Το 84% των αγροτών πιστεύει ότι η Ευρώπη έχει ωφεληθεί περισσότερο από εμάς στα θέματα της οικονομίας. Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα μεγάλης πανελλήνιας δημοσκόπησης της “διαΝΕΟσις”, που δημοσιοποίησε σήμερα και διερευνά τα αξιακά πιστεύω των Ελλήνων πολιτών κάθε ηλικίας, μόρφωσης και κοινωνικής τάξης.
Όπως σχολιάζεται στο site της “διαΝΕΟσις”: “ξέρετε για παράδειγμα, ότι το 59% των Ελλήνων συμφωνούσε από πέρυσι με την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια; Ή πώς η ομάδα πολιτών που θεωρεί περισσότερο από όλες πως η χώρα είναι προτιμότερο να συμμαχήσει με τη Ρωσία παρά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ποσοστό 43% το Νοέμβριο, είναι οι νέοι ηλικίας 18 – 24;”
Συνοπτικά μερικά από τα πιο σημαντικά συμπεράσματα της έρευνας, είναι τα εξής:
1. Οι Έλληνες σήμερα χωρίζονται σε ευκρινή, απόλυτα ξεχωριστά (μα όχι ισοδύναμα) στρατόπεδα, ανάλογα με το τι πιστεύουν για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
2. Στα οικονομικά θέματα, οι Έλληνες εμφανίζουν μια αρκετά σαφή φιλελεύθερη προσέγγιση.
3. Στα κοινωνικά θέματα οι Έλληνες είναι ένας συντηρητικός λαός.
4. Οι Έλληνες έχουν μια εξαιρετικά υψηλή εικόνα για τη χώρα τους και τη σημασία της στην Ευρώπη.
5. Οι νέοι Έλληνες εμφανίζουν μια ξεχωριστή, αυτόνομη αξιακή συμπεριφορά, χωρίς ωστόσο οι απόψεις τους να φτάνουν να διαμορφώσουν ένα νέο γενεακό χάσμα.
6. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τον Απρίλιο μέχρι το Νοέμβριο, παρατηρείται μια σαφής τάση ενίσχυσης του αντιευρωπαϊσμού.
Το ερωτηματολόγιο συντάχθηκε από την “διαΝΕΟσις” σε συνεργασία με τον καθηγητή συγκριτικής πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Γεράσιμο Μοσχονά, και η έρευνα διεξήχθη από την εταιρεία ερευνών GPO σε δύο φάσεις: Η πρώτη, τον Απρίλιο του 2015, περιλάμβανε τηλεφωνική έρευνα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.500 ατόμων από όλη την επικράτεια, ενώ η δεύτερη περιλάμβανε μια επαναληπτική τηλεφωνική έρευνα το Νοέμβριο του 2015, ενός μέρους του ερωτηματολογίου σε μικρότερο δείγμα (1000 ατόμων).
Η έρευνα
Στην πρώτη από τις ερωτήσεις της έρευνας, οι πολίτες είπαν τη γνώμη τους για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον Απρίλιο, το 69% των ερωτηθέντων είπαν ότι τη θεωρούν είτε “θετική” είτε “μάλλον θετική”, και ένα 31% πως τη βλέπει είτε “αρνητική” είτε “μάλλον αρνητική”. Το Νοέμβριο τα ποσοστά είχαν αλλάξει σημαντικά, σε 60% και 39% αντίστοιχα. Η γενική τάση, όμως παρέμενε η ίδια, ήπια φιλοευρωπαϊκή που τεκμηριώνεται από ανάλογες έρευνες εδώ και δεκαετίες.
Όταν όμως ορίστηκαν δύο ξεχωριστές ομάδες απαντηθέντων ως “κεντρικό πυλώνα ευρωπαϊσμού” και “σκληρό πυρήνα ευρωσκεπτικισμού” αυτά τα “στρατόπεδα” δεν απαντούν διαφορετικά μόνο στις ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με τα ευρωπαϊκά θέματα αλλά απαντούν διαφορετικά σχεδόν σε όλα τα θέματα.
Σημειώνεται ότι οι ίδιες ερωτήσεις στις ομάδες που αυτοτοποθετούνται στην “αριστερά” ή στη “δεξιά” πλευρά του πολιτικού φάσματος εμφανίζουν διαφορές στις απαντήσεις των μεν από τους δε πολύ μικρότερες -ακόμα και σε οικονομικά θέματα- ενώ σχεδόν εξαφανίζονται σε άλλα ερωτήματα. Όπως γράφει ο Γεράσιμος Μοσχονάς στην έκθεσή του: “Ο άξονας αριστερά – δεξιά δεν συνδέεται με τη διατύπωση ιδιαίτερα διαφορετικών αντιλήψεων στα θέματα του πολιτικού συστήματος, της δημοκρατίας και των θεσμών”.
Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι οι πολίτες που απαντούν “αντιευρωπαϊκά” εμφανίζουν και έναν έντονο κυνισμό απέναντι στο πολιτικό σύστημα εν γένει, απορρίπτουν τους δημοκρατικούς θεσμούς, και απέχουν από τον οικονομικό φιλελευθερισμό περισσότερο από ό,τι οι πολίτες που αυτοχαρακτηρίζονται “αριστεροί”. “Αποτελούν πλέον ένα επαρκώς δομημένο και επαρκώς στέρεο ρεύμα απόψεων και ιδεών το οποίο στερείται κομματικής εκπροσώπησης”, γράφει ο Γεράσιμος Μοσχονάς. Και πρόκειται για μία ομάδα που φτάνει το 17 – 20% του πληθυσμού.
Υπάρχει μόνο μία ομάδα ερωτημάτων στα οποία οι δύο ομάδες απαντούν με παρόμοιο τρόπο: Τα ερωτήματα που συνδέονται με την εθνική ταυτότητα και την εικόνα που έχουν για την Ελλάδα και τη θέση της στον κόσμο. Τόσο οι φιλοευρωπαίοι, όσο και οι αντιευρωπαίοι απαντούν σε παρόμοια πλειοψηφικά ποσοστά ότι η Ελλάδα είναι μια μοντέρνα χώρα, που ξεχωρίζει για τον πολιτισμό της και έχει πολλά να προσφέρει στο σύγχρονο κόσμο.
Θεωρούν, μάλιστα, ότι έχει προσφέρει περισσότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση από όσα έχει λάβει από αυτήν, κάτι που έμμεσα υποννοεί μια αίσθηση ιστορικής συνέχειας και μια αντίληψη της έννοιας “Ελλάδα” σε υπερχιλιετή χρονικό άξονα. Και μάλιστα οι γνώμες εδώ είναι καθολικές. Έχει ενδιαφέρον ότι το 84% των αγροτών πιστεύει ότι η Ευρώπη έχει ωφεληθεί περισσότερο από εμάς στα θέματα της οικονομίας.
Εξίσου σημαντική είναι και η διαπίστωση ότι οι Έλληνες πολίτες εξακολουθούν στην πλειοψηφία τους να απορρίπτουν το κρατικιστικό μοντέλο για την οικονομία της χώρας τους και να εκφράζουν κυρίως -μέχρι ένα βαθμό- φιλελεύθερες απόψεις στα θέματα της οικονομικής κουλτούρας.
Η κρίση
“Οι απαντήσεις που αφορούν στην οικονομική κρίση δείχνουν μια ωριμότητα και μια αυτογνωσία που, θα έλεγε κανείς, δεν διακρίνονται εύκολα στην πραγματική ζωή. Περίπου 69% των ερωτηθέντων, για παράδειγμα, θεωρούν ότι η κρίση οφείλεται στο ελληνικό σύστημα και τις αδυναμίες του, και όχι σε άλλες, εξωγενείς αιτίες. Οι πολίτες εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε έννοιες, όπως “καπιταλισμός” και “χρηματιστήριο”, βέβαια, αλλά μόλις μια απειροελάχιστη μειοψηφία (κάτω του 6%) πιστεύει ότι το κράτος θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερο.
Σε παρόμοια λογική κινείται και η άποψη για τη σχέση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων και της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει ο δημόσιος τομέας” όπως σημειώνεται σχετικά.
Το προσφυγικό
Από την άλλη, οι Έλληνες παρουσιάζουν ένα προφίλ πολιτισμικού συντηρητισμού, που εκφράζεται κυρίως με τις εξαιρετικά αρνητικές απόψεις για την παρουσία μεταναστών στη χώρα μας (με σαφώς ηπιότερες απαντήσεις στην επαναληπτική έρευνα του Νοεμβρίου, όταν το προσφυγικό πρόβλημα είχε γίνει πολύ πιο έντονο), και μια πολύ ισχυρή μειοψηφία που επιθυμεί την επαναφορά της θανατικής ποινής. Τα ιδεολογικά άκρα της κοινωνίας, δε, εμφανίζουν πολύ έντονο συντηρητισμό σε όλα τα κοινωνικά θέματα. Υπάρχουν, ωστόσο, εξαιρέσεις που μετριάζουν τη συνολική εικόνα.
Η πλειοψηφία των πολιτών συμφωνούν με τη χορήγηση υπηκοότητας στα παιδιά νόμιμων μεταναστών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα.
Πρώτη φορά καταγράφηκε μια σαφής πλειοψηφία που συμφωνεί με την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια, κάτι που πρόσφατα νομοθετήθηκε (παράλληλα, βέβαια, οι Έλληνες πολίτες εξακολουθούν να είναι κατά των γάμων ομοφύλων και της υιοθεσίας παιδιών από αυτούς) και αυτά τα θέματα είναι τα μόνα στα οποία οι νέοι ηλικίας 18 – 24 μοιάζουν να διατυπώνουν πιο προοδευτικές απόψεις από το σύνολο του πληθυσμού.
Οι νέοι
Το συμπέρασμα για τις απαντήσεις των 18 – 24 είναι πως, συνολικά, δεν απέχουν κρίσιμα από τις απαντήσεις των μεγαλύτερων ηλικιών. Υπάρχει, όμως, γενικευμένη απογοήτευση και αρκετή σύγχυση. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο, το 75% των νέων ήταν υπέρ του ευρώ. Ταυτόχρονα, το 75% των νέων δήλωνε ότι είναι καλύτερα να πάμε με ρώσους, κινέζους ή αμερικάνους. Αλλά ταυτόχρονα το 70% δήλωνε ότι πρέπει να μείνουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μερικά, επιπλέον, συμπεράσματα προκύπτουν από την ανάλυση των αλλαγών που παρατηρήθηκαν στην επαναληπτική έρευνα του Νοεμβρίου. Από ό,τι φαίνεται, με πολύ συγκεκριμένες εξαιρέσεις, τα πιστεύω των Ελλήνων μετά το καλοκαίρι του 2015 δεν άλλαξαν σημαντικά. Βεβαίως, οι περισσότερες ερωτήσεις της έρευνας έχουν διαχρονικό χαρακτήρα, και αφορούν σε θέματα που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν λίγο – πολύ διαχρονικές απόψεις. Σε πιο ρευστά θέματα, ωστόσο, υπήρξαν αλλαγές. Συγκεκριμένα:
* Ο αντιευρωπαϊσμός ενισχύθηκε.
* Το 10% των ερωτηθέντων αυτοτοποθετείται σε χαμηλότερη κοινωνική τάξη από ό,τι τον Απρίλιο.
* Οι απόψεις των πολιτών για το ύψος της φορολογίας σε σχέση με το μέγεθος του κράτους πρόνοιας μέσα σε αυτό το πεντάμηνο αντιστράφηκαν.
* Αξιοσημείωτη, ήταν η βελτίωση της εικόνας των Ελλήνων πολιτών απέναντι στους μετανάστες, με κύρια αιχμή της αλλαγής, τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης.
