Της Νικόλ Λειβαδάρη
Η πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ προειδοποιεί ότι η οικονομική κρίση της εποχής του κορονοϊού θα είναι αντίστοιχη της Μεγάλης Υφεσης και η διάδοχός της Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα μιλά για την πιο βαθιά οικονομική συρρίκνωση μετά το 1930. Αμφότερες προεξοφλούν ότι η Ελλάδα θα είναι από τις χώρες που θα βρεθούν στο πρώτο κύμα της νέας κρίσης.
Εάν ισχύει αυτό, μπορεί και να είναι χρήσιμο να ξαναδιαβάσουμε – μαζί με το πολιτικό προσωπικό της χώρας – την «Συνείδηση ενός Προοδευτικού» του Πολ Κρούγκμαν. Και, παραπλεύρως, την συνέντευξη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην «Καθημερινή». Για να θυμηθούμε κατ’ αρχάς τι έκανε ο Ρούζβλετ στην εποχή του New Deal και ποιες ισοδύναμες προκλήσεις μπορεί να ανοίγουν στην εποχή του κορονοϊού – όχι μόνον για προοδευτικούς, αλλά και για φιλελεύθερους.
Τι συνέβη, λοιπόν, στους πλούσιους στα χρόνια του αστού Ρούζβελτ; «Το New Deal», γράφει ο Κρούγκμαν στο εμβληματικό βιβλίο του, «ουσιαστικά φορολόγησε μέχρις εξαφάνισης μεγάλο μέρος, εάν όχι το μεγαλύτερο, του εισοδήματός τους. Καθόλου περίεργο, συνεπώς, που ο Ρούζβελτ θεωρήθηκε προδότης της τάξης του…»
Η ιστορική αυτή «προδοσία» συντελέστηκε στο όνομα μιας πολιτικής επιθετικής αναδιανομής σε βάρος των ανώτερων εισοδηματικών στρωμάτων, με σαρωτική φορολόγηση και με αξιοποίηση των πόρων εξ ολοκλήρου υπέρ των ανέργων και των πλέον χαμηλόμισθων. Στην δεκαετία του ’20, ο ανώτατος φορολογικός συντελεστής ήταν μόλις 24%. Στην πρώτη διακυβέρνηση Ρούζβελτ έφθασε στο 63%, στην δεύτερη στο 79% κι έως τα μέσα της δεκαετίας του ’50 είχε ανέβει στο 91%.
Δεν συνέβη το ίδιο στα καθ’ ημάς και στην πρώτη, εν Ελλάδι, Μεγάλη Υφεση. Στα χρόνια του πρώτου Μνημονίου η… επανάσταση ήταν αντιστρόφως ανάλογη, και η τότε – προοδευτική και συντηρητική – διακυβέρνηση έκανε αναδιανομή φορολογικών βαρών από πάνω προς τα κάτω: Από το 2009 έως το 2012 η φορολογική επιβάρυνση για τα 5 χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια αυξήθηκε κατά 126%, ενώ για τα 5 υψηλότερα μειώθηκε κατά 9%.
Δεν πρόκειται να συμβεί ούτε τώρα, στην δεύτερη Μεγάλη Κρίση – δύσκολα ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα γίνει ο «προδότης» της τάξης του. Την αναδιανεμητική «επανάσταση» άλλωστε δεν την έκανε ούτε ο Τσίπρας, πάει πολύ να την περιμένει κανείς από τον Μητσοτάκη που εξελέγη με σημαία την απορύθμιση και την αυτορρύθμιση της αγοράς.
Εκείνο όμως που θα μπορούσε να συμβεί είναι μια αναθεωρητική προσέγγιση στα παλιά – και χρεοκοπημένα – δόγματα του καπιταλισμού και του φιλελευθερισμού. Πόσο μάλλον αφού ο, πρωθυπουργός δηλώνει στην συνέντευξή του στην «Καθημερινή» πως η κυβέρνησή του έδρασε «με τρόπο σχεδόν σοσιαλιστικό» στην αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Και ότι μετά την πανδημία «αναπροσαρμόζουμε κάποια δεδομένα, όπως την μεγαλύτερη σημασία που αποδίδω στο ΕΣΥ». «Κι εκεί», είπε, «κάνω κι εγώ την προσωπική μου αυτοκριτική».
Ατυχώς, το όποιο βάθος και ειλικρίνεια αυτή της αυτοκριτικής υπονομεύεται ήδη από τα έργα και τους σχεδιασμούς των λιγότερο… σοσιαλιστών της κυβέρνησης. Όπως από τους θιασώτες του «δόγματος Βρούτση» – της επαναφοράς του υποκατώτατου μισθού των 500 ευρώ, της παγίωσης της αναστολής συμβάσεων, και της εκ περιτροπής εργασίας στο όνομα ενός «ελεύθερου ανταγωνισμού» που ήδη μετρά εκατοντάδες χιλιάδες υποψηφίους ανέργους.
Πρόκειται για όλους όσοι δεν έχουν – ακόμη – αντιληφθεί πως τα κοινωνικά αιτήματα στην επόμενη μέρα της πανδημίας θα έχουν βαθιά, έως εκρηκτικά, ταξικά χαρακτηριστικά. Και με αυτά θα αναμετρηθούν άπαντες – φιλελεύθεροι, σοσιαλιστές και προοδευτικοί…