Την ώρα που η υπογεννητικότητα είναι ένα σοβαρότατο πρόβλημα σε πολλές χώρες και ζευγάρια σε ολόκληρο τον κόσμο προσπαθούν με δυσκολία να κάνουν παιδιά, υπάρχει ένα νέο κίνημα ανθρώπων που στειρώνονται ή απλά αρνούνται να γίνουν γονείς για περιβαλλοντικούς λόγους.
H Gwynn Mackellen ήταν 26 ετών όταν αποφάσισε να στειρωθεί. Της πήρε περίπου πέντε χρόνια μέχρι να βρει τον κατάλληλο γιατρό που να καλύπτει τα έξοδα από την ασφάλιση της, αλλά ήταν αποφασισμένη. Τελικά τα κατάφερε το 2012. «Πάντα ήξερα ότι δεν ήθελα παιδιά για περιβαλλοντικούς λόγους. Εργάζομαι στη βιομηχανία αποβλήτων και τα απόβλητά μας είναι η κατάντια των ανθρώπων. Δεν είναι άνθρωποι κακοί, πολλές φορές αυτά που κάνουν έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον. Σκεφτείτε απλά πόσα δέντρα κόβονται, πόσα πλαστικά χρησιμοποιούνται και πόσα υλικά εξορύσσονται για χάρη των ανθρώπων. Για να ζουν αυτοί καλύτερα. Όσο λιγότεροι μείνουμε πάνω στη γη, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα υπάρξουν για το περιβάλλον», αναφέρει στη Guardian.
Η Mackellen υποστηρίζει ότι ανήκει στον αντιναταλισμό, το φιλοσοφικό κίνημα που βασίζεται στο δόγμα ότι είναι σκληρό να φέρνεις στον κόσμο μια ζωή που γνωρίζεις από πριν ότι είναι καταδικασμένη και θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στον περιβάλλον.«Θα ήθελα πολύ να δω ότι υπάρχει ένα ρεύμα που θέλει εθελοντικά να μειώσει τον πληθυσμό του πλανήτη. Αλλά οι πολιτιστικές και κοινωνικές πιέσεις, κάνουν τους ανθρώπους να θέλουν να διαιωνίσουν το είδος τους, χωρίς να αναγνωρίζουν τις συνέπειες για τον εαυτό τους και τον πλανήτη.
Στο Σαν Φρανσίσκο ο τρόπος σκέψης της φαντάζει περίεργος και δεν έχει φίλους για να κάνει συζητήσεις πάνω στο θέμα. Αυτός είναι κι ο λόγος που αποτελεί μέρος μιας κοινότητας που ονομάζεται Εθελοντικό Κίνημα Εξαφάνισης του Ανθρώπου (Voluntary Human Extinction Movement), ή VHEMT για συντομία. Παρά τον καυστικό τίτλο, ο οργανισμός καλωσορίζει κι άτομα που δεν έχουν στόχο απαραίτητα την ανθρώπινη εξαφάνιση. «Είναι ωραίο να μιλάμε ανοιχτά με ανθρώπους που έχουν παρόμοια συναισθήματα και απογοητεύσεις. Όταν διαβάζω τα νέα για το περιβάλλον και σκέφτομαι πώς οι άνθρωποι θέλουν να αναπαραχθούν παρά τις προφανέστατες επιπτώσεις, αισθάνομαι ότι η κατάσταση επιδεινώνεται», προσθέτει η Mackellen.
Αλλά και ο οργανισμός Population Matters που βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, προωθεί μια καμπάνια ενάντια στην αύξηση του πληθυσμού, η οποία όπως λέει συμβάλλει στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την εξάντληση των πόρων, τη φτώχεια και την ανισότητα. Ο Robin Maynard, διευθυντής του Population Matters, υποστηρίζει ότι έχει παρατηρήσει αύξηση των υποστηρικτών, ειδικότερα των νέων. «Αυτό φαίνεται και από μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι ακόλουθοι του Twitter αυξήθηκαν κατά 60% από το 2016 και μια πρόσφατη ανάρτηση στο Facebook σχετική με το θέμα είχε πάνω από τέσσερα εκατομμύρια προβολές».
Μία από της θερμές υποστηρίκτριες του κινήματος είναι η περιβαλλοντική ακτιβίστρια Leilani Münter, η οποία δεν έχει αποκτήσει από επιλογή παιδιά. Κάθε φορά που την ρωτούν γιατί δεν έκανε παιδιά βρίσκει ευκαιρία να μετατοπίσει τη συζήτηση στο θέμα του υπερπληθυσμού. «Όσο περισσότερο μιλάμε για αυτό, τόσο πιο άνετα θα νιώθουν οι άνθρωποι πάνω στο θέμα κι ίσως έτσι αλλάξουν τα πράγματα», αναφέρει.
Η Münter δεν είχε εξετάσει τις συνέπειες του υπερπληθυσμού μέχρι τα 20. «Σπούδασα βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και πήγα σε μια διάλεξη για τη βιοχημεία, αλλά ο καθηγητής μας έδειξε ένα ντοκιμαντέρ για τον πληθυσμό». Όπως αναφέρει, ξαφνιάστηκε με τους αριθμούς. «Χρειάστηκαν 200.000 χρόνια για να φτάσουν οι άνθρωποι το ένα δισεκατομμύριο, στη συνέχεια 126 χρόνια για να διπλασιαστούν σε δύο δισεκατομμύρια, 30 χρόνια για να προστεθεί ένα άλλο δισεκατομμύριο και 14 χρόνια για το επόμενο. Κάθε επόμενο δισεκατομμύριο πήρε μόνο 12 χρόνια. Είναι αρκετά τρομακτικό», λέει η Münter.
Πιστεύει ότι όσο κι αν ασχοληθούμε με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, και τα φυτικά τρόφιμα, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τον υπερπληθυσμό. «Υποθέτοντας ότι όλοι οι άνθρωποι ζουν σε σχετική ευημερία, με πρόσβαση σε καθαρό νερό και ηλεκτρισμό, ο πληθυσμός του πλανήτη θα δε θα έπρεπε να ξεπερνά τα δύο δισεκατομμύρια. Σήμερα είμαστε ήδη 5,6 δισ. πάνω από αυτόν τον αριθμό, ο οποίος αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς».
Στόχος της δεν είναι να νιώσουν οι γονείς ένοχοι επειδή έχουν παιδιά ή να τους αποκλείσει από κάποια πιθανή συζήτηση. «Αλλά αν δεν είστε ακόμα γονέας και δεν μπορείτε να καταπνίξετε τα γονικά σας ένστικτα, θα μπορούσατε να υιοθετήσετε ένα από 153 εκατομμύρια παιδιά που είναι ορφανά στον πλανήτη και χρειάζονται σπίτι. Τελικά, τα παιδιά σας και τα εγγόνια σας θα είναι εκείνα που θα επωφεληθούν από μια τέτοια επιλογή».
Πολλές είναι οι αντιδράσεις στις απόψεις της Münter, αφού οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι η πρωταρχική μας ανάγκη είναι να διαιώνιση του είδους μας. Σε αυτό βεβαια ισχυρό ρόλο έχει και η κοινωνία που πολλές φορές μας κάνει να πιστεύουμε ότι μια ζωή χωρίς παιδιά θα έχει λιγότερο νόημα. «Δεν αισθάνομαι ότι μου λείπει η μητρότητα. Μέσα από τον ακτιβισμό και την δράση μου, μιλάω σε σχολεία και πανεπιστήμια, έχοντας επαφή με χιλιάδες παιδιά. Αν είχα τα δικά μου παιδιά, δεν θα είχα χρόνο για να περάσω σε αυτές τις ιδέες στους άλλους», υπογραμμίζει η Münter.
Με αυτή την άποψη συμφωνεί και η Emma Olif, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Population Matters, η οποία ζει σε ένα τροχόσπιτο και ταξιδεύει στην εξοχή της Αγγλίας και της Ισπανίας.«Οι άνθρωποι είναι πολύ στενόμυαλοι σχετικά με τα υπαρξιακά ζητήματα. Αντί να κυοφορούμε παιδιά, μπορούμε να κυοφορούμε ιδέες, όνειρα και επανάσταση», αναφέρει.
Θεωρεί μάλιστα ότι να έχει κανείς παιδιά για «βιολογικούς λόγους», είναι πιθανώς ένα από τα πιο εγωιστικά πράγματα. Σύμφωνα με τα όσα λέει, δεν της έχει βγει ποτέ το μητρικό ένστικτο επειδή πάντα ήταν ενήμερη για την πολιτική, οικονομική και περιβαλλοντική επικαιρότητα και το κλίμα δεν είναι κατάλληλο για παιδιά αυτή την περίοδο. «Η επίδραση της ανθρωπότητας στο περιβάλλον στη Δύση είναι σημαντικά μεγαλύτερη, επειδή καταναλώνουμε περισσότερα». Σύμφωνα με πρόσφατη σουηδική μελέτη, μια οικογένεια μπορεί να εξοικονομήσει κατά μέσο όρο 58,6 τόνους άνθρακα κάθε χρόνο, όταν δεν έχει παιδί, ενώ θα μπορούσε να εξοικονομήσει 2,4 τόνους αν δεν χρησιμοποιεί καθόλου αυτοκίνητο.
Όταν η Άντζελα και ο Xavi Cortal, που ζουν στις ΗΠΑ κοντά στο Πόρτλαντ, συναντήθηκαν πριν από 12 χρόνια, ο Xavi δεν ήθελε παιδιά, αλλά η Angela, ήταν ακόμα αναποφάσιστη. Λίγα χρόνια μετά συνάντησε στο Πόρτλαντ τον ιδρυτή του VHEMT, Les Knight, και της άρεσε ο τρόπος που προσέγγιζε το θέμα κι όλες αυτές τις πληροφορίες που είχε συγκεντρώσει σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις για κάθε άτομο.
Ο Xavi είχε πάρει την απόφαση να μην κάνει παιδιά από μικρός και είναι ικανοποιημένος με την επιλογή του. «Υποβλήθηκα σε βασεκτομή, μια επέμβαση για στείρωση όταν ήμουν 26. Είναι πολύ πιο εύκολη και πιο ανώδυνη επέμβαση από την αντίστοιχη που έχει να κάνει μια γυναίκα. Νομίζω ότι είναι τα καλύτερα 500 δολάρια που ξόδεψα ποτέ στη ζωή μου», ανέφερε ο Xavi.
Παραδέχεται βέβαια ότι τα κίνητρά του δεν είναι εντελώς ανιδιοτελής. «Η παιδική ανατροφή χρειάζεται πολύ χρόνο, αφοσίωση και χρήματα και δεν θα ήθελα να το περάσω. Το μόνο που κάνεις είναι να έχεις παραπάνω καθήκοντα, υποχρεώσεις και ενοχές. Τώρα είμαι ελεύθερος να ταξιδέψω, να εξοικονομήσω χρήματα, να κοιμηθώ όσο θέλω. Περνώ χρόνο με τα παιδιά των φίλων μου κι όταν με κουράσουν μένω μόνος μου Δεν υπάρχει πραγματικά κανένα μειονέκτημα», πρόσθεσε.
Αυτός ο τρόπος σκέψης ταυτίζεται σε πολλά σημεία τα συγγράμματα του φιλόσοφου David Benetar, του συγγραφέα του «Better Never to Have: The Harm of Coming into Existence». Η Mackellen υποστηρίζει ότι έχει μελετήσει πολύ για να φτάσει στο συμπέρασμα ότι δεν αν γεννηθούν νέοι άνθρωποι θα υποφέρουν και συνεπώς είναι ανούσιος ένας τέτοιος φαύλος κύκλος. Από την άλλη όμως απολαμβάνει την συνεργασία με άλλους ανθρώπους στην κοινότητα.
Πολλοί αναρωτιούνται αν οι αντιναταλιστές είναι απλά καταθλιπτικοί. Η Mackellen διαφωνεί: «Μπορεί να έχω δυσκολίες ανά διαστήματα αλλά γενικά είμαι ευτυχισμένη στη ζωή. Ποτέ δεν είχα αυτοκτονικές τάσεις. Θα ήθελα πραγματικά να ζήσω πολύ και να είμαι υγιής για το υπόλοιπο της ζωής μου». Οι ανησυχίες της για τον άνθρωπο είναι κυρίως περιβαλλοντικές, σκεπτόμενη πως θα βιώσουν οι νέες γενιές την υπερθέρμανση του πλανήτη και τα πλαστικά στο νερό μας. Καταλήγοντας, θεωρεί ότι ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί ο ανθρώπινος πόνος είναι να επενδύσουμε στους ανθρώπους που έχουμε ήδη, με πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, στις θέσεις εργασίας και στη βελτίωση της μόρφωσης, ειδικά για τα κορίτσια και τις γυναίκες.