Στην παγκόσμια συγκίνηση για την εκδημία του Νέλσον Μαντέλα (1918-05.12.2013) μετέχουμε και μείς τόσον επειδή τιμούμε έναν πολυβασανισμένο αγωνιστή και ελευθερωτή του λαού του, όσον και για ειδικότερους λόγους. Υπενθυμίζουμε μερικούς από τους λόγους αυτούς:
Ο μακαριστός Κισάμου και Σελίνου ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ είναι γνωστόν ότι είχε ιδιαίτερη ευαισθησία για την Αφρική και ότι κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για την εκπαίδευση στον τόπο μας στελεχών για το Πατριαρχείον Αλεξανδρείας.
Στο πνεύμα αυτό εργασθήκαμε και στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης τόσο στα πλαίσια του γενικού έργου της, όσο και με ειδικές δράσεις, που είχαν έμμεση, ενίοτε και άμεση σχέση με τον Μαντέλα και τον αγώνα του. Ως γενικό κανόνα εφαρμόσαμε πάντοτε τη φιλοξενία νέων από την Αφρική, που σπουδάζουν σε ελληνικά Πανεπιστήμια, καθώς και τη διευκόλυνση συμμετοχής Αφρικανών σε επιστημονικά συνέδρια του Ιδρύματος. Στη Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου και στην Ακαδημία φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς γυναίκες από τη Ν. Αφρική, που συνεργάσθηκαν με τους Γυναικείους Συλλόγους της Μητροπόλεως και ενημερώθηκαν στην Ακαδημία για αναπτυξιακά και άλλα προγράμματα. Σε όλα τα παγκόσμια συνέδρια Κρητών που πραγματοποιήθηκαν στην Ακαδημία είχαμε τη χαρά να υποδεχθούμε και εκπροσώπους των Κρητών από τη χώρα του Μαντέλα και να ενημερωθούμε για τα προβλήματα και τις προοπτικές της χώρας αυτής.
Εκδήλωση για τον N. Νταντέλα
Πολλοί άνθρωποι του τόπου, μεταξύ των οποίων εκπρόσωποι των τότε δικαστικών και άλλων Aρχών των Xανίων, καθώς και τα μέλη μεγάλου διεθνούς συνεδρίου (Νεότερες εξελίξεις στη Φυσική Υψηλών Ενεργειών), συνεόρτασαν μαζί μας στην ωραία και συγκινητική εκδήλωση που οργανώσαμε στην Ακαδημία στις 9 Ιουλίου 1988 προς τιμήν του φυλακισμένου Μαντέλα με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τη γέννησή του. Για την προσωπικότητα και τους αγώνες του Xολισλάλα (Nέλσων) Mαντέλα υπέρ των δικαίων του λαού του, για την όλη προβληματική στη χώρα τους και ειδικότερα για την κατάσταση των παιδιών μίλησαν ο Νοτιοαφρικανικός φιλόσοφος Ρόμπερτ Kρίγκερ και η σύζυγός Έθελ, που ζούσαν τότε ως πολιτικοί εξόριστοι στην Κεντρική Ευρώπη. Το καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης κάλυψαν άριστα η Αμερικανίδα Kάρεν Γκραν (υψίφωνος της Όπερας της N. Υόρκης), η Σοφία Pοσμαράκη (πιάνο), καταγόμενη από οικογένεια της Σπηλιάς Κισάμου, αλλά μεγαλωμένη στην Τσεχία, όπου έκαμε και τις μουσικές της σπουδές, και οι KPHTIKEΣ MAΔAPEΣ. Είχαμε την αίσθηση, ότι στην όμορφη εκείνη αποσπερίδα συναντήθηκαν κατά συμβολικό τρόπο στην Κρήτη οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σοβιετική Ένωση και η Νότ. Ἀφρική, για να μιλήσουν και να υμνήσουν τη λευτεριά και την ελπίδα! Oι εισπράξεις από την εκδήλωση διατέθηκαν για τα παιδιά της N. Aφρικής μέσω του Πατριαρχείου Aλεξανδρείας.
Ο αγώνας του Μαντέλα και του λαού του πηγή έμπνευσης
Λιγότερο γνωστό είναι ίσως το γεγονός, ότι τα δεινοπαθήματα της Αφρικής και οι αγώνες των λαών της και ειδικότερα του Μαντέλα υπήρξαν μια από τις πηγές έμπνευσης των Εκκλησιών όλου του κόσμου για συντονισμένες δράσεις. Εντελώς συνοπτικά σημειώνω τα ακόλουθα:
η συνεργασία μας με το στη διαμόρφωση και εκτέλεση του προγράμματός του κατά του ρατσισμού και των κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο
Τον Αύγουστο του 1983 συνήλθε στο Βανκούβερ του Καναδά η 6η Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιῶν (ΠΣΕ). Είχα εκεί την ευθύνη να κάμω εκ μέρους των Ορθοδόξων Εκκλησιών κριτική θεώρηση των λεγομένων «Κειμένων της Λίμας» για το Βάπτισμα, τη Θεία Ευχαριστία και την Ιερωσύνη. Μεταξύ άλλων υπέμνησα την καταδίκη του ενθοφυλετισμού από τη Σύνοδο Κωνσταντινουπόλεως του 1872 και τις γενικές αρχές της Ορθοδοξίας επί ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τονίζοντας ότι η θεολογία και γενικότερα η εκκλησία δεν επιτρέπεται να παρακάμπτουν το λαό και τη ζωή. Η Συνέλευση εκείνη, λαμβάνοντας υπόψη την έξαρση των φυλετικών αντιπαραθέσεων, ιδίως στην Αφρική, τις απειλές κατά της ειρήνης και την αυξανόμενη επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος, καθιέρωσε μια διεκκλησιαστική συνοδική διαδικασία με το ειδικό πρόγραμμα «Δικαιοσύνη, Ειρήνη και Προστασία της Δημιουργίας» (JPIC). Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού αναπτύχθηκαν έκτοτε ποικίλες δράσεις παγκοσμίως.
Εξάλλου, σε μεγάλη Συνέλευση όλων των Εκκλησιών της Ευρώπης στη Βασιλεία της Ελβετίας το 1989 αξιολογήσαμε την πορεία του προγράμματος αυτού και αναδείξαμε τις ειδικές ευθύνες της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας για πολλές από τις κρίσεις της ανθρωπότητας. Πιο συγκεκριμένες προτάσεις και δεσμεύσεις των Εκκλησιών διατυπώσαμε στην Παγκόσμια Διάσκεψη του ΠΣΕ στη Σεούλ (1990), που τις επικυρώσαμε και συγκεκριμενοποιήσαμε κατά τη Γενική Συνέλευση του Συμβουλίου στην Καμπέρα της Αυστραλίας το 1991. Σε όλες αυτές τις δράσεις οι καταστροφικές συνθήκες και αντιπαραθέσεις στη χώρα του Μαντέλα πρόσφεραν πληθώρα σκέψεων και επιχειρημάτων.\(Πολύτιμο βιβλίο για περισσότερα σχετικά: Στυλ. Τσομπανίδης, μετα-λειτουργικά, η ορθόδοξη συμμετοχή στην κοινή χριστιανική μαρτυρία για δικαιοσύνη, ειρήνη και ακεραιότητα της δημιουργίας, Θεσσαλονίκη 2009).
Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης συνεργάσθηκε επίσης με τις άλλες χριστιανικές Ακαδημίες της Ευρώπης σε συγκεκριμένες δράσεις, όπως στο boycott των φρούτων και άλλων προϊόντων από τη Ν. Αφρική στις αγορές της Ευρώπης και στην κατάκριση των διατραπεζικών σχέσεων με το απάνθρωπο καθεστώς του apartheid στη χώρα αυτή. Αυτό σήμανε βέβαια ευθεία σύγκρουση με τις αποικιοκρατικές δυνάμεις και νοοτροπίες. Σε σχέση με τη Ν. Αφρική και άλλες παρόμοια προβληματικές καταστάσεις, για τις οποίες χρειάστηκε να ασχοληθεί η Ακαδημία μας (όπως τη Σρι Λάνκα) είχαμε την ευλογία φιλικής σχέσης με τον επιστήθιο φίλο, γενναίο και σοφό συνήγορο του Μαντέλα, τον Γεώργιο Μπίζο.
Εκλογές στη Νοτιοαφρικανική Ένωση
Κατά τις πρώτες εκλογές στη Νοτιοαφρικανική Ένωση (26. Απριλίου 1994) λειτούργησε εκλογικό τμήμα και στο Ηράκλειο για τους Νοτιοαφρικανούς που βρίσκονταν στην Κρήτη. Για τη διασφάλιση ελεύθερων και τίμιων εκλογών η Διεθνής Ανεξάρτητη Εκλογική Επιτροπή ανέθεσε στον υπογράφοντα το έργο Επιτηρητή διεξαγωγής των εκλογών στην Κρήτη με βοηθό τον συνεργάτη της ΟΑΚ Ε. Καστρινάκη. Η Πρεσβεία της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης στην Αθήνα με επιστολή της ευχαρίστησε για την προσφορά της εξιδιασμένης αυτής υπηρεσίας και την άμεμπτη διεξαγωγή των εκλογών. Ας επιτραπεί, τέλος, η μνεία και μιας ακόμη κρητικής προσφοράς. Στις 11 Νοεμβρίου 2005 έγιναν τα εγκαίνια του SOUTHERN AFRICAN LARGE TELESCOPE (SALT), του μεγαλύτερου στο Νότιο Ημισφαίριο, ενός από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Δικαίως το επαινούν ως «το γιγαντιαίο μάτι της Αφρικής προς το σύμπαν». Στην κατασκευή του βοήθησαν διάφορες χώρες. Τη γερμανική πλευρά εκπροσώπησε το Πανεπιστήμιο της Γοτίγκης (Καθηγητής Fricke και Επίκουρος τότε Καθηγητής Αστροφυσικής Πολυχρόνης Α. Παπαδερός, ο οποίος χρειάσθηκε να μεταβεί πολλές φορές στο μεγάλο εκείνο εργοτάξιο, όπου συνεργάσθηκε στον επιστημονικό σχεδιασμό του Τηλεσκοπίου) .
Δικαιολογημένα λοιπόν συνεορτάσαμε την ορκωμοσία του Μαντέλα ως πρώτου έγχρωμου Προέδρου της Νοτίου Αφρικής, ύστερα από πολλών ετών αγώνες για την απελευθέρωση του λαού του, που του κόστισαν φυλακίσεις, βασανισμούς, οικογενειακές περιπέτειες, αλλά και τον καθιέρωσαν ως τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη, σεβαστό παγκοσμίως, όπως αποδείχθηκε και με όσα ακολούθησαν τις τελευταίες μέρες.
Αλέξανδρος Κ. Παπαδερός
Φωτ.: Ο Π. Παπαδερός (δεύτερος από δεξιά) κατά τα εγκαίνια του Αστεροσκοπείου.
