Ηελπίδα που γεννά το εμβόλιο ενάντια στον Covid-19 μπορεί να βοηθά και ψυχολογικά, αλλά στην πραγματικότητα, η επερχόμενη νίκη ενάντια στην τρέχουσα πανδημία, θα είναι μόνο έναντι μιας μάχης. Όχι επί του πολέμου. Διότι νέες, άγνωστες ασθένειες «περιμένουν» τις κατάλληλες συνθήκες για να μετατραπούν σε νέες πανδημίες, ίσως περισσότερο θανατηφόρες. Και το μοντέλο ανάπτυξης που κυριαρχεί παγκοσμίως, κάθε άλλο παρά άμοιρο ευθυνών είναι.
Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία, ούτε για απόπειρα διασποράς φόβου. Πρόκειται για μια πραγματικότητα η οποία, για τους εξειδικευμένους επιστήμονες, αποτελεί ήδη, καθημερινότητα.
Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει έναν άγνωστο αριθμό νέων και δυνητικά θανατηφόρων ιών, προερχόμενων από τα τροπικά δάση της Αφρικής, σύμφωνα με τον καθηγητή Jean -Jacques Muyembe Tamfum, ο οποίος βοήθησε στην ανακάλυψη του ιού Έμπολα το 1976 και από τότε βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του κυνηγιού για νέους παθογόνους ιούς.
Στην Ελλάδα οι “νεοφιλελεύθεροι” χρηματοδοτούνται από το κράτος. Εμείς… από εσάς! Στήριξε την ανεξαρτησία του tvxs.gr, κάνοντας κλικ εδώ.
Ως νεαρός ερευνητής, ο Muyembe πήρε τα πρώτα δείγματα αίματος από τα θύματα μιας μυστηριώδους ασθένειας που προκάλεσε αιμορραγίες και σκότωσε περίπου το 88% των ασθενών και το 80% του προσωπικού που εργάζονταν στο Yambuku Mission Hospital.
Μιλώντας στο CNN από την πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, την Κινσάσα, ο Muyembe προειδοποιεί για την έλευση πολλών ακόμη ασθενειών από ιούς που μεταφέρονται από τα ζώα στους ανθρώπους.
Ο Κίτρινος Πυρετός, διάφορες μορφές γρίπης, η λύσσα, η Βρουκέλλωση, η Νόσος του Lyme (Λάιμ), είναι μεταξύ των ασθενειών που περνούν από τα ζώα στον άνθρωπο, συχνά μέσω τρωκτικών και εντόμων και έχουν προκαλέσει πανδημίες.
Ο ιός HIV προέκυψε από έναν τύπο χιμπατζή. Οι SARS, MERS και ο Covid-19 (γνωστός και ως SARS-CoV-2) είναι όλοι κοροναϊοί που πήδηξαν στον άνθρωπο από άγνωστες «δεξαμενές» – όρος που χρησιμοποιούν οι ιολόγοι για τους φυσικούς ξενιστές του ιού – από το ζωικό βασίλειο. Ο Covid-19, για παράδειγμα, πιθανώς προέρχεται από νυχτερίδες.
Ο Muyembe θεωρεί ότι οι μελλοντικές πανδημίες θα μπορούσαν να είναι χειρότερες από το Covid-19.
Νέοι ιοί στο προσκήνιο
Από την πρώτη μόλυνση από ζώο σε άνθρωπο, τον Κίτρινο Πυρετό, που εντοπίστηκε το 1901, οι επιστήμονες έχουν βρει τουλάχιστον 200 άλλους ιούς που είναι γνωστό ότι προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο.
Σύμφωνα με έρευνα του Mark Woolhouse, καθηγητή επιδημιολογίας μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ανακαλύπτονται νέα είδη ιών με ρυθμό τριών έως τεσσάρων το χρόνο. Η πλειοψηφία τους προέρχεται από ζώα.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο αυξανόμενος αριθμός αναδυόμενων ιών είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της οικολογικής καταστροφής και του εμπορίου άγριων ζώων.
Καθώς οι φυσικοί τους βιότοποι εξαφανίζονται, μαζί τους και τα μεγαλύτερα ζώα, οι αρουραίοι, οι νυχτερίδες και τα έντομα επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται, απόντων των φυσικών θηρευτών τους. Είναι σε θέση να προσαρμόζονται στο ανθρώπινο περιβάλλον και συχνά ενοζοποιούνται ως φορείς που μπορούν να μεταφέρουν νέες ασθένειες στον άνθρωπο.
Ήδη οι επιστήμονες έχουν συνδέσει το σημείο της αλυσιδωτής ακκίνησης του Έμπολα με την ανθρώπινη εισβολή στο τροπικό δάσος. Σε μια μελέτη του 2017, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δορυφορικά δεδομένα προσδιορίζοντας, ότι 25 από τα 27 κρούσματα του Έμπολα που εντοπίστηκαν κατά μήκος των ορίων του μέγα-οικοσυστήματος του τροπικού δάσους στην Κεντρική και Δυτική Αφρική μεταξύ 2001 και 2014, ξεκίνησαν σε μέρη που είχαν βιώσει την αποψίλωση των δασών περίπου δύο χρόνια πριν.
Στα πρώτα 14 χρόνια του 21ου αιώνα, μια έκταση μεγαλύτερη από το μέγεθος του Μπαγκλαντές χάθηκε στο τροπικό δάσος της λεκάνης του Κονγκό.
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν προειδοποιήσει ότι εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις αποψίλωσης και αύξησης του πληθυσμού, το τροπικό δάσος της χώρας μπορεί να έχει εξαφανιστεί εντελώς μέχρι το τέλος του αιώνα. Και, όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, τα ζώα και οι ιοί που μεταφέρουν θα συγκρούονται με τους ανθρώπους με νέους και συχνά καταστροφικούς τρόπους.
Λύσεις υπάρχουν…
Μια διεπιστημονική ομάδα από τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Κένυα και την Βραζιλία έχει υπολογίσει ότι μια παγκόσμια επένδυση ύψους 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως σε έργα για την προστασία των τροπικών δασών, το σταμάτημα του εμπορίου άγριας ζωής και τη στήριξη της ορθολογικής γεωργικής καλλιέργειας θα ήταν αρκετά για να αντισταθμίσει το κόστος πρόληψης μελλοντικών πανδημιών.
Σε άρθρο της στο περιοδικό Science, η ομάδα υποστηρίζει, ότι μια δαπάνη 9,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως για συστήματα προστασίας των δασών σε παγκόσμια κλίμακα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση κατά 40% της παγκόσμιας αποψίλωσης σε περιοχές με τον υψηλότερο κίνδυνο εξάπλωσης ιών.
Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την παροχή κινήτρων στους ανθρώπους που ζουν από τα δάση, την απαγόρευση της εκτεταμένης υλοτομίας και του εμπορίου άγριων ζώων.
Ένα παρόμοιο πρόγραμμα στη Βραζιλία οδήγησε σε μείωση κατά 70% στην αποψίλωση των δασών μεταξύ 2005 και 2012, ανέφεραν οι επιστήμονες.
Αν 30 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο ακούγονται πολλά, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η επένδυση θα αποσβέσει γρήγορα το κόστος της. Η πανδημία του Covid-19 θα κοστίσει μόνο στις ΗΠΑ περίπου 16 τρισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα 10 χρόνια, σύμφωνα με τους οικονομολόγους του Χάρβαρντ, David Cutler και Larry Summers, πρώην υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ.
Το ΔΝΤ εκτιμά ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, η πανδημία θα κοστίσει 28 τρισεκατομμύρια δολάρια σε χαμένη παραγωγή μεταξύ 2020 και 2025, σε σχέση με τις προβλέψεις πριν από την πανδημία.
Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης
Ο Muyembe ηγείται σήμερα του Εθνικού Ινστιτούτου Βιοϊατρικής Έρευνας (INRB) στην Κινσάσα.
Το INRB υποστηρίζεται από την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την ΕΕ και άλλους διεθνείς χορηγούς, συμπεριλαμβανομένων ΜΚΟ, ιδρυμάτων και πανεπιστημίων. Με εργαστήρια αυξημένης βιο-ασφάλειας, ικανότητα προσδιορισμού αλληλουχίας γονιδιώματος και εξοπλισμό παγκόσμιας κλάσης, αυτές οι εγκαταστάσεις δεν αποτελούν πράξη φιλανθρωπίας, αλλά διεθνής στρατηγική επένδυση. Διότι αυτά τα εργαστήρια είναι το παγκόσμιο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για νέες εστίες γνωστών ασθενειών, όπως ο Έμπολα και – ίσως το σημαντικότερο – για ασθένειες που δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει.
«Εάν εμφανιστεί ένα παθογόνο στην Αφρική, θα χρειαστεί χρόνος για να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο», λέει ο Muyembe. «Επομένως, εάν αυτός ο ιός ανιχνευθεί νωρίς – όπως στο ίδρυμά μου εδώ – θα υπάρξει ευκαιρία για την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο να αναπτύξει νέες στρατηγικές για την καταπολέμηση αυτών των νέων παθογόνων».
Ουσιστικά, πρόκειται για πόλεμο. Ο Muyembe διαθέτει μονάδες αναγνώρισης στην πρώτη γραμμή ενάντια στα νέα παθογόνα. Γιατροί, ιολόγοι και ερευνητές πολλών ειδικοτήτων εργάζονται βαθιά στο εσωτερικό της ΛΔ του Κονγκό, αναζητώντας γνωστούς και άγνωστους ιούς πριν μπορέσουν να προκαλέσουν νέες πανδημίες. Ήδη, δεκάδες νέοι κοροναϊοί έχουν βρεθεί σε νυχτερίδες τα τελευταία χρόνια. Κανείς δεν ξέρει πόσο επικίνδυνοι μπορεί να είναι για τον άνθρωπο.
Ένα μακελειό, επικίνδυνο και για τον άνθρωπο
Αν και παραμένει άγνωστο το πώς ακριβώς μεταφέρθηκε ο Έμπολα από τα ζώα στον άνθρωπο, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι, τόσο αυτή η ασθένεια, όσο και ο Covid-19, κάνουν το «άλμα» όταν τα άγρια ζώα σφαγιάζονται.
Τα άγρια ζώα αποτελούν παραδοσιακή πηγή πρωτεΐνης για τους ανθρώπους που ζουν στα τροπικά δάση, αλλά και για τους φτωχούς αγρότες. Πλέον όμως εξάγεται και παγκοσμίως. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι περίπου 5 εκατομμύρια τόνοι τέτοιου κρέατος προέρχονται από τη λεκάνη του ποταμού Κονγκό, κάθε χρόνο.
Ο Adams Cassinga, Διευθύνων Σύμβουλος του Conserv Congo και ερευνητής εγκλημάτων κατά της άγριας πανίδας, λέει ότι σύμφωνα με τις έρευνες μόνο από την Κινσάσα, εξάγονται μεταξύ 5 και 15 τόνοι κρέατος. Κάποιοι πηγαίνουν στην Αμερική, αλλά το μεγαλύτερο μέρος πηγαίνει στην Ευρώπη. Κυρίως στις Βρυξέλλες, στο Παρίσι και στο Λονδίνο».
Οι καπνιστές μαϊμούδες, μέρη του πύθωνα και μιας αντιλόπης του νερού φέρονται ότι είναι απίθανο να μεταφέρουν επικίνδυνους ιούς, αφού αυτοί δεν θα επιβίωναν από τη διαδικασία μαγειρέματος, ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ακόμη και το μαγειρεμένο κρέας πρωτευόντων δεν είναι απολύτως ασφαλές.
Τα ζωντανά ζώα αποτελούν μεγαλύτερη απειλή. Υπάρχουν μαύρες αγορές από ζωντανούς χιμπατζήδες και άλλα εξωτικά ζώα, που προορίζονται για ιδιωτικές συλλογές, αλλά και για μαγείρεμα. Συνεπώς, η «νόσος X» μπορεί να ενυπάρχει μέσα σε οποιοδήποτε από αυτά τα ζώα, που πωλούνται στις μητροπόλεις του καπιταλισμού από φτωχούς ανθρώπους, οι οποίοι το τρώνε από ανάγκη και όχι επιλογές, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, προς γευστική απόλαυση των πλούσιων, αλλά και για ρόλους κατοικίδιων.
Οι επιστήμονες έχουν συνδέσει αυτά τα είδη μαύρων αγορών με νόσους προερχόμενες από ζώα. Ο ιός της γρίπης H5N1, γνωστός ως γρίπη των πτηνών, όπως και ο SARS, προήλθαν από εκεί. Κάτι αντίστοιχο πιθανολογείται και για τον Covid-19.
Η σφαγή των δασών
Το εμπόριο άγριας πανίδας είναι μια πιθανή οδός μόλυνσης. Είναι επίσης ένα σύμπτωμα της καταστροφής του τροπικού δάσους του Κονγκό, του δεύτερου μεγαλύτερου στον κόσμο μετά τον Αμαζόνιο.
Το μεγαλύτερο μέρος της καταστροφής οφείλεται σε ντόπιους αγρότες, οι οποίοι βασίζονται οικονομικά στο δάσος, αφού το 84% της δασικής αποψίλωσης γίνεται για να προσφέρει χώρο για γεωργία μικρής κλίμακας.
Για τους επιστήμονες τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Το θέμα με τις νέες πανδημίας δεν είναι το «εάν», αλλά το «πότε».
Αλλά και η λύση είναι ξεκάθαρη: Προστατεύουμε τα δάση για να σωθεί η ανθρωπότητα. Διότι η Μητέρα Φύση, έχει θανατηφόρα όπλα στο οπλοστάσιό της…