Τη στρατηγική προσέγγιση της Ελλάδας απέναντι στη δημογραφική μεταμόρφωση παρουσίασε η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, στο πλαίσιο του 2ου Ετήσιου Συνεδρίου του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών που πραγματοποιείται στα Χανιά.

Η υπουργός τόνισε ότι μετά από μια μακρά οικονομική κρίση, η χώρα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στη μείωση της ανεργίας και στην ενίσχυση των θεσμών της αγοράς εργασίας, αλλά «οι δημογραφικές μεταβολές, η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση των γεννήσεων και το brain drain απαιτούν μακροπρόθεσμη και συντονισμένη απάντηση».

Η ελληνική κυβέρνηση, ανέφερε, εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος και την ενίσχυση της απασχόλησης σε όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες. Ειδική έμφαση δίνεται στις γυναίκες, μέσω της διεύρυνσης της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες παιδικής φροντίδας, της προώθησης ευέλικτων μορφών εργασίας, της επέκτασης της γονικής άδειας και της στήριξης της γυναικείας επιχειρηματικότητας, εξήγησε. «Από το 2019, η ανεργία των γυναικών έχει μειωθεί κατά 54%», είπε.

Για τους πολίτες άνω των 50 ετών, προωθούνται πολιτικές ενεργούς γήρανσης και δια βίου μάθησης. Προγράμματα επιδότησης εργασίας ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να διατηρούν και να προσλαμβάνουν έμπειρους εργαζομένους, ενώ οι δράσεις ψηφιακής κατάρτισης επιτρέπουν στους μεγαλύτερους να παραμένουν ανταγωνιστικοί. Η άρση των θεσμικών εμποδίων που εμπόδιζαν τους συνταξιούχους να εργάζονται, πρόσθεσε, οδήγησε σε εντυπωσιακή αύξηση των εργαζόμενων συνταξιούχων -από περίπου 35.000 σε πάνω από 250.000.

Για τους νέους, η Ελλάδα επενδύει σε πρακτική άσκηση και καινοτόμα προγράμματα απασχόλησης που συνδέουν την εκπαίδευση με την αγορά εργασίας. «Από το 2019, η ανεργία των νέων έχει μειωθεί κατά 48,4%», σημείωσε, αναφερόμενη στις δράσεις ενίσχυσης της επαγγελματικής εκπαίδευσης, των δημοσίων κέντρων κατάρτισης και των προγραμμάτων επιδότησης για νέους εργαζομένους.

Κλείνοντας, τόνισε ότι όλα αυτά τα μέτρα συγκροτούν «τα θεμέλια μιας ανθεκτικής, χωρίς αποκλεισμούς και με προοπτική αγοράς εργασίας, ικανής να ανταποκριθεί στις δημογραφικές και οικονομικές προκλήσεις της εποχής με αυτοπεποίθηση και όραμα».

Από την πλευρά της, η υπουργός Ένταξης, Κοινωνικής Ασφάλισης και Μετανάστευσης της Ισπανίας, Elma Saiz Delgado, αναφέρθηκε στην κοινή ευρωπαϊκή αγωνία για το δημογραφικό και την ανάγκη μιας νέας «αποκωδικοποίησης» του φαινομένου, τόσο για τις κοινωνίες όσο και για τις αγορές εργασίας. Τόνισε ότι η βιωσιμότητα της Ευρώπης –κοινωνική και οικονομική– εξαρτάται από την ικανότητά μας να αξιοποιήσουμε το διαθέσιμο ταλέντο και να διαμορφώσουμε συνεκτικές δημόσιες πολιτικές που δεν αφήνουν κανέναν πίσω.

Όπως υπογράμμισε, απαιτούνται στοχευμένες δράσεις για την απασχόληση των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων, την προώθηση της ισότητας των φύλων και την ενίσχυση της διά βίου μάθησης. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στη μετανάστευση, την οποία χαρακτήρισε «ευκαιρία» και «ουσιαστικό εργαλείο» για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων. Στην Ισπανία, εξήγησε, εφαρμόζεται ένα νέο μοντέλο ένταξης μεταναστών στην αγορά εργασίας, προσαρμοσμένο στις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας και στηριγμένο στην πλήρη κοινωνική ένταξη του μεταναστευτικού πληθυσμού.

Το πρόγραμμα αυτό, είπε, ενισχύει την κοινωνική συνοχή και αντανακλά τον βαθιά ευρωπαϊκό χαρακτήρα της Ισπανίας. «Πρέπει να χτίσουμε κοινωνίες όπου όλοι – ανεξαρτήτως προέλευσης – βρίσκουν τη θέση τους», σημείωσε.

Στη συζήτηση, που συντόνισε ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, Γιώργος Παγουλάτος, οι ομιλητές ανέλυσαν τις βαθιές προκλήσεις που δημιουργεί η γήρανση του πληθυσμού.

Ο Tom Bevers, adviser general, Federal Ministry of Employment, Belgium; chair of the OECD ELSAC Working Party on Employment, τόνισε ότι απαιτούνται πολιτικές που «κάνουν πραγματικά τη διαφορά». Αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Μάλτας, όπου η στοχευμένη πολιτική για την ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας είχε σημαντικά αποτελέσματα – και υπογράμμισε ότι η αντιμετώπιση του δημογραφικού απαιτεί ένα συνεκτικό πλέγμα κοινωνικών πολιτικών, το οποίο να λειτουργεί ως επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο.

Επεσήμανε την ανάγκη να ενσωματωθούν οι επαγγελματικές δεξιότητες στην εκπαιδευτική ατζέντα και να υπάρξει αναπροσαρμογή των συστημάτων εκπαίδευσης, ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες της αγοράς. Αναφέρθηκε επίσης στις αλλαγές που επιφέρει η τεχνητή νοημοσύνη στην εργασία και υπογράμμισε ότι οι προκλήσεις του δημογραφικού και της τεχνολογικής μετάβασης πρέπει να αντιμετωπιστούν παράλληλα, μέσα από μια ενιαία και πειστική αφήγηση προς την κοινωνία.

Μία «βαθιά δημογραφική κρίση» εξελίσσεται είπε από την πλευρά του ο καθηγητής στην έδρα Οικονομικών «Douglas A. Warner III» στο πανεπιστήμιο του Yale, Κώστας Μεγήρ, προειδοποιώντας ότι αυτό απαιτεί άμεσες παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα. Υπογράμμισε την ανάγκη για αύξηση της παραγωγικότητας μέσω βελτιώσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα και στις δομές προσχολικής αγωγής, προκειμένου να διευκολυνθεί η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Τόνισε επίσης ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια συνεκτική μεταναστευτική πολιτική με μακροπρόθεσμο ορίζοντα και πολιτικές ουσιαστικής ενσωμάτωσης, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού. «Αν θέλουμε να απαντήσουμε στις προκλήσεις του δημογραφικού, πρέπει να δράσουμε ταυτόχρονα σε πολλαπλά μέτωπα», σημείωσε.

Τέλος, η Filiz Unsal, αναπληρώτρια διευθύντρια, Τομέας Πολιτικής και Έρευνας, Οικονομικό Τμήμα, ΟΟΣΑ, παρουσίασε αναλυτικά στοιχεία για τη ραγδαία γήρανση των πληθυσμών στις χώρες του ΟΟΣΑ. Το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών έχει υπερδιπλασιαστεί από το 1960 έως το 2022 και αναμένεται να φτάσει το 30% έως το 2060, ενώ οι πολίτες άνω των 80 ετών θα αυξηθούν σχεδόν δυόμισι φορές. Εξήγησε ότι η γήρανση δημιουργεί σοβαρή δημοσιονομική πίεση, καθώς οι δαπάνες για συντάξεις, υγεία και μακροχρόνια φροντίδα αυξάνονται σταθερά – χωρίς διορθωτικά μέτρα, αναμένεται να επιβαρύνουν τους προϋπολογισμούς κατά πάνω από 6 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ως το 2060.

Η ίδια τόνισε ότι ο ΟΟΣΑ προτείνει μια συνολική στρατηγική που να συνδυάζει πολιτικές υγιούς γήρανσης, φορολογικές και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις, ενίσχυση της συμμετοχής μεγαλύτερων εργαζομένων και προώθηση της ισότητας στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, πολιτικές για τη γονιμότητα και τη μετανάστευση μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, εφόσον συνδυαστούν από στήριξη στις οικογένειες και αποτελεσματική ένταξη των μεταναστών.