Τον Ιούλιο, την επομένη του ΟΧΙ στο ελληνικό δημοψήφισμα, ο Γάλλος μαρξιστής φιλόσοφος Alain Badiou ήλπιζε, όπως έιχε γράψει στη “Liberation” (9/7/15) [κλικ ΕΔΩ], ότι θα ανοίξει μια καινούρια πορεία, ένας νέος πολιτικός δρόμος. Λίγες ώρες πριν την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα, εξέφρασε τη λύπη του, γιατί αυτή η μοναδική πολιτική ευκαιρία χάθηκε από τον Έλληνα Πρωθυπουργό και τους συμβούλους του. Σε πρόσφατο άρθρο του στη γαλλική εφημερίδα “Liberation” (20/8/15) ο Alain Badiou καταλήγει οτι «εάν καινούργιες περιπέτειες, συμπεριλαμβανομένης της διαμόρφωσης και της ανάδειξης στην εξουσίας του τμήματος του ΣΥΡΙΖΑ που εναντιώνεται στο ισχύον καθεστώς, δείχνουν ότι μία νέα πολιτική φωνή, σε επίπεδο ευρωπαϊκό ή και παγκόσμιο, είναι ζωντανή στην Ελλάδα, τότε θα ξαναχαρούμε, χωρίς δεύτερη σκέψη».
ΕΞΙ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΑΡΓΟΤΕΡΑ: 11 ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Του ALAIN BADIOU*
1. Αυτό που γνωρίζαμε ήταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, ο νικητής των εκλογών στην Ελλάδα , είχε σαν κυρίαρχο σύνθημα ένα μεγάλο ΟΧΙ στην λιτότητα, ότι θα αρνούνταν κατηγορηματικά όλα τα αντικοινωνικά και υφεσιακά μέτρα, που είναι επιζήμια στις πιο βασικές αρχές της ισότητας και της αξιοπρεπής διαβίωσης, τα οποία μέτρα ήταν προϋπόθεση των ευρωπαϊκών οικονομικών επιτελείων για την σύναψη των δανείων. Πολλοί χάρηκαν με την πιθανή ευκαιρία να αναδυθεί στην Ευρώπη μια διαφορετική πολιτική δύναμη , που θα απείχε από την συνηθισμένη ”συμφωνία” την οποία διατηρούν όλα τα κράτη της Ευρώπης , είτε ηθελημένα, είτε με τη βία.
2. Φυσικά, θα μπορούσαμε να βρούμε ήδη πολλά επιχειρήματα για να μετριάσουμε αυτή την ελπίδα. Θα μπορούσαμε αυτήν την εξαιρετικά ατυχή λέξη «λιτότητα», να την αντικαταστήσουμε με την αντίθετή της (η οποία μπορεί να είναι η “ευημερία”), χωρίς να αλλάζει και τόσο πολύ. Όπως όλα φαίνεται να δείχνουν, οι αντίπαλοι, οι άνθρωποι στην εξουσία και οι χορηγοί της άγριας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, δεν έχουν την παραμικρή πρόθεση να αλλάξουν τίποτα, και επιθυμούν να εδραιώσουν και να επιδεινώσουν την επικρατούσα κατάσταση των οποίων είναι οι υπεύθυνοι αλλά και οι κερδοσκόποι. Σημειώνουμε επίσης, τον κίνδυνο που παρουσιάζει η αποδοχή αμετάβλητων κανόνων με την παραμονή στην εξουσία: εκλογές, αβέβαιες πλειοψηφίες, χαμηλό έλεγχο στον κρατικό μηχανισμό, ακόμα μικρότερο στις οικονομικές δυνάμεις, πειρασμός για συμβιβασμό με την διαφθορά, εν συντομία, ένα πολύ στενό περιθώριο ελιγμών. Και τέλος, βλέπουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να κρατήσει την μάζα του κόσμου, να διατηρήσει δεσμούς και να την οργανώσει. Η επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν μια εξ ορισμού επιτυχία ευέλικτης άποψης, ιδιαίτερα ανεξέλεγκτης, χωρίς καμία εγγύηση ενάντια στην επίθεση, τόσο την εξωτερική όσο και την εσωτερική, με οπορτουνιστικές κινήσεις που τον έφεραν στην εξουσία, με μόνο απαράβατο κανόνα να παραμείνει εκεί. Για όλους αυτούς τους λόγους, παραμένω στο στρατόπεδο των σκεπτικιστών.
3. Οφείλω να ομολογήσω ότι καθόλη τη διάρκεια των πέντε μηνών “διαπραγματεύσεων” η κυβέρνηση Τσίπρα δεν έλαβε απολύτως καμία θεαματική πρωτοβουλία, γεγονός ιδιαίτερα αποθαρρυντικό, δικαιολογώντας έτσι και την απαισιόδοξη επιχειρηματολογία μου. Όπως και με την απόφαση για διενέργεια δημοψηφίσματος. Το εξαιρετικό αυτό αποτέλεσμα (ένα μεγάλο και ηχηρό “όχι” στους πιστωτές) θα μπορούσε να είχε ερμηνευθεί ως το έναυσμα επιτέλους, για έναν απολύτως νέο πολιτικό δρόμο. Φαινόταν ότι μια πραγματική περιπέτεια ξεκινούσε στην βάση μιας διαλεκτικής σχέσης κράτους και λαού. Αυτές μου τις ελπίδες κατέθεσα σε άρθρο μου στην Lιberation της 9ης Ιουλίου.
4. Μπορούμε πλέον να πούμε ότι αυτές μου οι ελπίδες διαψευστηκαν και ότι η κρίση μου ήταν εσφαλμένη.
5. Ποιος φανταζόταν αυτό το κακό που θα ερχόταν ; Η ελληνική κυβέρνηση και ο Αλέξης Τσίπρας προχώρησαν σ ένα νέο στάδιο στην πολιτική τους, αποφασίζοντας να πυροβολήσουν ουσιαστικά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Αυτό που δείχνει το αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχει μια επιτακτική λαϊκή εντολή κατηγορηματικότατης άρνησης (που συνάδει και με τον πυρήνα του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ) των μέτρων που ζητούν οι δανειστές. Και αυτό έπρεπε να ειπωθεί, όχι απλά αναφέροντας ότι η Ελλάδα δεν εγκαταλείπει την Ευρώπη αλλά αντιθέτως διακηρύσσοντας ότι μένει στην Ευρώπη όπως άλλωστε επιθυμεί και η πλειοψηφία των Ελλήνων. Και ότι οι όποιες ελληνικές αποφάσεις που λαμβάνονται από το κράτος, τελούν υπό την αιγίδα και την εποπτεία ενός κινητοποιημένου λαού, παρέχοντας σε όλους τους λαούς και όλες τις κυβερνήσεις, το παράδειγμα ενός νέου ελεύθερου τρόπου διακυβέρνησης στην Ευρώπη.
6. Στον απόηχο του δημοψηφίσματος, ήταν ακόμα δυνατό να πετάξει η ελληνική κυβέρνηση το μπαλάκι στους Ευρωπαίους ηγέτες χρησιμοποιώντας αυτό το επιχείρημα : είμαστε στην Ευρώπη και στο ευρώ, αλλά έχουμε λάβει κατηγορηματική εντολή από τον λαό μας να αρνηθούμε τους όρους σας. Πρέπει να επαναλάβουμε την διαπραγμάτευση χωρίς να πράξουμε το μέγα λάθος του να συμπεριλάβουμε αυτούς τους ορούς που όπως δείχνει το μνημόνιο λειτουργούν ενάντια στην Ευρώπη των λαών και όχι υπέρ της. Αυτή έπρεπε να ήταν η πανηγυρική δήλωση το βράδυ του δημοψηφίσματος τονίζοντας τρία δυνατά σημεία: ουδεμία απόρριψη της Ευρώπης, μη αποδοχή των όρων που επιβάλλονται για να πληρώσουν οι Έλληνες ένα οικονομικά αδικαιολόγητο και ανεξόφλητο χρέος και την αρχή μιας νέα πορείας για μια Ευρώπη των λαών και όχι των τραπεζών.
7. Υπάρχει πολιτική μόνο εάν αντικαταστήσουμε, το πρόβλημα που τίθεται από τον αντίπαλο, με ένα διαφορετικό πρόβλημα. Ο εχθρός λέει: είτε θα με υπακούσεις, είτε θα εγκαταλείψετε την Ευρώπη. Είναι αυτός και μόνον αυτός ο οποίος κραδαίνει τον κώδωνα του Grexit. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έπρεπε σε καμία περίπτωση να παίξει το ίδιο παιχνίδι με τους Ευρωπαίους, με την κακιά Γερμανίδα μητέρα, με τον συμπαθητικό αλλά ντροπαλό μπαμπά Γάλλο και με το μικρο κακό αγόρι από την Ελλάδα, ένα θεατρικό έργο στο οποίο, δυστυχώς, από ότι φαίνεται ο Τσίπρας τελικά έχει ενσωματωθεί. Γιατί να μην απαντήσει ακούραστα το εξής: «το Grexit δεν είναι για μας στον ορίζοντα, δεν τίθεται καν ζήτημα. Είτε αλλάζετε τους ορούς σας έπειτα από διαπραγμάτευση, είτε ανοιγόμαστε στην Ευρώπη όπου δεν έχετε κανέναν τρόπο να μας αποκλείσετε, αναλαμβάνοντας όλες τις συνέπειες. Υπάρχει ένας άλλος τρόπος για την αντιμετώπιση της κρίσης, ένας άλλος τρόπος που θα συγκεντρώσει όλες τις κυβερνήσεις (όπου αυτό είναι δυνατόν) και όλες τις διαθέσιμες πολιτικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Ευρώπη».
8 .Με άλλα λόγια, όσον αφορά το θέμα του νομίσματος ίσως να μην υπήρχε άμεσα ένα προγραμματικό σχέδιο Β (και δεν είναι σίγουρο ότι δεν υπήρχε) αλλά υπήρχε και έπρεπε να αναδείξει χωρίς δειλία το πολίτικο ζήτημα Β, όσον αφορά το δίλημμα “συμφωνείτε, ή Grexit! “. Αυτή δεν ήταν η στάση του Τσίπρα και της ομάδας που τον συμβουλεύει και υποστηρίζει. Συμφώνησαν να παίξει το ρόλο του ιδιότροπου μαθητή, που σημειώνει πρόοδο στο παιχνίδι που έχει στηθεί από την ευρωπαϊκή καπιταλιστική ομάδα. Έχουν γίνει ένα με την αντίθετη άποψη υιοθετώντας το πρόβλημα, μέρα με την μέρα , μόνο και μόνο για να πιστέψει ο κόσμος ότι είναι καλό να μείνουν αυτοί στην εξουσία και όχι τα άλλα ελληνικά κόμματα( με τα οποία σύντομα θα συγκυβερνήσουν). Στην πραγματικότητα, αν τα πράγματα είναι έτσι όπως οι ίδιοι λένε, θα ήταν πιο αξιοπρεπές να φύγουν και απείρως καλύτερο όσον αφορά την προετοιμασία του μέλλοντος. Αυτού του είδους η συνθηκολόγηση, είναι χειρότερη από την άθλια αδιαφορία των προηγούμενων κυβερνήσεων, γιατί εξασθενίζει την ιδέα, που είναι ήδη ανεπαρκής στην Ευρώπη, για μια πραγματική πολιτική ανεξαρτησία. Και αυτό το κάνουν για ασήμαντα κέρδη, με το κόστος της σημαντικής επιδείνωσης της κοινωνικής πραγματικότητας.
9. Στην υπόθεση αυτή, το δημοψήφισμα, και μόνον αυτό, ήταν η δημιουργία μιας κατάστασης, θα έλεγα προ-γεγονότων. Η κυβέρνηση απευθύνθηκε στο λαό. Ο λαός ανταποκρίθηκε θετικά, και περίμενε από την κυβέρνηση να ανταποκριθεί με βάση το αίτημα του λαού. Ήταν μια μοναδική στιγμή. Ο Αλέξης Τσίπρας “απάντησε” λέγοντας ότι θα συνεχίσει να κάνει … ότι και οι προηγούμενοι . Αποφάσισε να είναι πολιτικά ασυνεπής ακόμα και σε αυτά που ο ίδιος έλεγε ότι θα κάνει. Τι μπορούμε να πούμε για μια τέτοια στάση, όπου δεν μπαίνει καν θέμα δεξιάς ή αριστεράς. Ο Τσίπρας και οι σύμβουλοι του αποδείχτηκαν ανίκανοι να κάνουν αυτό που θα μπορούσαν να κάνουν άλλοι, όχι κατανάγκην μεγάλοι επαναστάτες, αλλά συντηρητικοί όπως ο Ντε Γκωλ και ο Τσώρτσιλ. Δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να πάρουν, κάτι που είναι σπάνιο, μία γνήσια πολιτική απόφαση: μία απόφαση που να δημιουργεί μία καινούργια προοπτική, της οποίας θα πρέπει να εξερευνήσουμε τις συνέπειες, κινητοποιώντας όχι μόνον πολιτικούς οργανισμούς, αλλά και όσους όσοι έχουν επίγνωση του επείγοντος της κατάστασης. Δεν υιοθέτησαν απέναντι στους ευρωπαίους γραφειοκράτες την πρακτική του Μιραμπό και των βουλευτών του 1789 και δεν αναφώνησαν: “Είμαστε όπως και εσείς μέσα στην Ευρώπη και στο ευρώ. Αντίθετα με εσάς, έχουμε την εντολή του λαού για μία άλλη Ευρώπη και ένα άλλο ευρώ. Εάν θέλετε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, πείτε το ξεκάθαρα και προσπαθήστε να το επιβάλλετε με τη βία!”
10. Εν συντομία, πιστεύω πως το λάθος του Τσίπρα και της ομάδας του είναι ότι πολύ απλά δεν έκαναν πολιτική τη στιγμή που , ως εκ θαύματος και για κάποιες μέρες (μετά το βράδυ του δημοψηφίσματος), ήταν στο χέρι τους να κάνουν. Μετά από αυτήν την παράλειψη, πολύ φοβάμαι ότι θα ξαναγυρίσουμε στη συνηθισμένη κατάσταση. Η Ελλάδα δεν θα σημαίνει πλέον τίποτα για κανέναν, θα πληρώσει αυτά που μπορεί να πληρώσει, οι Έλληνες θα γίνουν πιο δυστυχείς και απελπισμένοι και θα ξεχάσουμε σύντομα αυτό το κεφάλαιο, εν μέσα στην αναστάτωση του πλανητικού κεφαλαίου.
11. Εάν υπάρχει ένα δίδαγμα από τις σπουδαίες στιγμές της Ιστορίας, αυτό είναι ότι οι πολιτικές ευκαιρίες έρχονται για μία στιγμή και μετά δεν επανεμφανίζονται. Από τον 19ο αιώνα η σοσιαλδημοκρατία έτσι τοποθετείται: ποτέ δεν εκμεταλλεύεται μία σπάνια ευκαιρία, η οποία θα άνοιγε δρόμους για μία εναλλακτική. Αντίθετως, παλεύει με επιμονή ώστε να καταδείξει ότι αυτή ευκαιρία δήθεν δεν υπήρχε ποτέ. Είναι άραγε ο Αλέξης Τσίπρας και η κυβερνητική του ομάδα νεοσοσιαλδημοκράτες, τους οποίους ο κεφαλαιο-κοινοβουλευτισμός έχει μεγάλη ανάγκη δεδομένης της ευτέλειας του παλαιού πολιτικού προσωπικού; Εάν είναι έτσι, δεν θα μιλήσουμε ξανά. Εάν καινούργιες περιπέτειες, συμπεριλαμβανομένης της διαμόρφωσης και της ανάδειξης στην εξουσίας του τμήματος του ΣΥΡΙΖΑ που εναντιώνεται στο ισχύον καθεστώς, δείχνουν ότι μία νέα πολιτική φωνή, σε επίπεδο ευρωπαϊκό ή και παγκόσμιο, είναι ζωντανή στην Ελλάδα, τότε θα ξαναχαρούμε, χωρίς δεύτερη σκέψη.
*Ο Alain Badiou ειναι Γάλλος μαρξιστής φιλόσοφος.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα LIBERATION ( 20/ 08/ 2015 )