχές των νησιών και της ανατολικής ηπειρωτικής Ελλάδας.
Οι μετεωρολογικές παράμετροι που επηρεάζουν το φαινόμενο είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας και αέρα, η ταχύτητα του ανέμου, η διεύθυνση του ανέμου και η διάρκειά του, η ευστάθεια της ατμόσφαιρας, η λανθάνουσα θερμότητα και η σχετική υγρασία του ανερχόμενου αέρα. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στον παραπάνω χάρτη στη μέση τροπόσφαιρα έρχονται πολύ ψυχρές αέριες μάζες , δημιουργείται ανώτερο χαμηλό, συνθήκες πολύ ευνοϊκές ακόμη και για χιόνια σε πεδινές περιοχές όλης της ηπειρωτικής αλλά και της Ανατολικής νησιωτικής χώρας.
Στις υπόλοιπες παραμέτρους περιλαμβάνονται το μήκος της διαδρομής του ανέμου πάνω από τη θάλασσα και τα χαρακτηριστικά των ακτών στις οποίες προσκρούει ο αέρας. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται στο Ιόνιο, όταν επικρατεί ΒΔ ρεύμα. Το ισχυρό ΒΔ ρεύμα στη δυτική Ελλάδα παρατηρείται μετά από το πέρασμα ψυχρών μετώπων που κινούνται από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αέριες μάζες που μεταφέρονται στην περιοχή είναι ψυχρές και πολύ ξηρές και στην ατμόσφαιρα επικρατούν μεγάλης κλίμακας καθοδικές κινήσεις του αέρα που εμποδίζουν την κατακόρυφη μεταφορά. Επίσης, για να λειτουργήσει ο μηχανισμός σχηματισμού νεφών πάνω από τα νερά με τη διαδικασία που αναφέρθηκε στην περίπτωση του Αιγαίου, πρέπει στη χαμηλή τροπόσφαιρα και σε ύψος από έως τα 3 χιλιόμετρα να υπάρχουν καθ’ ύψος μικρές διαφορές κατά κύριο λόγο στη διεύθυνση και δευτερευόντως στην ταχύτητά του ανέμου. Οι όροι αυτοί κατά κανόνα δεν πληρούνται στο Ιόνιο.
Στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε τις μεγαλύτερες θερμοκρασιακές διαφορές μεταξύ των νερών και του αέρα των χαμηλών στρωμάτων της ατμόσφαιρας που παρατηρούνται συχνά στο Αιγαίο με τις ψυχρές εισβολές από τη Β-ΒΑ Ευρώπη και τη μικρότερης διάρκειας πνοή των ΒΔ ανέμων στο Ιόνιο σε σχέση με τους πιο επίμονους Β-ΒΑ ανέμους του Αιγαίου.
Υπάρχει ακόμα και μια άλλη σημαντική διαφορά: ο προσανατολισμός της χώρας μας είναι τέτοιος ώστε στη δυτική Ελλάδα οι ΒΔ άνεμοι να σχηματίζουν μικρή γωνία με την ακτογραμμή, ενώ στην ανατολική ηπειρωτική χώρα και τη βόρεια Κρήτη οι Β-ΒΑ άνεμοι σχηματίζουν σχεδόν ορθή γωνία με την ακτογραμμή. Ακόμα και η έλλειψη απότομων ψηλών βουνών κοντά στις ακτές της δυτικής Ελλάδας παίζει το ρόλο της. Παραπάνω βλέπουμε την κατάσταση της νέφωσης πάνω από το Αιγαίο με την συμπαγή νέφωση στα κεντρικά τμήματα η οποία προοδευτικά θα κινηθεί νοτιότερα. Αυτό διακρίνεται στο βίντεο που ακολουθεί.