Του Κωνσταντίνου Μαυρομάγουλου
Πως θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε τις εργασιακές συνθήκες; Πώς θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την ανεργία που προκαλεί ο αυτοματισμός και η τεχνητή νοημοσύνη αλλά και να βελτιώσουμε την κοινωνία συνολικά;
Υπάρχει ένα οικονομικό σύστημα που υπόσχεται λύση σε όλα αυτά τα προβλήματα.
Πολύ καλό για να είναι αληθινό; Ας εξετάσουμε το UBI, μία ιδέα που ίσως φέρει επανάσταση.
Τι είναι
To UBI (Universal Basic Income) ή στα ελληνικά Καθολικό Βασικό Εισόδημα είναι ένα φιλόδοξο κοινωνικό πρόγραμμα σύμφωνα με το οποίο όλοι οι πολίτες μιας χώρας θα λαμβάνουν ένα χρηματικό ποσό χωρίς καμία προϋπόθεση και κανέναν όρο. Χορηγείται ατομικά σε κάθε πολίτη καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Μπορεί να συνδυαστεί με άλλα εισοδήματα, αλλά, καταρχήν, ορίζεται ως αρκετό ώστε να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης περιλαμβάνοντας τα βασικά έξοδα, όπως η στέγη, η διατροφή και οι βασικές ανάγκες.
Πάνω σε ποιες αρχές στηρίζεται ένα τέτοιο σκεπτικό;
Αυτό το σκεπτικό, σκοπεύει να κατοχυρώσει αυτό που ΗΔΗ έχουμε συμφωνήσει στην Οικουμενική Διακήρυξη που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1948 για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Συγκεκριμένα στο άρθρο 25 η διακήρυξη αναφέρεται στο δικαίωμα του καθενός σε ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο.
Κάτω από το βίντεο αυτό, μπορείτε να βρείτε link για ολόκληρη τη διακήρυξη, εάν θέλετε να τη διαβάσετε.
Χρηματοδότηση
Όμως πως μπορεί να χρηματοδοτηθεί ένα τόσο μεγάλο και ακριβό εγχείρημα;
Οι περισσότεροι φαντάζονται το UBI να αντικαθιστά το υπάρχον σύστημα πρόνοιας. Φαντάζονται ότι ένα μέρος της χρηματοδότησης θα μπορούσε να έρθει από αυτό. Ταυτόχρονα θα μείωνε την γραφειοκρατία και θα εξοικονομούσε τα επιπλέον έξοδα που προκαλούν όσες υπηρεσίες αναλώνονται στην πολυπλοκότητα του σημερινού συστήματος.
Επίσης, παρά το γεγονός ότι η παραγωγικότητα της κοινωνίας μας αυξάνεται χάρη στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, το κέρδος δεν μοιράζεται δίκαια και η ανισότητα διευρύνεται μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών πολιτών σε πολλές χώρες.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποιο σύστημα το οποίο να αναδιανέμει τον πλούτο. Για αυτόν τον λόγο το UBI θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με τρόπους που συμβάλουν σε αυτό το σκοπό και μάλιστα κρατώντας άθικτη την ελεύθερη αγορά.
Μια λύση είναι η φορολογία των ρομπότ τα οποία κατακτούν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της παραγωγικής πίτας και αυξάνουν την ανεργία. Όσο αυξάνονται τα ρομπότ, τόσο θα αυξάνονται και τα έσοδα από τους φόρους τους. Και αυτό θα δίνεται ως βασικό εισόδημα στον ανθρώπινο πληθυσμό.
Άλλες επιπλέον λύσεις είναι η φορολογία παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου και της μόλυνσης τα οποία δημιουργούνται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους πιο ευκατάστατους αλλά και η αύξηση του φόρου εισοδήματος στους πλουσιότερους.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η χρηματοδότηση του προγράμματος είναι άμεσα συνδεδεμένη με το ποσό που θα καταβάλλεται στους πολίτες.
Ποσό Βασικού Εισοδήματος
Τώρα ως αναφορά το ποσό, πολλές προτάσεις έχουν γίνει που προσπαθούν να εντοπίσουν την χρυσή τομή ώστε να εκμεταλλευτούν στο μέγιστο τα πλεονεκτήματα του προγράμματος αυτού αλλά και να ελαχιστοποιήσουν τις αρνητικές επιπτώσεις που θα προκληθούν από την χρηματοδότηση του ή και από άλλους λόγους.
O Andrew Yang, ένας Αμερικάνος πολιτικός και υποστηρικτής του UBI προτείνει το Freedom Dividend, Ένα Βασικό άνευ όρων εισόδημα 1000 δολαρίων τον μήνα ή 12.000 δολαρίων τον χρόνο για όλους τους ενήλικους Αμερικάνους πολίτες, αρκετό δηλαδή για να ζήσουν όλοι πάνω από το όριο της φτώχειας για τα δεδομένα των ΗΠΑ.
Στη Γαλλία, υπάρχουν διάφορες προτάσεις όσον αφορά το ποσό:
- Η πολιτικός Κριστίν Μπουτέν προτείνει 200 € για ηλικίες 0 έως 18 ετών και 400 € μετά τα 18 έτη.
- Ο οικονομολόγος Γιολάντ Μπρεσόν προτείνει 300 € για όλους.
- Ο εξειδικευμένος στην ιστορία της οικονομίας Ζακ Μαρσέιγ πρότεινε 375 € από 0 έως 18 ετών και 750 € μετά τα 18 έτη.
- Ο οικονομολόγος Γιαν Μουλιέ Μπουτάνγκ προτείνει περίπου όσο ο βασικός μισθός.
Στην Ελλάδα ο πρώην υπουργός οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης έχει κάνει την δική του πρόταση πάνω σε αυτήν την ιδέα με το όνομα Universal Basic Dividend εστιάζοντας σε έναν εναλλακτικό τρόπο χρηματοδότησής της.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η ιδέα αυτή δεν είναι συγκεκριμένη αλλά εξελισσόμενη με πολλές παραλλαγές και η κάθε παραλλαγή από αυτές έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Η ύπαρξη τόσων διαφορετικών απόψεων είναι απολύτως φυσιολογική καθώς το σωστό και το λάθος ποικίλουν, αφού και τα δεδομένα στον κόσμο ποικίλουν. Πόσο ευκατάστατη είναι μια χώρα; Υπάρχει δυνατότητα μείωσης σε στρατιωτικές δαπάνες; Πόση κρατική πρόνοια υπάρχει ήδη και πόσο αποτελεσματική είναι; Όπως και πολλές άλλες ερωτήσεις που αλλάζουν τις παραμέτρους
Τι μειονεκτήματα μπορεί να έχει
Τι αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να προκληθούν όμως από το UBI;
Κάποιοι θέτουν το ερώτημα, τι θα συμβεί εάν το UBI χρησιμοποιηθεί σε κακές συνήθειες όπως αλκοόλ και ναρκωτικά; Το 2013, μια έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας εξέτασε εάν οι φτωχοί άνθρωποι ξόδευαν την επιχορήγηση της πρόνοιας σε είδη καπνού και αλκοόλ εάν αυτή τους δινόταν σε μορφή χρημάτων. Το αποτέλεσμα ήταν ότι αυτό δεν ισχύει. Επίσης άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι πλουσιότεροι καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ και ναρκωτικά από τους φτωχότερους.
Τι θα συμβεί όμως εάν οι άνθρωποι που λαμβάνουν το UBI σταματήσουν να δουλεύουν; Σύμφωνα με ορισμένα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε περιορισμένες χρονικές περιόδους, αυτή η επίπτωση θα ήταν πραγματική, αλλά θα μπορεί να μείνει περιορισμένη. Στο πρόγραμμα Mincome που εφαρμόστηκε στον Καναδά, μόνο το 1% των αντρών, το 3% των παντρεμένων γυναικών και 5% των μη παντρεμένων γυναικών σταμάτησαν να δουλεύουν μετά την απόδοση του επιδόματος. Φυσικά σε αυτήν την περίπτωση οι εμπλεκόμενοι γνώριζαν ότι δεν θα λαμβάνουν το επίδομα για πάντα. Συνεπώς πιθανότατα να χρειάζεται περισσότερη έρευνα σε αυτόν τον τομέα.
Τέλος, ένα μικρό εισόδημα θα μπορούσε να είναι ικανοποιητικό στην ύπαιθρο αλλά να μην επαρκεί για την ζωή στις μεγάλες πόλεις. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τους φτωχότερους σε φυγή προς την ύπαιθρο και να αυξήσει την ανισότητα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Από την άλλη πλευρά όμως, αυτό θα ήταν πλεονέκτημα, όσον αφορά την μείωση τού προβλήματος τής αστικοποίησης.
Τι πλεονεκτήματα μπορεί να έχει
Αλλά υπάρχουν και άλλα, πολλαπλά πλεονεκτήματα.
Ένα ακόμα πλεονέκτημα του UBI είναι η πιθανή αύξηση του ΑΕΠ. Σύμφωνα με μια μελέτη, ένα βασικό εισόδημα της τάξης των 1.000 δολαρίων το μήνα στις ΗΠΑ θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕΠ κατά 12% σε βάθος 8 ετών επειδή θα επέτρεπε σε περισσότερους ανθρώπους να ξοδεύουν περισσότερα, αυξάνοντας έτσι τη ζήτηση.
Τι θα συμβεί όμως με όλες τις δουλειές που είναι δύσκολες, βρόμικες, ανθυγιεινές και επικίνδυνες; Ποιος θα τις κάνει εάν κανένας δεν έχει τόσο μεγάλη οικονομική ανάγκη ώστε να τον παρακινήσει;
Εφόσον κάποιος πρέπει να κάνει αυτές τις δουλειές, θα δίνονται αναγκαστικά περισσότερα χρήματα και θα βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας τόσο ώστε να υπάρχει αρκετό κίνητρο. Όλες οι δουλειές θα πρέπει να βελτιωθούν ώστε να εξασφαλίσουν ότι θα έχουν εργαζόμενους, εξαλείφοντας κάθε “κακή εργασία” όπου ο εργαζόμενος μένει από ανάγκη και όχι από επιλογή. Επειδή αν κάποιος έχει ένα βασικό εισόδημα, δεν θα μένει από ανάγκη!
Ένα ακόμα πλεονέκτημα του UBI είναι ότι διάφορες παγίδες τεμπελιάς που δημιουργούν τα σημερινά κλασικά επιδόματα θα πάψουν να υπάρχουν. Για παράδειγμα θα πάψουν να υπάρχουν οι περιπτώσεις εκείνες που κάποιος έχει κίνητρο να μην εργάζεται σε εργασίες μερικής απασχόλησης ή να επιλέγει να μην κάνει μεμονωμένα μεροκάματα για να μην χάσει το επίδομα ανεργίας.
Τέλος, το UBI θα μπορούσε να αποτελέσει δίχτυ ασφαλείας μειώνοντας την αβεβαιότητα σχετικά με τα μελλοντικά εισοδήματα, ευνοώντας την ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου, την επένδυση του ατόμου σε επιστημονικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, στην ενασχόληση με τον εθελοντισμό και την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου.
Στη Ναμίπια, σε ένα χωριό εφαρμόσθηκε το βασικό εισόδημα, για πειραματισμό. Σε μερικούς μήνες, η ανεργία μειώθηκε και τα εισοδήματα των κατοίκων του χωριού αυξήθηκαν κατά 29% περισσότερο από το επιπλέον εισόδημα που χορηγήθηκε μέσω του προγράμματος, χάρη στις μικροεπιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν.
Άραγε εάν είχατε κάποιο εξασφαλισμένο εισόδημα τι θα κάνατε εσείς;
Ιστορικό
Η ιδέα του άνευ όρων εισοδήματος δεν είναι καινούρια:
Στο παρελθόν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τραϊανός έδωσε 650 δηνάρια σε όλους τους Ρωμαίους πολίτες που έκαναν αίτηση.
Το 1516 στο βιβλίο Η Ουτοπία, ο Σερ Τόμας Μορ περιγράφει μία κοινωνία στην οποία κάθε άνθρωπος λαμβάνει ένα εγγυημένο εισόδημα.
Ενώ τον 21ο αιώνα η ιδέα του UBI αύξησε την δημοφιλία της επειδή πολλοί άνθρωποι φοβούνται ότι η τεχνητή νοημοσύνη και ο αυτοματισμός θα εξαφανίσουν πολλά επαγγέλματα στο κοντινό μέλλον κάνοντας το UBI μονόδρομο ώστε να μπορούν να ζουν οι άνθρωποι. Ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είπε ότι πιστεύει πως η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα οδηγήσει σε αυξημένη συζήτηση της ιδέας του εισοδήματος χωρίς όρους για όλους.
Τελευταία όλο και περισσότερα κοινωνικά πειράματα πραγματοποιούνται ώστε να δοκιμαστεί η ιδέα αυτή και οι επιπτώσεις της.
Υποστηρικτές
Υπάρχουν πολλοί ακόμα διάσημοι υποστηρικτές του UBI, κάποιοι από αυτούς είναι ο Αμερικανός επιχειρηματίας Elon Musk, o ιδρυτής της Amazon Jeff Bezos, o ιδρυτής της Μέτα Mark Zuckerberg, o ιδρυτής της Virgin Galactic Richard Branson, o ιδρυτής του Twitter Jack Dorsey, O Εφευρέτης του παγκόσμιου ιστού Tim Berners Lee και ο θεωρητικός φυσικός Stephen Hawking.
Εάν θέλετε μεγαλύτερη λίστα από υποστηρικτές, υπάρχει ειδικό άρθρο της Βικιπαίδεια που τους κατατάσσει. Για να την δείτε πατήστε στο σχετικό link κάτω από το βίντεο.
Επίλογος
Τελικά μπορεί το Καθολικό Βασικό Εισόδημα να λειτουργήσει και να λύσει πολλά από τα σημερινά προβλήματα; Η πραγματικότητα είναι ότι ακόμα δεν γνωρίζουμε, χρειάζεται ακόμα πολλή έρευνα σε μικρότερη κλίμακα πριν υιοθετηθεί από κάποια χώρα. Θα πρέπει επίσης να καταλήξουμε στα χαρακτηριστικά του UBI που θέλουμε, και τι θυσίες είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε ώστε να το χρηματοδοτήσουμε.
Ίσως μέσα από το UBI κάποτε να εξαλειφθεί η φτώχεια, η κακή εργασία και να βελτιωθεί η κοινωνία μας συνολικά.
Δείτε το βίντεο:
Βιβλιογραφία
- Βασικό άνευ όρων εισόδημα, βικιπαίδεια: https://bit.ly/3o8FUGu
- Universal Basic Income, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Universal_basic_income
- Basic Income simple, English Wikipedia: https://simple.wikipedia.org/wiki/Basic_income
- Kurzgesagt video on UBI: https://www.youtube.com/watch?v=kl39KHS07Xc&t=229s
- List of advocates of basic income: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_advocates_of_basic_income
- Cash Transfers and Temptation Goods http://bit.ly/2gfkwsN
- Debunking the Stereotype of the Lazy Welfare Recipient: Evidence from Cash Transfer Programs Worldwide http://bit.ly/1lFeO5Y
- The Poverty Trap http://bit.ly/2iCv9cK
- The short-term impact of unconditional cash transfers to the poor: experimental evidence from Kenya http://bit.ly/2ixSbEn
- Opinion: Our Broken Economy, in One Simple Chart http://nyti.ms/2vzE1be
- Modeling the Macroeconomic Effects of a Universal Basic Income http://bit.ly/2xLWUFi
- On the Economics of a Universal Basic Income http://bit.ly/2BdHoaX
- What Would Happen If We Just Gave People Money? http://53eig.ht/230Td6X
- Cash Transfers and Temptation Goods – A Review of Global Evidence http://bit.ly/2cXUTyY
- Cash transfers: what does the evidence say? A rigorous review of impacts and the role of design and implementation features http://bit.ly/2av62Ya
- Cash as Capital http://bit.ly/2rGvlgZ
- Durant, Will (2002). Heroes of History: A Brief History of Civilization from Ancient Times to the Dawn of the Modern Age
- Bryce Covert, “What Money Can Buy: The promise of a universal basic income – and its limitations”, The Nation, vol. 307, no. 6 (10 / 17 September 2018), p. 33.
- Diam, Peter H. (2016-12-13). “If Robots and AI Steal Our Jobs, a Universal Basic Income Could Help, Singularity Hub https://bit.ly/3o65bkO
- Clifford, Catherine (2018-06-18). “Elon Musk: Free cash handouts ‘will be necessary’ if robots take humans’ jobs” CNBC https://cnb.cx/3CJHHWB
- Free money wouldn’t make people lazy – but it could revolutionise work | Anna Dent. the Guardian
- https://bit.ly/3zDR4Fp
- Would a Universal Basic Income Make Us Lazy or Creative?. Bloomberg.com https://bloom.bg/3CIoqop
- How basic income program saved a namibian village, Der Spiegel https://bit.ly/2XP1Wn9
- Is Universal Basic Income a good idea? My debate with Daron Acemoglou on Pairagraph – Yanis Varoufakis https://bit.ly/3lYm7XA
- Universal Declaration of Human Rights. Article 25