Κάθε χρόνο στις 15 Μαΐου, οι Παλαιστίνιοι σε όλο τον κόσμο θυμούνται με πόνο και γιορτάζουν τη Νάκμπα, ή αλλιώς “καταστροφή”. Μια ημέρα μνήμης – αν και όσα συνέβησαν δεν ξεχάστηκαν ποτέ – της μαζικής εκδίωξής τους από την πατρίδα τους, εκεί που βρίσκεται το σημερινό Ισραήλ, το 1948.
Η Νάκμπα αποτελεί σύμβολο του παλαιστινιακού πολιτισμού μαζί με τον “Χαντάλα”, το παιδί πρόσφυγα την καφίγια και το κλειδί που συμβολίζει την επιστροφή στα πάτρια εδάφη. Ο εμβληματικός Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς περιέγραψε τη Νάκμπα ως “ένα εκτεταμένο παρόν που υπόσχεται να συνεχιστεί στο μέλλον”.
Εξήντα εννέα χρόνια μετά τη Νάκμπα, την καταστροφή που έχει χαρακτηριστεί από ιστορικούς ως εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης, τα λόγια του είναι πιο επίκαιρα από ποτέ. Οι φόβοι των Παλαιστίνιων για επανάληψη της οδυνηρής ιστορίας τους εντείνονται, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίζονται σήμερα μετά τις αλλεπάλληλες επιθέσεις του Ισραήλ, ενώ πάνω από 35.000 άμαχοι έχουν πεθάνει από αυτές στη Λωρίδα της Γάζας.
Περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι, η πλειοψηφία δηλαδή του πληθυσμού που ζούσε στα παλαιστινιακά εδάφη πριν από τον πόλεμο έφυγαν ή εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους πριν και κατά τη διάρκεια του αραβοϊσραηλινού πολέμου του 1948 που ακολούθησε την ίδρυση του Ισραήλ.
Μετά τον πόλεμο, το Ισραήλ αρνήθηκε να τους επιτρέψει να επιστρέψουν, καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε μια παλαιστινιακή πλειοψηφία εντός των συνόρων του. Αντ’ αυτού, οι Παλαιστίνιοι έγιναν για πάντα πρόσφυγες. Μια κοινότητα που σήμερα αριθμεί περίπου έξι εκατομμύρια, ζει σε αστικούς προσφυγικούς καταυλισμούς που μοιάζουν με παραγκουπόλεις στο Λίβανο, τη Συρία, την Ιορδανία και την κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη. Στη Λωρίδα της Γάζας, οι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους αποτελούν περίπου τα τρία τέταρτα του πληθυσμού.
Η άρνηση του Ισραήλ να αναγνωρίσει το δικαίωμά των Παλαιστίνιων να επιστρέψουν στη γη τους αποτελεί βασικό σημείο διαμάχης που έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στις ειρηνευτικές συνομιλίες που κατέρρευσαν για τελευταία φορά πριν από 15 χρόνια.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στη Νάκμπα
Η 15η Μαΐου του 1948 σηματοδοτεί την αρχή του Αραβοϊσραηλινού Πολέμου και την ημέρα που δημιουργήθηκε το κράτος του Ισραήλ. Μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Παλαιστίνη ήταν υπό τουρκική κυριαρχία ως τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια τέθηκε υπό βρετανικό έλεγχο.
Παράλληλα, από τα τέλη του 19ου αιώνα, ο σιωνισμός έκανε την εμφάνισή του ως πολιτικό κίνημα με σκοπό τη δημιουργία ενός νέου εβραϊκού κράτους στην περιοχή της Παλαιστίνης, που θα συγκέντρωνε όλους τους Εβραίους της διασποράς, μια ιδεολογία που βασίζεται στην πεποίθηση ότι οι Εβραίοι είναι ένα έθνος ή μια φυλή που αξίζει το δικό της κράτος.
Από το 1882 και μετά, χιλιάδες Εβραίοι της Ανατολικής Ευρώπης και της Ρωσίας άρχισαν να εγκαθίστανται στην Παλαιστίνη- ωθούμενοι από τις αντισημιτικές διώξεις και τα πογκρόμ που αντιμετώπιζαν στη Ρωσική Αυτοκρατορία.
Το 1896, ο Βιεννέζος δημοσιογράφος Theodor Herzl δημοσίευσε ένα φυλλάδιο που έμελλε να θεωρηθεί ως η ιδεολογική βάση του πολιτικού σιωνισμού – Der Judenstaat, ή “Το Εβραϊκό Κράτος” σύμφωνα με το Al Jazeera. Ο Herzl κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η” θεραπεία” για τα αιώνια αντισημιτικά αισθήματα και τις επιθέσεις στην Ευρώπη ήταν η δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους.
Αν και ορισμένοι από τους πρωτοπόρους του κινήματος υποστήριξαν αρχικά ένα εβραϊκό κράτος σε μέρη όπως η Ουγκάντα και η Αργεντινή, τελικά ζήτησαν τη δημιουργία ενός κράτους στην Παλαιστίνη με βάση τη βιβλική αντίληψη ότι ο Θεός υποσχέθηκε στους Εβραίους τους Άγιους Τόπους.
Τη δεκαετία του 1880, η κοινότητα των Παλαιστινίων Εβραίων, γνωστή ως Yishuv, ανερχόταν στο τρία τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού. Σε αντίθεση με τους Σιωνιστές Εβραίους που θα έφταναν στην Παλαιστίνη αργότερα, το αρχικό Yishuv δεν φιλοδοξούσε να οικοδομήσει ένα σύγχρονο εβραϊκό κράτος στην Παλαιστίνη.
Μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1517-1914), οι Βρετανοί κατέλαβαν την Παλαιστίνη στο πλαίσιο της μυστικής συνθήκης Sykes-Picot του 1916 μεταξύ της Βρετανίας και της Γαλλίας για τη διανομή της Μέσης Ανατολής για τα συμφέροντα της αυτοκρατορίας.
Το 1917, πριν από την έναρξη της Βρετανικής Εντολής (1920-1947), οι Βρετανοί εξέδωσαν τη Διακήρυξη Μπάλφουρ, υποσχόμενοι να βοηθήσουν στην “ίδρυση μιας εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό στην Παλαιστίνη”, και ουσιαστικά να χαρίσουν μια χώρα που δεν ήταν δική τους για να τη χαρίσουν.
Κεντρικό ρόλο στην υπόσχεση αυτή διαδραμάτισε ο Chaim Weizmann, ένας Ρώσος σιωνιστής ηγέτης και χημικός με έδρα τη Βρετανία, του οποίου η συμβολή στη βρετανική πολεμική προσπάθεια κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) τον έκανε να έχει καλές διασυνδέσεις με τα ανώτερα κλιμάκια της βρετανικής κυβέρνησης. Ο Weizmann πίεζε σκληρά για περισσότερα από δύο χρόνια τον Βρετανό πρώην πρωθυπουργό David Lloyd-George και τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Arthur Balfour για να δεσμευτεί δημοσίως η Βρετανία για την οικοδόμηση μιας πατρίδας για τους Εβραίους στην Παλαιστίνη.
Από το 1919 και μετά, η μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη, που διευκολύνθηκε από τους Βρετανούς κλιμακώθηκε. Ο Weizmann, ο οποίος αργότερα έγινε ο πρώτος πρόεδρος του Ισραήλ, πραγματοποιούσε το όνειρό του να κάνει την Παλαιστίνη “τόσο εβραϊκή όσο η Αγγλία είναι αγγλική”.
Μεταξύ του 1922 και του 1935, ο εβραϊκός πληθυσμός αυξήθηκε από το εννέα στο 27 τοις εκατό σχεδόν του συνολικού πληθυσμού, εκτοπίζοντας δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους ενοικιαστές από τα εδάφη τους, καθώς αγόραζαν γη από τους γαιοκτήμονες που απουσίαζαν.
Κορυφαίοι Άραβες και Παλαιστίνιοι διανοούμενοι προειδοποιούσαν ανοιχτά κατά των μοτίβων του σιωνιστικού κινήματος ήδη από το 1908. Με την κατάληψη της εξουσίας από τους Ναζί στη Γερμανία μεταξύ 1933 και 1936, 30.000 έως 60.000 Ευρωπαίοι Εβραίοι έφτασαν στις ακτές της Παλαιστίνης.
Το 1936, οι Άραβες της Παλαιστίνης ξεκίνησαν μια μεγάλης κλίμακας εξέγερση κατά των Βρετανών και της υποστήριξής τους προς την εποίκιση στη γη τους, γνωστή ως Αραβική Εξέγερση. Οι βρετανικές αρχές κατέστειλαν βίαια την εξέγερση, η οποία διήρκεσε μέχρι το 1939- κατέστρεψαν τουλάχιστον 2.000 σπίτια Παλαιστινίων, έβαλαν 9.000 Παλαιστίνιους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και τους υπέβαλαν σε βίαιες ανακρίσεις, συμπεριλαμβανομένων βασανιστηρίων, και απέλασαν 200 Παλαιστίνιους εθνικιστές ηγέτες. Τουλάχιστον το δέκα τοις εκατό του παλαιστινιακού ανδρικού πληθυσμού είχε σκοτωθεί, τραυματιστεί, εξοριστεί ή φυλακιστεί μέχρι το τέλος της εξέγερσης.
Στις αρχές του 1947, η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα παρέδιδε την καταστροφή που είχε δημιουργήσει στα Ηνωμένα Έθνη. Στις 29 Νοεμβρίου 1947, τα Ηνωμένα Έθνη υιοθέτησαν το ψήφισμα 181, το οποίο συνιστούσε τη διαίρεση της Παλαιστίνης σε εβραϊκό και αραβικό κράτος.
Εκείνη την εποχή, οι Εβραίοι στην Παλαιστίνη αποτελούσαν το ένα τρίτο του πληθυσμού και κατείχαν λιγότερο από το έξι τοις εκατό της συνολικής έκτασης, σύμφωνα με το Al Jazeera. Σύμφωνα με το σχέδιο του ΟΗΕ, τους παραχωρήθηκε το 55% της γης, που περιλάμβανε πολλές από τις κύριες πόλεις με παλαιστινιακές αραβικές πλειοψηφίες και τη σημαντική ακτογραμμή από τη Χάιφα έως τη Γιάφα. Το αραβικό κράτος θα στερούνταν βασικές γεωργικές εκτάσεις και θαλάσσια λιμάνια, γεγονός που οδήγησε τους Παλαιστίνιους να απορρίψουν την πρόταση.
Λίγο μετά το ψήφισμα του ΟΗΕ, ξέσπασε o Αραβοϊσραηλινός πόλεμος. Ακολούθησαν μεγάλης κλίμακας επιθέσεις σε Παλαιστίνιους που αποσκοπούσαν στη μαζική εκδίωξη από τις πόλεις και τα χωριά τους για την οικοδόμηση του εβραϊκού κράτους, η οποία κορυφώθηκε με τη Νάκμπα.
Σύμφωνα με ορισμένους σιωνιστές στοχαστές, δεν υπάρχουν αποδείξεις για ένα συστηματικό γενικό σχέδιο εκδίωξης των Παλαιστινίων για τη δημιουργία του εβραϊκού κράτους, καθώς , όπως ισχυρίζονται, η απαλλοτρίωση των εδαφών τους ήταν ένα ακούσιο αποτέλεσμα του πολέμου. Ωστόσο, η επιλογή δημιουργίας του Ισραήλ στην περιοχή αυτή όπου οι Άραβες Παλαιστίνιοι ζούσαν και αποτελούσαν την πλειοψηφία, έχει επικριθεί έντονα και έχει χαρακτηριστεί από ιστορικούς εθνοκάθαρση.
Μεταξύ του 1947 και του 1949, τουλάχιστον 750.000 Παλαιστίνιοι από έναν πληθυσμό 1,9 εκατομμυρίων έγιναν πρόσφυγες εκτός των συνόρων του κράτους. Οι σιωνιστικές δυνάμεις είχαν καταλάβει περισσότερο από το 78% της ιστορικής Παλαιστίνης, είχαν εκκαθαρίσει εθνοτικά και καταστρέψει περίπου 530 χωριά και πόλεις και είχαν σκοτώσει περίπου 15.000 Παλαιστίνιους σε μια σειρά μαζικών φρικαλεοτήτων, που περιλαμβάνουν περισσότερες από 70 σφαγές.
Οι βρετανικές αρχές είχαν ανακοινώσει ότι θα έβαζαν τέλος στην παρουσία τους στην Παλαιστίνη την παραμονή της 15ης Μαΐου 1948. Οκτώ ώρες νωρίτερα, ο David Ben-Gurion, ο οποίος έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, ανακοίνωσε στο Τελ Αβίβ τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας τους.
Έτσι, λοιπόν, η βρετανική εντολή έληξε τα μεσάνυχτα και στις 15 Μαΐου δημιουργήθηκε το ισραηλινό κράτος.
Οι Παλαιστίνιοι τιμούσαν την εθνική τους τραγωδία, την απώλεια της πατρίδας τους, με ανεπίσημο τρόπο για δεκαετίες, αλλά το 1998, ο πρώην πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Γιάσερ Αραφάτ, ανακήρυξε την 15η Μαΐου εθνική ημέρα μνήμης, στο 50ό έτος από τη Νάκμπα. Το Ισραήλ γιορτάζει την ημέρα αυτή ως ημέρα της ανεξαρτησίας του.
Οι Παλαιστίνιοι ξανά υπό διωγμό
Σε όλη τη Γάζα, οι Παλαιστίνιοι τις τελευταίες ημέρες φορτώνουν αυτοκίνητα και κάρα γαϊδουριών ή ξεκινούν με τα πόδια για τους ήδη υπερπλήρεις καταυλισμούς, καθώς το Ισραήλ εξαπολύει αλλεπάλληλες επιθέσεις εναντίον “στόχων της Χαμάς” που όμως τελικά οδηγούν στοπν θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους.
Ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα έχει φέρει τον θάνατο σε περισσότερους από 35.000 Παλαιστίνιους, σύμφωνα με τοπικούς αξιωματούχους, καθιστώντας τον μακράν τον πιο θανατηφόρο γύρο μαχών σε μια ιστορία μακράς σύγκρουσης στην περιοχή.
Περίπου 1,7 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, τα τρία τέταρτα του πληθυσμού του πολιορκημένου θύλακα, έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, οι περισσότεροι από αυτούς, ξανά και ξανά. Ο αριθμός αυτός είναι υπερδιπλάσιος από τον αριθμό που έφυγε πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1948, σημειώνει το Al Jazeera.
Μια πρόσφατη εκτίμηση των Ηνωμένων Εθνών ανέφερε ότι η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων σπιτιών στον θύλακα θα διαρκέσει μέχρι το 2040. Η καταστροφή που έχει προκαλέσει το Ισραήλ στη Γάζα από την έναρξη του πολέμου είναι μεγαλύτερη ακόμα και από την καταστροφή της Δρέσδης, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως δήλωσε στο TRT World, ο υποψήφιος διδάκτορας στο City University of New York, ο οποίος ερευνά δορυφορικές εικόνες του παλαιστινιακού θύλακα. “Ο δείκτης των υλικών ζημιών που καταγράφονται στη Γάζα δεν έχει καμία σχέση με οτιδήποτε έχουμε μελετήσει στο παρελθόν” είπε χαρακτηριστικά.
Το Ισραήλ εξαπέλυσε στη Γάζα μια από τις πιο θανατηφόρες και καταστροφικές στρατιωτικές εκστρατείες στην πρόσφατη ιστορία, ρίχνοντας βόμβες βάρους 900 κιλών σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Ολόκληρες γειτονιές έχουν μετατραπεί σε ερημιά από μπάζα και ανοιγμένους δρόμους, πολλές από τις οποίες είναι γεμάτες με βόμβες που δεν έχουν εκραγεί.
Παράλληλα, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι έχουν προκληθεί ζημιές ύψους 18,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αντιστοιχούν περίπου στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ολόκληρης της παλαιστινιακής επικράτειας το 2022. Και αυτό ήταν τον Ιανουάριο, τις πρώτες ημέρες των καταστροφικών χερσαίων επιχειρήσεων του Ισραήλ στο Χαν Γιουνίς και πριν ο στρατός του εισέλθει στη Ράφα.