Οι φιλελεύθερες μορφές διακυβέρνησης μπορεί να είναι ολοένα και λιγότερο σταθερές απ’ ό,τι υποθέταμε μέχρι πρότινος. Ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έχει θορυβηθεί ιδιαίτερα: κυρίως οι νέοι άνθρωποι είναι που αποκηρύσσουν το σύστημα.
Σ’ ολόκληρο τον κόσμο αυξάνει μέρα με τη μέρα ο αριθμός των νέων ανθρώπων που εμπιστεύονται ολοένα και λιγότερο τη Δημοκρατία, όπως κι εκείνων που στρέφονται σε πιο αυταρχικές εναλλακτικές. Αυτό είναι το πόρισμα της μελέτης του καθηγητή του Χάρβαρντ Yascha Mounk και του Roberto Stefan Foa, πολιτικού επιστήμονα του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, όπως αναφέρουν οι New York Times. Σύμφωνα με την έρευνα, που θα δημοσιευθεί τον Ιανουάριο στο Journal of Democracy, το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι η ζωή τους έχει νόημα μόνον μέσα σε μια Δημοκρατία μειώνεται κυρίως μεταξύ ανθρώπων που γεννήθηκαν τις δεκαετίες του ’70 και του ’80.
Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Νέα Ζηλανδία μόλις ένας στους τέσσερις γεννηθέντες τη δεκαετία του ’80 θεωρεί απαραίτητο να ζει σε μια χώρα δημοκρατική. Η σημασία του δημοκρατικού πολιτεύματος αναγνωρίζεται περισσότερο από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας -από το 75% όσων γεννήθηκαν τις δεκαετίες του ’30 και του ’40 στις ΗΠΑ, από το 60% στη Νέα Ζηλανδία και λίγο πάνω απ’ το 50% στη Βρετανία. Η εμπιστοσύνη στη Δημοκρατία είναι συγκριτικά υψηλότερη στη Σουηδία, αλλά ιδιαίτερα χαμηλή στην Ολλανδία. Αλλά και στις δύο αυτές χώρες οι νέοι προσδίδουν λιγότερη αξία στη Δημοκρατία απ’ ό,τι οι μεγαλύτεροι.
Τα ευρήματα της έρευνας προκαλούν κατάπληξη, αφού οι επιστήμονες θεωρούσαν μέχρι πρότινος ότι οι γηραιότεροι είναι εκείνοι που εμπιστεύονται λιγότερο τις υφιστάμενες δημοκρατίες. Κι αυτό γιατί κυρίως ηλικιωμένοι είναι οι ψηφοφόροι αντισυστημικών, δεξιών λαϊκιστικών κινημάτων όπως της AfD στη Γερμανία και του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Οι φιλελεύθεροι αντίπαλοι αυτών των ρευμάτων στρέφουν τις ελπίδες τους κυρίως σε ανθρώπους που εμφορούνται από προοδευτικά, δημοκρατικά ιδεώδη
Στο μέλλον μπορεί να υπάρχουν λιγότερες δυτικές Δημοκρατίες
Οι ερευνητές Μounk και Foa προειδοποιούν για μια συρρίκνωση των δημοκρατικών μορφών διακυβέρνησης στο δυτικό κόσμο. Για τη μελέτη τους ανέπτυξαν ένα μοντέλο τριών παραγόντων. Ο πρώτος δείχνει πόσο σημαντικό θεωρούν οι πολίτες να συνεχίσει να υφίσταται η Δημοκρατία. Ο δεύτερος αφορά στην ειλικρίνεια έναντι μη δημοκρατικών μορφών διακυβέρνησης, ενώ ο τρίτος περιγράφει την υποστήριξη κομμάτων και κινημάτων, που θεωρούν ότι το υφιστάμενο σύστημα στερείται νομιμότητας.
Οι πολιτικοί επιστήμονες διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι σε πολλές χώρες -από τις ΗΠΑ μέχρι την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και ευρωπαϊκά κράτη- είναι εντυπωσιακά μεγάλος ο αριθμός των ερωτηθέντων που δεν θεωρούν σημαντική τη Δημοκρατία στην οποία ζουν και ταυτόχρονα προτιμούν ένα πιο αυταρχικό καθεστώς. Τα ευρήματά τους, λένε, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, που μπορεί να αναγνωρίσει τα συμπτώματα προτού εξελιχθούν σε ακόμη σοβαρότερα προβλήματα.
Οι “millenials” θεωρούν ότι νομιμοποιούνται τα πραξικοπήματα
Το 2014 ένας στους έξι Αμερικανούς θεωρούσε ότι μια στρατιωτική χούντα είναι κάτι καλό έως πολύ καλό. Το 1995 μόλις ένας στους 16 συμφωνούσε μ’ αυτή την άποψη. Σε μια προηγούμενη μελέτη τους οι ερευνητές είχαν συμπεράνει ότι από τους “millenials”, δηλαδή αυτούς που γεννήθηκαν μεταξύ του 1980 και του 1999, στις ΗΠΑ μόλις ένας στους πέντε θεωρούσε παράνομα τα πραξικοπήματα, ποσοστό που άγγιζε το 43% σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Στην Ευρώπη το ποσοστό των “millenials” που χαρακτηρίζει παράνομα τα πραξικοπήματα αγγίζει το 36% και ξεπερνά το 50% στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Η υποστήριξη αντισυστημικών κινημάτων έχει αυξηθεί σημαντικά σ’ ολόκληρη την υφήλιο. Οι New York Times αναφέρουν ως παραδείγματα την εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία, τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και το Κίνημα 5 Αστέρια στην Ιταλία (http://www.nytimes.com/2016/11/29/world/americas/western-liberal-democra…) Όλα αυτά, βέβαια, δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι καταρρέουν οι κρατικές μορφές στη Δύση, αφού οι ερευνητές παραμέλησαν π.χ. άλλους παράγοντες, όπως την οικονομική ανάπτυξη. Συν τοις άλλοις, δεν συμφωνούν όλοι οι πολιτικοί επιστήμονες ως προς το πόσο ανησυχητικά είναι τα ευρήματα της έρευνας του Foa και του Mounk.