Του Αριστομένη Συγγελάκη
«Έτσι θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε την υπόθεση ότι αν ο πρώτος χρόνος είναι ο χρόνος της σιωπής, κι ο δεύτερος χρόνος είναι ο χρόνος της μνήμης και της συλλογής των ξεχωριστών αφηγήσεων, υπάρχει ένας τρίτος χρόνος που, συγκροτώντας το «αξιομνημόνευτο», θεμελιώνει μια ιστορία που μπορεί να γίνει παγκόσμια, και η οποία επιτρέποντας στο υποκείμενο ν’ απαλλαγεί από την προσωπική του οδύνη, του δίνει τη δυνατότητα να ανασυνδεθεί με τη ζωή»
Τον μαύρο Σεπτέμβρη του 1943 τα χωριά της Βιάννου και της Δυτικής Ιεράπετρας βρέθηκαν στο στόχαστρο του χιτλερικού κυκλώνα: Στις 14 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της Ανύψωσης του Τιμίου Σταυρού, τοπικής εορτής των Αμιρών, ο τακτικός γερμανικός στρατός εισέβαλλε στα χωριά μας καταπατώντας βάναυσα το Δίκαιο του Πολέμου αλλά και κάθε γραπτό ή άγραφο κανόνα δικαίου. Μετερχόμενος αδιανόητες, για τακτικό στρατό, μεθόδους εξαπάτησης των ανθρώπων και με πρωτοφανή βαρβαρότητα σκόρπισε τον όλεθρο απέναντι σε αθώους και ανυπεράσπιστους πολίτες. Μετά από τρεις μέρες τρομοκρατικής δράσης, η Βέρμαχτ έκανε στάχτη την επαρχία Βιάννου, αφήνοντας πίσω της 401 νεκρούς, 10 ολοσχερώς κατεστραμμένα χωριά, 1000 λεηλατηθέντα και καμένα σπίτια, χιλιάδες μαυροφορεμένες γυναίκες και ορφανά. Χαρακτηριστικό του σεληνιασμού των χιτλερικών είναι ότι πάνω στα ερείπια και στα άθαφτα ακόμη πτώματα, έστρωσαν γλέντι με ναζιστικά συνθήματα, κρασί και εδέσματα (που τους πρόσφεραν οι συγγενείς των εκτελεσθέντων για να αποφευχθεί η αιματοχυσία αλλά ματαίως…)!
Ολόκληρη η επαρχία Βιάννου βυθίστηκε στο πένθος και τον πόνο, ορφάνεψε, ρήμαξε, υποχρεώθηκε σε μια πικρή και μαύρη ζωή. Κι όμως ο λαός μας άντεξε. Πάλεψε σκληρά, με πείσμα και υπερηφάνεια, και τα κατάφερε. Ξανάχτισε τα σχολεία, τις εκκλησίες και τα χωριά του, φύτεψε τα κηπούλια του, ομόρφυνε τα πεζούλια του, γέννησε παιδιά και εγγόνια, έδωσε ζωή στον τόπο μας. Χωρίς ποτέ η σύγχρονη, δημοκρατική Γερμανία, να στέρξει στο πλευρό του λαού μας, να κάνει έστω και μία συμβολική χειρονομία προς τα θύματά της. Η Γερμανία επωφελήθηκε της Συμφωνίας του Λονδίνου του 1953 και ξανάγινε πανίσχυρη, όμως δεν δίστασε και δεν ντράπηκε να εμμείνει επί δεκαετίες σε μια αδιάλλακτη στάση απέναντι στον ευεργέτη της, την Ελλάδα. Μια στάση που ισοδυναμεί με άρνηση ανάληψης της ευθύνης της και συνεπώς με άρνηση έμπρακτης καταδίκης των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε το Γ’ Ράιχ.
Αυτό είναι ακριβώς που κινητοποιεί τους Γερμανούς δημοκράτες και αντιφασίστες, οι οποίοι με αυταπάρνηση και ανιδιοτέλεια έχουν κάνει και δικό τους αγώνα την απόδοση των γερμανικών οφειλών στην Ελλάδα: Αντιλαμβάνονται ότι αν δεν εκκαθαριστούν οι λογαριασμοί της δημοκρατικής Γερμανίας με το χιτλερικό της παρελθόν, αν ο θύτης δεν μετανοήσει εμπράκτως και δεν ικανοποιήσει ευλόγως το θύμα του, δεν θα μπορέσει ποτέ να απαλλαγεί από το στίγμα των ναζιστικών εγκλημάτων και ο κίνδυνος παλινόρθωσης του ναζισμού θα παραμένει υπαρκτός.
73 χρόνια μετά τη Σφαγή, τα όνειρα πήραν εκδίκηση! Ο Δήμος Βιάννου και η Ένωση Θυμάτων έχουν κάθε λόγο να είναι υπερήφανοι. Η μνήμη του Ολοκαυτώματος της Βιάννου βρήκε μία σύγχρονη και λειτουργική στέγη με δημόσια, μάλιστα, χρηματοδότηση. Ένα λιτό και καλαίσθητο Μουσείο, που θα μας επιτρέψει να σκύψουμε με επιμέλεια στην μελέτη της Ιστορίας και να αναδείξουμε το Ολοκαύτωμα της Βιάννου σε ζήτημα εθνικό, ευρωπαϊκό, οικουμενικό – γέφυρα ειλικρινούς και στέρεας φιλίας και συνεργασίας των λαών. Ένα Μουσείο ανοιχτό και ζωντανό, Κιβωτός Μνήμης, κυψέλη δημιουργίας, κέντρο του αγώνα για Δικαιοσύνη και Αποζημίωση.
Παρά την δικαιολογημένη χαρά μας, το τραύμα της Βιάννου, το τραύμα της Ελλάδας, παραμένει ανοιχτό. Η πληγή δεν θα επουλωθεί με τη σιωπή και τη λήθη. Ούτε θα επιτρέψουμε να επιμολυνθεί με τα «τριάκοντα αργύρια» του περιβόητου «Γερμανικού Ταμείου για το Μέλλον» και λοιπών συναφών ιδρυμάτων. Το τραύμα θα κλείσει μόνο με την απόδοση δικαιοσύνης!
Στον πατέρα μου Γιάννη που έμεινε ορφανός στα επτά του χρόνια, τον θείο μου Αριστομένη, που δεν γνώρισε τον πατέρα του, στους επιζώντες της ναζιστικής θηριωδίας Κωστή Χριστοδουλάκη, Μανώλη Πνευματικάκη, Νίκο Βαρδή, Γιώργο Σωμαράκη, Φιλοκτήτη Μικρογιαννάκη, Δημήτρη Βαρδάκη, Γιώργο Ινιωτάκη, παπα Μανώλη Στρατάκη, Πέτρο Μηλιαράκη και τους αγαπημένους μας συγχωριανούς και συνεπαρχιώτες, που παρακολούθησαν με βαθειά συγκίνηση τα εγκαίνια του Μουσείου και πάντα αγωνιούν για το ζήτημά μας˙ στον κορυφαίο της Ευρωπαϊκής Λαϊκής Αντίστασης Μανώλη Γλέζο, τον ηρωικό Αργύρη Σφουντούρη, τον Δημοσθένη Ραπτόπουλο, γιο του σπουδαίου Αλέξανδρου Ραπτόπουλου και τους άλλους Αντιστασιακούς, που συνεχίζουν να αγωνίζονται για αλήθεια και δικαιοσύνη˙ στον αείμνηστο πρωτοπόρο της διεκδίκησης Γιάννη Σταμούλη και τους Απόστολο Σάντα, Γεώργιο – Αλέξανδρο Μαγκάκη, Ευάγγελο Μαχαίρα, που έφυγαν πριν έλθει η δικαίωση˙ τους Γιώργο Χρηστάκη, Λευτέρη Διακάκη, Χρύσανθο Συγγελάκη (ιδρυτή της Ένωσης Θυμάτων Βιάννου), Σάββα Πετράκη, που αγωνίστηκαν για την ανάδειξη της Βιάννου και της Θυσίας της και δεν είναι σήμερα ανάμεσά μας˙ σε όλους τους πραγματικούς ήρωες της ζωής, που αντιμετώπισαν με θάρρος, αξιοπρέπεια και μεγαλοψυχία τη φοβερή μοίρα που τους επιφύλαξε το Γ’ Ράιχ δίνουμε μία ιερή υπόσχεση: Θα κινήσουμε γη και ουρανό, θα κάνουμε το παν για τη δικαίωσή μας. Θα αντισταθούμε στις σειρήνες της λήθης και της υποταγής. Δεν θα επιτρέψουμε την παραχάραξη της ιστορίας μας. Και θα ορθώσουμε περήφανα το ανάστημά μας απέναντι στον ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία, την καταπίεση και εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο!
1 Jacques Hassoun, «Από τη Μνήμη στην Ιστορία», δημοσιεύτηκε στο: Βαρών – Βασάρ Ο. (επιμέλεια) Εβραϊκή ιστορία και μνήμη. Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 1998, σελ.20-21.
* Ο κ. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης είναι Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών και της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου