Σε μια συνέντευξη – κατάθεση ψυχής η 20χρονη Μαριάνθη, εγκαυματίας της τραγωδίας στο Μάτι, και η κ. Μπέτση, πλαστικός χειρουργός, απαντούν σε ερωτήσεις που έχουν απασχολήσει πολύ, δίνοντας τις δικές τους μαρτυρίες γύρω από το γεγονός και τα εγκαύματα.
Συνέντευξη στον Πέτρο Κατσουρίδη
Έχουν περάσει σχεδόν τρία χρόνια από την τραγωδία στο Μάτι. Οι πληγές όμως ίσως και να μην κλείσουν ποτέ. Πάνω από εκατό άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ χιλιάδες έμειναν χωρίς σπίτι, απέκτησαν σοβαρά εγκαύματα, που ακόμα τους ταλαιπωρούν, και δημιούργησαν μνήμες ανεξίτηλες και βάρβαρες, που κόπιασαν ή κοπιάζουν να αφήσουν πίσω τους.
Η 20χρονη Μαριάνθη ήταν 17 ετών όταν συνέβη η τραγωδία στο Μάτι. Τρία χρόνια μετά, αποφάσισε να μιλήσει για όλα αυτά που έζησε, τα οποία την άλλαξαν προς το καλύτερο τελικά, κάνοντάς τη σοφότερη, δυνατότερη και καλύτερο άνθρωπο.
Τι θα ήθελες να πεις σε άλλους εγκαυματίες;
Αρχικά κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει όλοι οι εγκαυματίες, και γενικότερα όλοι οι άνθρωποι, να έχουν στον νου τους είναι ότι το ποιόν του ανθρώπου ούτε αλλάζει ούτε μεταβάλλεται από την εξωτερική μας εμφάνιση. Είναι πολύ σημαντικό να βρούμε τη δύναμη μέσα μας για να αντιμετωπίζουμε από την πιο απλή έως την πιο σοβαρή κατάσταση και προσωπικά θεωρώ ότι όλη αυτή η περιπέτεια με έκανε να νιώθω σαν να έχω ξαναγεννηθεί, καθώς έχω βάλει καινούριους στόχους και θεμέλια στη ζωή. Αυτό που θέλω να πω δηλαδή είναι ότι έχει αλλάξει εντελώς η στάση μου στη ζωή. Πριν από τη φωτιά θα μπορούσε να με απασχολεί ένα ασήμαντο πρόβλημα, αλλά τώρα όχι. Τα σημαντικά προβλήματα είναι άλλα από αυτά της καθημερινότητας.
Ποια ήταν τα αρχικά σου συναισθήματα;
Πέρασα όλα τα στάδια του πένθους, διότι αυτό που πέρασα είναι ένα πένθος για το σώμα μου και για ό,τι μπορεί να έχασα. Στην αρχή δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω ότι είχε συμβεί, καθώς αρνιόμουν τα πάντα. Όταν άρχισα να το συνειδητοποιώ, ένιωθα μεγάλη οργή μέσα μου για όλα αυτά που έγιναν και αυτά που συνέβησαν σε εμένα. Βέβαια, στη συνέχεια άρχισα όλο αυτό να το κάνω κτήμα μου και να καταλαβαίνω ότι όλα τα σημάδια που έχω πάνω μου είναι κομμάτι του εαυτού μου, δεν είναι κάτι ξένο, κάτι αρνητικό. Είναι η Μαριάνθη όλα αυτά τα σημάδια. Δεν θεωρώ ότι δεν υπάρχουν θετικά από αυτή την περιπέτεια. Όλη αυτή η εμπειρία έφερε μια σοφία μέσα μου και μια φιλοσοφία απέναντι στη ζωή, και εγώ με τη σειρά μου προσπαθώ να αλλάξω όσο μπορώ τη νοοτροπία των ανθρώπων γύρω μου. Ποια είμαι εγώ για να αλλάξω τον κόσμο βέβαια; Όμως, προσπαθώ όσο μπορώ να δείξω τι πραγματικά έχει σημασία.
Πώς κατάφερες να βγεις πιο δυνατή από όλο αυτό;
Μετά τους πρώτους μήνες της αποθεραπείας επισκέφθηκα μια ψυχολόγο που ειδικεύεται στο μετατραυματικό στρες. Να σας πω όμως την αλήθεια, δεν πήγα πολλές φορές. Η ψυχολόγος σίγουρα βοηθάει για να σε βάλει σε μια σειρά, αλλά από εκεί και πέρα ό,τι και να σου πουν οι άλλοι, αν δεν το βρεις μέσα σου και δεν γίνει αυτό που λέω πολύ συχνά το «κλικ» μέσα στο μυαλό σου, και ο Θεός ο ίδιος να κατέβει κάτω, δεν θα αλλάξουν τα πράγματα αν δεν αλλάξεις μέσα σου. Αυτό το «κλικ» έγινε με την υποστήριξη της οικογένειας και των δικών μου ανθρώπων, αλλά πραγματικά μια μέρα ξύπνησα και είπα «Μαριάνθη, πρέπει να ζήσεις, πρέπει να ζήσεις». Ανεξαρτήτως της φωτιάς, δυστυχώς έχω ζήσει πολύ σκληρά πράγματα για τα 20 μου χρόνια και θα έλεγα ότι είμαι ψημένη, και μεταφορικά και κυριολεκτικά, από τη ζωή και έχω πει ότι τώρα θα την απολαύσω. Κάτι ακόμα που θα ήθελα να αναφέρω είναι η πίστη. Εγώ δεν ήμουν ποτέ θρησκόληπτη, αλλά είχα πάντα μια πίστη σε ό,τι είναι από πάνω μας. Μετά τη φωτιά, μου έχει γίνει πιο έντονο το συναίσθημα αυτό. Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω, αλλά θεωρώ ότι υπάρχει κάτι από πάνω το οποίο με έσωσε και μπορώ να σας μιλάω αυτή τη στιγμή. Αν είχαμε αργήσει 5 λεπτά ‒τι λέω, 3 λεπτά‒, αυτή τη στιγμή δεν θα ήμουν εδώ. Μέσα σε όλο αυτό το πένθος νομίζω ότι ο άνθρωπος θέλει να πιστέψει κάπου, και αυτό μπορεί να μην είναι ο Θεός απαραίτητα, αλλά ένας άνθρωπος, μια ιδέα.
Πώς αντέδρασαν οι κρατικοί μηχανισμοί;
Παραβλέποντας εκείνες τις τραγικές στιγμές, που όλα έγιναν λάθος, μετά δεν μπορώ να πω ότι η βοήθεια ήταν όπως θα έπρεπε. Υπήρχαν άτομα που στο Μάτι ήταν οι μόνιμες κατοικίες τους και έμειναν σε κατασκηνώσεις και οι αποζημιώσεις ήταν ελάχιστες. Δεν κάλυπταν ούτε το εξωτερικό του σπιτιού και γι’ αυτό όσοι είχαν κάποια ασφάλεια κάπως βοηθήθηκαν. Αλλά αυτό που έχει μεγάλη σημασία να ειπωθεί είναι πως ό,τι ουσιαστικό έγινε ήταν από τον εθελοντισμό. Υπήρχε μεγάλη προσφορά εθελοντισμού στο Μάτι, και αυτό βοήθησε πραγματικά. Τώρα προσμένω την απονομή της Δικαιοσύνης για να δούμε τι θα γίνει επιτέλους.
Πού σε βρίσκουμε τώρα;
Το 2018 έδινα Πανελλήνιες. Μέσα στο νοσοκομείο έκλεισα τα 18 μου και έμαθα τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Πέρασα στο τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, που μου αρέσει πάρα πολύ. Να φανταστείς ότι ακόμα με πληγές στα πόδια μου και ενώ μου έλεγαν οι γιατροί να χάσω το εξάμηνο, εγώ πήγαινα στο πανεπιστήμιο. Είχα πείσμα και έλεγα «Μαριάνθη, δεν γίνεται, πρέπει να συνεχίσεις». Τώρα είμαι στο τρίτο έτος και τελειώνω του χρόνου, ενώ σκέφτομαι να κάνω και κάποιο μεταπτυχιακό. Μέσα από τη σχολή μου και τις εμπειρίες μου νιώθω ότι μπορώ να προσφέρω σε ανθρώπους που έχουν πρόβλημα στην υγεία τους, διότι μπορώ να τους κατανοήσω. Μπορώ να κατανοήσω τον πόνο και τη θλίψη τους, καθώς έχω βρεθεί και εγώ σε αυτή τη θέση.
Η κ. Μπέτση, διακεκριμένη πλαστική χειρουργός με εθελοντική δράση σε εγκαυματίες από το Μάτι, δίνει την ιατρική οπτική γύρω από τα εγκαύματα, τις διαφορές τους και τις δικές της, προσωπικές εμπειρίες.
Σε τι διαφέρει ένα θερμικό από ένα χημικό έγκαυμα;
Και τα δύο καταστρέφουν τους ιστούς. Η ζημιά ποικίλλει ανάλογα με τον χρόνο επαφής της χημικής ουσίας με το δέρμα ή της θερμότητας. Όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης του εγκαύματος, είναι ο ίδιος. Διαφέρουν περισσότερο από τις πρώτες βοήθειες που χρειάζεται να δώσουμε. Ένα χημικό έγκαυμα είναι απαραίτητο να το εξουδετερώσουμε άμεσα με νερό. Όσο περισσότερο χρόνο μένει η χημική ουσία πάνω στο δέρμα, τόσο βαθύτερα εισχωρεί. Γι’ αυτό τα χημικά εγκαύματα είναι συχνά βαθύτερα από τα θερμικά. Στο θερμικό έγκαυμα δεν υπάρχει αυτή η ιδιαιτερότητα, αρκεί να απομακρυνθούμε από την εστία της φωτιάς. Το νερό βέβαια και σε αυτή την περίπτωση ανακουφίζει και ρίχνει τη θερμοκρασία της περιοχής.
Τι κάνουμε όταν πάθουμε έγκαυμα;
Αυτό εξαρτάται. Υπάρχουν τα μικρά οικιακά εγκαύματα, όπου το άτομο πρέπει να ρίξει νερό για 10-15 λεπτά και, ανάλογα με το πόσο εκτεταμένο είναι, να βάλει και την αντίστοιχη κρέμα ή επίθεμα. Όσον αφορά τα μεγάλα, εκτεταμένα εγκαύματα, χρήζουν νοσηλείας.
Αρχικά ο ασθενής υπό γενική αναισθησία υποβάλλεται σε ένα «ντους» για να κατανοήσουμε τη γενική κατάσταση και να επέμβουμε χειρουργικά όπου χρειαστεί. Όταν, π.χ., ένα έγκαυμα είναι κυκλοτερές, δηλαδή γύρω γύρω από ένα άκρο, χρειάζεται πολύ συχνά άμεση χειρουργική παρέμβαση για να μη νεκρωθούν οι ιστοί. Μετά το πλύσιμο, χρειάζονται 48 ώρες για να φανεί το βάθος του εγκαύματος και να αποφασιστεί τι χρειάζεται χειρουργικά. Στο Μάτι είχαμε να κάνουμε με βαθιά εγκαύματα. Οι εγκαυματίες στο Μάτι δεν κάηκαν τόσο από την ίδια τη φωτιά όσο από το θερμικό κύμα, ήταν δηλαδή κάτι σαν φούρνος. Αυτός ο καυτός αέρας έκαψε τους ανθρώπους και ό,τι φορούσαν ‒ μερικοί έχουν ακόμα τα σημάδια από τα μαγιό τους.
Μετά λοιπόν τις 48 ώρες πρέπει να καθαρίσουμε χειρουργικά όλους τους ιστούς που είναι καμένοι, και σε αυτές τις περιπτώσεις καλύπτουμε τα εγκαύματα με δερματικά μοσχεύματα από άλλες περιοχές του σώματος που δεν έχουν υποστεί βλάβη. Προκαλούμε δηλαδή έναν επιφανειακό τραυματισμό σε άλλο μέρος του σώματος και μεταφέρουμε αυτή τη στιβάδα δέρματος στις εγκαυματικές επιφάνειες. Αυτά τα μοσχεύματα θέλουν 5 με 10 μέρες για να επουλωθούν. Η μεγάλη πρόκληση είναι η αποκατάσταση. Μπορεί το έγκαυμα να είναι σε δάχτυλα, σε αρθρώσεις και να μην μπορεί να γίνει εύκολα η αντίστοιχη κίνηση, οπότε να απαιτούνται πολλαπλές συνεδρίες φυσιοθεραπείας, κινησιοθεραπείας και τοποθέτηση ελαστικών ενδυμάτων. Μια μετεγχειρητική ουλή θέλει πίεση και ειδικές μαλάξεις για να μαλακώσει, ώστε να μπορεί να κινείται καλύτερα το σώμα αλλά και να μην παρουσιάζει κνησμό και δυσφορία όλο το 24ωρο.
Είναι πιθανό να μη φαίνεται ένα έγκαυμα μετά τα χειρουργεία;
Να μη φαίνεται ένα βαθύ έγκαυμα δεν γίνεται. Μια διαφορά χρώματος θα υπάρχει σε όλες τις περιπτώσεις, κυρίως σε μεταμοσχευμένες επιφάνειες. Ένα τραυματισμένο δέρμα δημιουργεί μια ουλή σε χρόνια βάση. Το να μην είναι αυτή η ουλή δύσμορφη και ευαίσθητη είναι εφικτό. Εξελιγμένα υλικά που αντικαθιστούν τη μια στιβάδα δέρματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν την ίδια στιγμή του χειρουργείου για το καλύτερο αισθητικό αλλά και λειτουργικό αποτέλεσμα, μια ουλή δηλαδή πιο ελαστική και επίπεδη. Ένα μεταμοσχευμένο δέρμα δεν είναι ελαστικό και μπορεί να επηρεάζει το χαμόγελο, το άνοιγμα του ματιού αλλά και την κίνηση των μελών του σώματός μας. Νέα υλικά δίνουν μια σχετική ελαστικότητα σήμερα στο μεταμοσχευμένο δέρμα με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Νέες εξελίξεις της επιστήμης αναμένονται στην επούλωση των τραυμάτων. Όλη η επιτυχία της αποκατάστασης κρίνεται από την άμεση επέμβαση των γιατρών και τη μετέπειτα πειθαρχία του ασθενούς, όσον αφορά τις ειδικές κρέμες, τα ελαστικά ενδύματα και τις φυσικοθεραπείες. Έχω δει ασθενείς που λόγω κακής διάθεσης παραιτούνται, μένουν στο σπίτι, δεν κάνουν αυτά που πρέπει. Δεν είναι εύκολο να ακολουθήσεις όλες αυτές τις οδηγίες. Για να βάλεις, π.χ., τα ενδύματα το πρωί χρειάζεσαι πάνω από μισή ώρα. Η ψυχολογική υποστήριξη αλλά και η εξειδικευμένη ομάδα ιατρικών ειδικοτήτων είναι απαραίτητη.
Ποιο είναι το δυσκολότερο περιστατικό εγκαυματία που έχετε αντιμετωπίσει;
Θυμάμαι πάντα όταν μιλάμε για έγκαυμα ένα περιστατικό που αντιμετώπισα όταν ήμουν ακόμα ειδικευόμενη. Είχε έρθει ένας εγκαυματίας με εγκαύματα τρίτου βαθμού στο 92% του σώματός του από φωτιά. Αυτός ο ασθενής έμεινε τέσσερις μήνες στην εντατική. Φανταστείτε ότι τον πλέναμε κάθε μέρα για μεγάλο χρονικό διάστημα υπό γενική αναισθησία, διότι σε αυτούς τους ανθρώπους πρέπει να τρίβονται τα εγκαύματά τους σχεδόν καθημερινά στην αρχή. Η αποκατάστασή του ήταν μακροχρόνια και επίπονη. Βγήκε από το νοσοκομείο, πειθάρχησε σε όλες τις οδηγίες με ζηλευτό πείσμα. Συνέχισε τη ζωή του. Παντρεύτηκε την κοπέλα του, έκανε τρία παιδιά, και μάλιστα με δικό μας έλεγχο έτρεξε και στον μαραθώνιο, διότι οι ιδρωτοποιοί του αδένες είχαν καταστραφεί, οπότε υπήρχε σημαντικός κίνδυνος θερμοπληξίας. Τον θυμάμαι με πολλή χαρά, ζει ακόμα και εργάζεται μάλιστα στο νοσοκομείο όπου ήμουν. Όταν ρωτήθηκε μετά η γυναίκα του αν τον σιχαίνεται, διότι ολόκληρο το πρόσωπό του ήταν διαφορετικό λόγω των μοσχευμάτων, απάντησε «μερικές φορές», αλλά τον αγαπάει. Παίρνουμε όλοι μας μαθήματα ζωής από αυτούς τους ανθρώπους . Καταλαβαίνουμε τι τελικά έχει νόημα στη ζωή, ποιο είναι το σημαντικό και ποιο το ασήμαντο και ότι τελικά η ζωή είναι ωραία ακόμη και ύστερα από τέτοιες βασανιστικές δοκιμασίες.