Του Γιώργου Καραγιάννη
Ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή:
Είναι δικαίωμα κάθε κληρικού και κάθε πιστού να πιστεύει πως το Άγιον Φως, που μας έρχεται κάθε χρόνο από τα Ιεροσόλυμα, ανάβει «θαυματουργικώ τω τρόπω» και το παίρνει ο ελληνορθόδοξος πατριάρχης, ο οποίος έχει μπει μόνος του στο κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου.
Είναι δικαίωμα κάθε κληρικού και πιστού να πιστεύει και να το διακηρύσσει πως το Άγιον Φως δεν καίει και μπορεί ο κάθενας να περάσει τα χέρια του από αυτό, να το ακουμπήσει στα γένια του ή τα μαλλιά του και να μην καεί.
Είναι δικαίωμα των πατριαρχών, μητροπολιτών, παπάδων και καλογήρων, εκεί στα Ιεροσόλυμα, να πλακώνονται κάθε τρεις και λίγο με τα σκουπόξυλα και να βρίζονται σαν χουλιγκάνοι με τους αρμένηδες ρασοφόρους, για το ποιος θα σκουπίσει λίγους πόντους παραπάνω από το δάπεδο του ναού.
Είναι δικαίωμα του ιερατείου να πιστεύει και να κανοναρχεί και τους πιστούς για το Μέγα Θαύμα που συντελείται κάθε Μεγάλο Σάββατο το μεσημέρι γύρω από το κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου.
Μέχρις εδώ σε όλους τους άλλους δεν πέφτει λόγος. Δουλειά τους είναι αυτή και ρέστα μη γυρεύεις, παραφράζοντας και τα «Λεμονάδικα» του αξέχαστου Βαγγέλη Παπάζογλου.
Μια άθλια παράσταση
Μας πέφτει όμως λόγος και μας παραπέφτει όταν όλη αυτή η ιστορία με το Άγιον Φως καταντάει μια κυβερνητική και πολιτική υπόθεση στην οποία αγύρτες και θεομπαίχτες πολιτικοί, από τους οπαδούς του «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», μέχρι και τους γιαλαντζί αριστερούς, επιδίδονται σε ένα άθλιο παιχνίδι ψηφοθηρίας, εκμεταλλευόμενοι το θρησκευτικό συναίσθημα ενός λαού βασανισμένου και τυραγνισμένου από αυτούς τους ίδιους.
Όλοι αυτοί στήνουν μια άθλια παράσταση, με υπουργούς που δίπλα στους χρυσοστολισμένους δεσποτάδες με το ένα χέρι σταυροκοπιούνται και με το άλλο σπρώχνουν για να τους πιάσει ο τηλεοπτικός φακός και να δουν οι πιστοί και ψηφοφόροι πόσο ευλαβείς είναι. Μια παράσταση με ταρατατζούμ, ευσταλείς ευζώνους και στρατιωτικά αγήματα, που αποδίδουν σε ένα φανάρι τιμές αρχηγού κράτους, μεταφέροντας μας στα χρόνια του Μεσαίωνα.
Και όλα αυτά θα μπορούσαν να είναι απλώς αντικείμενο ενός σκετς σε μια επιθεώρηση, αν δεν ήταν μια ακόμη προσβολή σε ένα λαό που υποφέρει. Μια προσβολή στη νοημοσύνη μας και στο λογικό μας.
Πολύ περισσότερο που σήμερα, μέσα σε συνθήκες κρίσης, δίνει και παίρνει το χριστεμπόριο. Δεν περνάει βδομάδα που να μην διαβάσουμε (κυρίως σε εκκλησιαστικές ιστοσελίδες) για τις κάρες αγίων, τις χείρες μαρτύρων, τα δάχτυλα οσίων , τα κομμάτια του Τίμιου Ξύλου, που περιφέρονται σε όλη τη χώρα, σε τελετές που παίρνουν τη μορφή κρατικών εκδηλώσεων με τιμητικά αγήματα, στρατιωτικές μπάντες και βεβαίως τους απαραίτητους ευσεβείς κυβερνητικούς και πολιτικούς μαϊντανούς που τρέχουν να πουλήσουν ευσέβεια για να τους θυμηθεί ο λαουτζίκος την ώρα της κάλπης.
Ιστορίες «θαυμάτων»
Μια ματιά μόνο στην ελληνική ιστορία, δείχνει πως σε συνθήκες κρίσεων, πολέμων και καταστροφών, αναπτύσσεται μια φιλολογία περί θαυμάτων, αναγκαίων για να διασκεδάσουν τον φόβο και τον πανικό των πολλών και αμαθών, μπροστά στα όσα τρομακτικά συμβαίνουν. Οραματίστριες, «γεροντάδες» του Αγίου Όρους , θαυματουργικές εμφανίσεις, όλα αυτά επιστρατεύονται για να διασκεδάσουν τους φόβους και τα αισθήματα των λαϊκών μαζών με την εμφάνιση του «υπερφυσικού» και του «θεϊκού». Και σ’ αυτό το παιχνίδι εμπλέκονται όχι μόνο αμαθείς γυναίκες της υπαίθρου και απλοϊκοί χωρικοί, αλλά υπουργοί, βουλευτές, μεγαλοεπιχειρηματίες (σήμερα «χορηγοί» των προσκυνημάτων) και τρανταχτά ονόματα της άρχουσας τάξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου. Μια απλή περιδιάβαση στις εφημερίδες της εποχής δείχνει πως κάθε τόσο η Αθήνα αναστατωνόταν πότε για εμφανίσεις μορφών αγίων στις βιτρίνες καταστημάτων του κέντρου της πόλης και πότε για την θαυματουργή παρέμβαση του «θείου» , κυρίως με τη μορφή της «Υπερμάχου Στρατηγού» Παναγίας, που οδηγούσε τον ευσεβή στρατό στη νίκη κατά των «αθέων κομμουνιστοσυμμοριτών».
Όχι, δεν θα σταθούμε αναλυτικά στο γιατί όλη αυτή η ιστορία της «θαυματουργικώ τω τρόπω» αφής του Αγίου Φωτός είναι ένα καλά σχεδιασμένο εκκλησιαστικό θεατρικό δρώμενο. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά που δεν χρειάζεται να τα επαναλάβουμε. Απλώς θα θυμίσουμε ότι όλη αυτή την ιστορία την ξεκίνησαν λατίνοι καλόγεροι που συνόδευαν τις ορδές των τυχοδιωκτών και αλητών από όλη την Ευρώπη, σ’ αυτό που έμεινε στην ιστορία σαν Σταυροφορίες. Και μετά, όταν οι Άραβες κατέλαβαν πάλι την Ιερουσαλήμ και για μια σειρά λόγους, που δεν είναι του παρόντος για να τους αναλύσουμε, έδωσαν κυρίαρχη θέση στους ορθοδόξους και αυτοί, σαν καλοί διαχειριστές, κατάλαβαν πόσο επικερδής είναι αυτή η ιστορία και την συνέχισαν. Έτσι απλά. Πώς λέμε business as usual; Ακριβώς!
Αδ. Κοραής: «Όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασυτάτους θαυματοπλάστας…»
Τα έχει γράψει και ο Κοραής από το 1825:
«Μην πιστεύετε όσα λέγουν περί του αγίου φωτός. Το άγιον φως είναι πλάσμα ασεβές και αναίσχυντον […] πλάσμα λατίνων μοναχών και φραγκοπατερικών γέννημα […] Μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων το εξ ουρανού ψευδοκαταίβατα φώτα […] όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασυτάτους θαυματοπλάστας […] Μοναχοί, θρασύτατοι γόητες, επενόησαν το θαύμα του αγίου φωτός, δια να ενισχύσουν τον ηλίθιον ζήλον των προσκυνητών […] Ξεκίνησε τον ένατο αιώνα […] στα χέρια Δυτικών μοναχών… πέρασε στα χέρια των Ανατολικών την δωδεκάτην εκατονταετηρίδα […] και έπραξαν βέβαια (πάλιν το λέγω) κακά υιοθετώντας το θαύμα των Δυτικών […] διότι έπραξαν ό,τι θα έπραττε και κάθε άλλος κοσμικός, όστις κληρονομών πλούσιον εργαστήριον, δεν το κλείει αλλά απεναντίας φροντίζει και τις πραμάτειες ν’ αυξήσει και τους αγοραστές να πολλαπλασιάσει. […] Το ψευδόθαυμα αυτό το πιστεύουν ολίγοι, ίσως τινές δια μωρίαν και άλλοι δι’ αισχροκέρδειαν […] Ουδέ ο Χρυσόστομος το επίστευεν ή μάλλον ουδέ το εγνώριζε, διότι, αν εις τον καιρόν του εθαυματουργείτο το άγιον φως, πώς ήτο δυνατόν να λέγη ότι δέν εγίνοντο πλέον θαύματα;» (Άτακτα: Περί του Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός, Τόμ. 3, 1825).
Ν. Καζαντζάκης: «Τα απομεινάρια της φοβερής οπτασίας…»
Κλείνουμε με ένα απόσπασμα της μαρτυρίας του Νίκου Καζαντζάκη που βρέθηκε στα Ιεροσόλυμα στα χρόνια του μεσοπολέμου:
« Στέκομαι στην είσοδο του Άγιου Τάφου με ολανοιγμένα αχόρταγα μάτια: Μεγάλο Σάββατο. Ο ναός της Ανάστασης σα μια τεράστια κυψέλη βουίζει , οι πλάκες κάτω είναι γιομάτες αραβόφωνους χριστιανούς, με τα φέσια, με τις βρωμερές πολύχρωμες τζελεμπίες, με τα φλεγόμενα τσιμπλισμένα μάτια. Κάτω από τις αψίδες του ναού, ξαπλωμένοι σε ψάθες, σε κουρέλια ή σε χαλιά, άντρες και γυναίκες που έχουν κοιμηθεί εδώ τη νύχτα προσμένοντας τη στιγμή τούτη τη φοβερή που θα σφεντονιστεί το άγιο φως από το κουβούκλι του Παναγίου Τάφου.
Γκρίζα λαγήνια με νερό, με πορτοκαλιά ράπικα ξόμπλια , γκαζόζες, σερμπέτια, λεμόνια, κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι μέσα στο κατασκηνωμένο στην εκκλησία ανθρωπομάζωμα.
Τα μπρίκια του καφέ βράζουν σε καμινέτα, κάτω από τα μεγάλα κονίσματα, οι μάνες ανοίγουν τα στήθια τουςμπροστά στον κόσμο και βυζαίνουν τα μωρά τους (…) Γέλια, κλάματα, στριγγλιές. Άλλοι ψέλνουν, άλλοι κάτω από τις λοήσιμες πατανίες παίζουν στις σκοτεινές γωνιές του ναού με τις γυναίκες τους. Κι ακούς ξάφνου, ως περνάς μέσα στο βαριόχνοτο σκοτάδι, γέλια από κοπέλες που γαργαλίζονται …».
Κι αφού περιγράφει την είσοδο του Πατριάρχη στο κουβούκλιο, ο Καζαντζάκης καταλήγει:
«… Ο ναός άδειασε. Σαν όνειρο ξωτικό, απίθανο μου φάνταξε όλη τούτη η φοβερή βουή, το μανιασμένο πλήθος και τα λοήσιμα κουρέλια. Μα σκύβοντας χάμω, έτσι που γύριζα ολομόναχος μέσα στην εκκλησία, ένιωσα πως όλο τούτο το ανατολίτικο όραμα ήταν αλήθεια, γιατί κάτω στις πλάκες είδα τα’ απομεινάρια της φοβερής οπτασίας: πασατέμπος, πορτοκαλόφλουδες, λιοκούκουτσα και σπασμένες μποτίλιες γκαζόζα»…(«Ταξιδεύοντας: Ιταλία- Αίγυπτος- Σινά- Ιερουσαλήμ- Κύπρος- Ο Μοριάς», σελ 152- 156).
Υστερόγραφα
Υ.Γ. 1: Και μετά το Άγιον Φως τι; Μην ανησυχείτε. Οι καλοί μας ιεράρχες δεν θα μας αφήσουν έτσι. Στις 14 Μαίου μας έρχεται το ιερό λείψανο της αγίας Ελένης και θα γίνει κι αυτό δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους, όπως έγινε και με το λείψανο της Αγίας Βαρβάρας, που μας το έφεραν κι αυτό από την Ιταλία το 2015. Κι άντε ξανά μανά από την αρχή ταρατατζούμ, αποσπάσματα, απευθείας τηλεοπτικές μεταδόσεις, χρυσές μίτρες μητροπολιτών, χρυσά γαλόνια στρατηγών, πονηροί πολιτευτές, που θα συνωστίζονται για να φανούν, ταλαίπωρα φαντάρια και ναυτάκια, με το όπλο υπό μάλης και το υποχρεωτικό μελαγχολικό ύφος και βεβαίως το… παγκάρι δίπλα στο λείψανο, απαραίτητο σκεύος σε κάθε προσκύνημα.
Το λείψανο το φέρνουν από την Βενετία. Εκεί κατέληξε μετά τις Σταυροφορίες όταν το άρπαξαν τα κουμάσια που παρίσταναν τους στρατιώτες του Χριστού, μαζί με τους παπάδες που τους συντρόφευαν και ήξεραν να εκτιμούν όχι μόνο την εμπορική αξία του λειψάνου, αλλά και τη σημασία του, για να κρατάνε στην αμάθεια το πόπολο.
Όπως διαβάσαμε σε εκκλησιαστικές ιστοσελίδες μαζί με το λείψανο θα φέρουν, λέει , «τεμάχιο Τιμίου Ξύλου με τα Αχραντα Πάθη του Χριστού, που αποθησαυρίζεται στον Θησαυρό της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου στη Βενετία». Όσο για τη γνησιότητα των προς προσκύνησιν λειψάνων και τεμαχίων του Τιμίου Ξύλου μη μας ρωτάτε. Γιατί απλούστατα δεν μπορούμε να βγάλουμε άκρη. Το ίδιο ισχύει και για την ακεραιότητα του λειψάνου. Είναι ολόκληρο; Λείπουν τμήματα; Τι να σας πούμε; Αυτό που ξέρουμε είναι πως πάγια τακτική των ιερωμένων ήταν να τεμαχίζουν τα λείψανα ( τελευταίο και πρόσφατο, εκεί στις αρχές του ’80, το περιστατικό στην Κεφαλλονιά που οδήγησε και στην αποπομπή του μητροπολίτη), «προς παρηγορίαν» όλο και περισσότερων πιστών. Αυτό που ξέρουμε είναι πως στην Ελλάδα μόνο υπάρχουν μέρος του πέλματος της αγίας Ελένης στη μονή Προυσσού στην Ευρυτανία και αποτμήματα στη Μονές Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος και Υψηλού στη Λέσβο, στον Άγιο Κωνσταντίνο της Νέας Ιωνίας στην Αττική και στην Κύπρο, στη Μονή Κύκκου. Όσο για το τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, εκεί χάνεται ο μπούσουλας γιατί αν ήταν αληθινά όσα τεμάχια αναφέρονται τότε δεν θα μιλάμε για Σταυρό αλλά για το δάσος του Αμαζονίου.
Υ.Γ. 2: Και μιας και μιλάμε για τα Ιεροσόλυμα και συγχρόνως έχει ξεκινήσει και μια κουβέντα για την αναθεώρηση του Συντάγματος να σημειώσουμε και τα εξής: Ουδείς «εθνικός λόγος» και ουδεμία «εθνική υπόθεση» υπαγορεύουν το μεν ελληνικό Σύνταγμα να κατοχυρώνει το αναπαλλοτρίωτο της περιουσίας του πατριαρχείου Ιεροσολύμων στη χώρα μας και οι διοικούντες αυτό να ξεπουλάνε ανυπολόγιστης αξίας εκτάσεις στο Ισραηλινό Κράτος, βοηθώντας στα σχέδια των κυβερνήσεων των σιωνιστών για εκδίωξη των Αράβων από την Ιερουσαλήμ. Είναι κι αυτή μια ιστορία που δεν πρέπει να περνάει στα ψιλά…
