Στο «μικροσκόπιο» συνεχίζει να βρίσκεται το βιβλίο του Γερμανού καθηγητή Ρίχτερ για τη Μάχη της Κρήτης, σε μια δίκη που κερδίζει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον, καθώς έχει εισέλθει πλέον σε μια διαδικασία λεπτομερούς διερεύνησης, με τη συνδρομή ειδικών επιστημόνων, που καλούνται να καταθέσουν τόσο για την επιστημονική μεθοδολογία, όσο και για το περιεχόμενο του βιβλίου και τις επίμαχες αναφορές. Παράλληλα, διερευνάται το κριτήριο με το οποίο το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης αποφάσισε την αναγόρευση του καθηγητή Ρίχτερ σε επίτιμο διδάκτορα, με τους καθηγητές του τμήματος να συνεχίζουν τις καταθέσεις τους ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ρεθύμνου.
Στο περιθώριο της ακροαματικής διαδικασίας βρίσκεται ακόμη το ομιχλώδες τοπίο γύρω από την παρουσία του καθηγητή στο δικαστήριο, απάντηση που θα έδινε μετά την πρόσκλησή του από το δικαστήριο ο καθηγητής Ρίχτερ μέσω του συνηγόρου του κ. Αναγνωστόπουλου. Ωστόσο, μέχρι και χθες δεν υπήρξε καμία αναφορά για την παρουσία του καθηγητή Ρίχτερ.
Από τους καθηγητές του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Π.Κ πρώτος κατέθεσε ο κ. Νίκος Παπαδάκης, καθηγητής Πολιτικών Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, μια κατάθεση που διήρκησε περίπου τέσσερις ώρες. Στη συνέχεια κατέθεσαν ο επίκουρος καθηγητής Οικονομικών Πολιτικών και Πολιτικής Οικονομίας κ. Κων/νος Μανασάκης και ο καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας κ. Θανάσης Γκιούρας. Στην επόμενη ακροαματική διαδικασία που έχει οριστεί για την Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου στις 11.00, αναμένεται να καταθέσει μεταξύ άλλων και ο κ. Θωμάς Νουτσόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας.
A. Καργόπουλος: Η ελευθερία του λόγου δεν αμφισβητείται από το δικαστήριο, είναι δεδομένη
Τα πνεύματα οξύνθηκαν στη χθεσινή ακροαματική διαδικασία, όταν ο κ. Αναγνωστόπουλος, στο πλαίσιο της υπερασπιστικής του γραμμής έθεσε ερωτήματα προς τον μάρτυρα κ. Παπαδάκη, σχετικά με την ακαδημαϊκή ελευθερία και την ελευθερία του λόγου.
Ο πρόεδρος της έδρας κ. Αλέξανδρος-Ιωάννης Καργόπουλος σε έντονο ύφος επανέλαβε για ακόμη μια φορά πως η ελευθερία του λόγου θεωρείται δεδομένη σε αυτή τη δίκη και δεν αμφισβητείται, διευκρινίζοντας πως ο κ. Ρίχτερ δικάζεται με βάση τον νέο αντιρατσιστικό νόμο. Υπενθυμίζεται ότι ο Εισαγγελέας Ρεθύμνου παρέπεμψε τον καθηγητή Ρίχτερ εκτιμώντας πως οι αναφορές στο βιβλίο του συνιστούν «άρνηση εγκλημάτων του ναζισμού σε βάρος του κρητικού λαού με υβριστικό περιεχόμενο». Η ένταση συνεχίστηκε μετά από ερώτημα του κ. Αναγνωστόπουλου προς τον κ. Παπαδάκη για το αν επιθυμεί να καταδικαστεί ο καθηγητής Ρίχτερ με τον πρόεδρο να απαντά πως το δικαστήριο δεν επιτρέπει μια τέτοια ερώτηση και δεν επιθυμεί οι μάρτυρες να υποβάλλονται σε διαδικασία να παίρνουν το μέρος είτε της μιας είτε της άλλης πλευράς.
Για ακόμη μια φορά στη χθεσινή ακροαματική διαδικασία ο συνήγορος υπεράσπισης του κ. Ρίχτερ επανέφερε το θέμα της αποβολής της πολιτικής αγωγής, για να λάβει την ίδια απάντηση, ότι δηλαδή το δικαστήριο επιφυλάσσεται και θα αποφανθεί στην πορεία της δίκης. Παράλληλα, ο πρόεδρος της έδρας ζήτησε από τον Εισαγγελέα της έδρας κ. Κασσωτάκη να προσκομίσει στο δικαστήριο ψηφίσματα του τμήματος Ιστορίας και Πολιτικής Επιστήμης του Πάντειου Πανεπιστημίου και της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που έχουν εκδοθεί σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης και την υπόθεση.
Έμφαση στη μεθοδολοφία Ρίχτερ στο επίμαχο βιβλίο με κατάθεση του καθηγητή Ν. Παπαδάκη
Η πολύωρη κατάθεση του καθηγητή του τμήματος πολιτικής επιστήμης κ. Νίκου Παπαδάκη κέντρισε το ενδιαφέρον στη χθεσινή ακροαματική διαδικασία, καθώς ο πανεπιστημιακός κλήθηκε να καταθέσει την επιστημονική του άποψη με έμφαση στη μεθοδολογία του καθηγητή Ρίχτερ στο βιβλίο του «Η Μάχη της Κρήτης».
Ο κ. Παπαδάκης ανέφερε πως ήταν παρών στη διαδικασία αναγόρευσης και πως τάχτηκε τότε ομόφωνα με τους συναδέλφους του υπέρ αυτής, αφού πρόταση είχε εισηγηθεί γραπτά και προφορικά συνάδελφός τους και μάλιστα ιστορικός, που γνώριζε το αντικείμενο και είχε συνεργαστεί με τον καθηγητή Ρίχτερ όπως ανέφερε. «Το εισηγήθηκε ένας ειδικός ο κ. Στεργίου. Δεν είχαμε τότε λόγο να πούμε όχι για έναν πολυγραφότατο επιστήμονα που έχει τιμηθεί». Ο κ. Παπαδάκης ανέφερε πως γνώριζε το βιβλίο ως τίτλο χωρίς να ξέρει τότε το περιεχόμενο. Ωστόσο, μετά την αναγόρευση και αφού διάβασε το βιβλίο ανέπτυξε ισχυρή ακαδημαϊκή διαφωνία, κάτι που τον έκανε να ταχθεί υπέρ της ανάκλησης της αναγόρευσης του Γερμανού καθηγητή, άποψη μάλιστα που εκφράζει μέχρι σήμερα. Η ελλιπής τεκμηρίωση τμημάτων του βιβλίου σε συνδυασμό με τις ελλιπείς πηγές είναι στοιχεία που, όπως ανέφερε ο κ. Παπαδάκης, «γέννησαν» την ακαδημαϊκή του διαφωνία και την απόφαση να επιμείνει στην ανάκληση του τίτλου που απονεμήθηκε από το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Π.Κ.
Ερωτηθείς από τον πρόεδρο της έδρας κ. Ιωάννη Αλέξανδρο Καργόπουλο τι εντόπισε στο βιβλίο σχετικό με το κατηγορητήριο και τι διαπίστωσε για το περιεχόμενο ο κ. Παπαδάκης απάντησε πως ο κ. Ρίχτερ βασίζεται σε μια σύνθεση ερμηνευτικού αναγωγισμού και σχετικισμού και συνέχισε τονίζοντας «θα ανέμενε κανείς από έναν διακεκριμένο επιστήμονα περαιτέρω τεκμηρίωση όταν φτάνει σε συμπεράσματα σε επίπεδο έρευνας».
Τα βασικά ερωτήματα στα οποία κλήθηκε να δώσει απάντηση ο κ. Παπαδάκης μέσα από το «πρίσμα» του επιστήμονα αλλά και ενός Κρητικού πολίτη για συγκεκριμένες αναφορές στο επίμαχο βιβλίο, με έμφαση στη μεθοδολογία του καθηγητή Ρίχτερ μέσα στο επιστημονικό του έργο, σχετίστηκαν με τις επίμαχες αναφορές στο βιβλίο του Γερμανού ιστορικού. Πρόκειται για αναφορές που παρουσιάζονται σε ορισμένα κεφάλαια του βιβλίου σχετικά με την «παράδοση» των Κρητικών, έναν μύθο, όπως παρουσιάζεται, που θέλει τους Κρητικούς να αδιαφορούν για τον θάνατο αλλά και τις αναφορές που θέλουν τον Κρητικό λαό να έχει διαπράξει «κτηνωδίες» σε βάρος των Γερμανικών στρατευμάτων.
Ο κ. Παπαδάκης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ερμηνεία και τον τρόπο που αυτή συγκροτείται στα επίμαχα σημεία και κυρίως για τα νομικά ζητήματα που παρουσιάζονται σε σημεία του βιβλίου, ενώ υπογράμμισε πως ο ίδιος ακαδημαϊκά θα περίμενε περισσότερες πηγές αλλά και τεκμηρίωση από ένα επιστημονικό έργο όπως αυτό του καθηγητή Ρίχτερ. Πρόσθεσε, δε, ότι ακαδημαϊκά η έλλειψη παραπομπών ενέχει κινδύνους, δηλαδή την υιοθέτηση. Σύμφωνα με την εκτίμηση του ίδιου ερωτηθείς απάντησε για το βιβλίο: «Αυτό το βιβλίο σφάλλει ερμηνευτικά, εγκλωβίζεται σε ένα ανεπιτυχές ερμηνευτικό σχήμα».
Ωστόσο, ο κ. Παπαδάκης δεν παρέλειψε να προσθέσει «Διαφωνώ με αυτά που γράφει στο βιβλίο του, με ενδιαφέρει όμως το δικαίωμά του να τα γράφει». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η τοποθέτηση του κ. Παπαδάκη όταν του τέθηκε ερώτημα σχετικό με το σημείο του βιβλίου που θέλει τους Κρητικούς να «περιφρονούν τον θάνατο» και να προχωρούν σε ακρωτηριασμούς νεκρών Γερμανών. Ο κ. Παπαδάκης υπήρξε ξεκάθαρος. «Θα περίμενα από μια έρευνα στο σημείο αυτό να είναι επαρκώς τεκμηριωμένη». Απαντώντας σε ερώτημα σχετικό με το αν το περιεχόμενο του βιβλίου τον προκαλεί ή τον προσβάλλει απάντησε με την ιδιότητα του Κρητικού και του επιστήμονα. «Με ενοχλεί και με προκαλεί σαν Κρητικό. Σαν επιστήμονα με κάνει να το αγνοώ γιατί είναι αντιφατικό και ατεκμηρίωτο». Σε ό,τι αφορά το σκέλος που διερευνάται σε σχέση με την άρνηση της σοβαρότητας των εγκλημάτων ο κ. Παπαδάκης ανέφερε: «Η σχετικοποίηση διαφέρει από την άρνηση. Το ίδιο το βιβλίο δεν με βοηθάει να απαντήσω».
Η πολιτική αγωγή σε ερώτηση προς τον κ. Παπαδάκη αναφέρθηκε στο αν θα μπορούσε μέσα από μια «Γκεμπελική προπαγάνδα» να περάσει μηνύματα λαμβάνοντας απάντηση από τον κ. Παπαδάκη ότι ο ίδιος δεν αντιλαμβάνεται ποια είναι τα μηνύματα του βιβλίου και πρόσθεσε: «Θα επιμείνω να αποφύγω αυτό για το οποίο μέμφομαι» και πρόσθεσε σε σχέση με το βιβλίο «Έχω περισσότερα ερωτηματικά παρά απαντήσεις για το βιβλίο».
Τέλος, στο ερώτημα τι συναισθήματα γεννά το βιβλίο σε έναν Κρητικό που το διαβάζει αλλά και στον ίδιο ο κ. Παπαδάκης απάντησε πως ένας Κρητικός που έχει μνήμες, όπως ο ίδιος από τον πατέρα του, όπως τόνισε, νιώθει να προκαλείται, να ενοχλείται και να αδικείται η ιστορική μνήμη και κατέληξε: «Η ιστορία του τόπου αυτού, της Κρήτης με τα καλά και τα κακά της είναι λαμπρή και δεν επαπειλείται από ένα σύγγραμμα που προσωπικά με ενοχλεί».
Καθηγητές καταθέτουν για την αναγόρευση Ρίχτερ
Στην κατάθεσή του ο καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Μανασάκης ανέφερε πως συμμετείχε στην αναγόρευση βάσει της εισηγήσεων και του βιογραφικού του καθηγητή Ρίχτερ και δεν έχει διαβάσει το επίμαχο βιβλίο. Ωστόσο, τοποθετήθηκε σε σχέση με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα από το βιβλίο και ανέφερε πως μέσα σε ένα βιβλίο που επιχειρεί να συνεισφέρει στην ιστορία ενός τόπου, δεν θα πρέπει να υπάρχει εξομάλυνση και στρογγύλευση θέσεων χωρίς επαρκή τεκμηρίωση.
Σε ερώτημα τού κ. Αναγνωστόπουλου σχετικά με τα ψηφίσματα συναδέλφων τους που επικαλούνται την ελευθερία της έκφρασης ο κ. Μανασάκης ανέφερε: «Ταυτίζομαι με την ελευθερία της έκφρασης στον επιστημονικό λόγο, αρκεί να είναι αυστηρά επιστημονικά τεκμηριωμένη αλλιώς μιλάμε για περιοδικό ποικίλης ύλης και όχι για επιστημονικό έργο. Ο επιστημονικός λόγος έχει παγκόσμια αναγνωρισμένους κανόνες».
Από την πλευρά του ο καθηγητής κ. Γκιούρας που συνυπέγραψε στην τριμελή επιτροπή και ήταν μεταξύ εκείνων που εισηγήθηκαν την αναγόρευση του κ. Ρίχτερ ανέφερε πως από το βιογραφικό και τις δημοσιεύσεις του καθηγητή Ρίχτερ είχε δει ότι μεγάλο μέρος του έργου του αφορά τη στρατιωτική ιστορία κάτι που πρόσθεσε ότι δεν είναι το αντικείμενό του, ωστόσο ο ίδιος εκτίμησε και αξιολόγησε με βάση το δικό του γνωστικό αντικείμενο. «Ο λόγος που συνυπέγραψα να αναγορευτεί ο καθηγητής Ρίχτερ σε επίτιμο διδάκτορα είναι η πορεία ενός συνολικού έργου. Συζητήθηκε στη συνέλευση, δεν διαπιστώθηκαν αντιρρήσεις και εγκρίθηκε από όλα τα όργανα» ανέφερε ο κ. Γκιούρας. Ερωτηθείς για το αν γνώριζε ότι ο καθηγητής Στεργίου που είχε την αρχική πρωτοβουλία της αναγόρευσης Ρίχτερ, είχε προβεί σε κοινή δημοσίευση με τον καθηγητή Ρίχτερ σε περιοδικό στρατιωτικής ιστορίας, ο κ. Γκιούρας απάντησε πως δεν γνώριζε κάτι τέτοιο.
Στο ερώτημα τού κ. Αναγνωστόπουλου για τον αν ανησυχεί ο ίδιος ή οι συνάδελφοι του για την ελευθερία του λόγου με αφορμή το γεγονός ότι ο κ. Ρίχτερ παραπέμφθηκε σε δίκη για το περιεχόμενο του βιβλίου του, ο κ. Γκιούρας απάντησε πως υπάρχει προβληματισμός, διευκρίνισε όμως σε σχετικό ερώτημα που του τέθηκε πως αν ένα βιβλίο περιλαμβάνει υβριστικό περιεχόμενο τότε «αυτοακυρώνεται», ωστόσο ο ίδιος δεν γνωρίζει αν το συγκεκριμένο βιβλίο περιλαμβάνει τέτοιο περιεχόμενο καθώς δεν το έχει διαβάσει.