Του Λευτέρη Θ. Χαραλαμπόπουλου
61 χρόνια πριν ο Γρηγόρης Λαμπράκης αψήφησε τις απειλές και τις προειδοποιήσεις που του είχαν γίνει από διάφορες πλευρές να μην μιλήσει στην εκδήλωση που είχε προγραμματιστεί στη Θεσσαλονίκη. Και αυτό παρότι ήξερε ότι η Αστυνομία όχι μόνο δεν είχε καμία πρόθεση να τον προστατεύσει αλλά και έκανε ό,τι μπορούσε για να εμποδίσει την πραγματοποίηση μιας συγκέντρωσης που αντικείμενο είχε την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό. Την ίδια ώρα παρακρατικοί, με την ανοχή της Αστυνομίας ξεδίπλωναν το δικό τους σχέδιο που περιλάμβανε όχι μόνο «αντισυγκέντρωση» αλλά και επίθεση σε βάρος του.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο Λαμπράκης βγαίνοντας από τη συγκέντρωση και με την αστυνομία να παρακολουθεί ατάραχη θα είναι θύμα επίθεσης ενός παρακρατικού, του Εμμανουηλίδη που θα τον χτυπήσει από την καρότσα ενός τρίκυκλου που οδηγούσε ένας άλλος παρακρατικός ο Γκοτζαμάνης. Βαριά τραυματισμένος θα μεταφερθεί στο νοσοκομείο, όπου θα αφήσει την τελευταία του πνοή μετά από λίγες μέρες.
Η δολοφονία του θα συγκλονίσει τη χώρα. Η κηδεία του θα είναι μια τεράστια πολιτική διαδήλωση. Τα γεγονότα θα επιταχύνουν την επιλογή του Κωνσταντίνου Καραμανλή να παραιτηθεί και να φύγει από τη χώρα. Η ανάκριση θα αποκαλύψει τους στενούς δεσμούς των παρακρατικών με τον κρατικό μηχανισμό και ιδίως τα σώματα ασφαλείας. Η ίδια δίκη το 1966 θα δείξει ότι το μετεμφυλιακό κράτος επεδίωκε τη συγκάλυψη. Άλλωστε, ο μηχανισμός για να φτάσουμε στη δικτατορία είχε ήδη τεθεί σε κίνηση.
Όμως, δεν είναι μόνο ο τραγικός θάνατος του Λαμπράκη που τον έκανε σύμβολο. Για να το πω διαφορετικά ο Λαμπράκης ήταν ένας άνθρωπος – σύμβολο, ήδη πριν την δολοφονία του. Ένα μήνα πριν τη δολοφονία του είχε συμμετάσχει μόνο αυτός στην απαγορευμένη Μαραθώνια Πορεία για την Ειρήνη. Η φωτογραφία του να βαδίζει μόνος κρατώντας το σύμβολο της ειρήνης έγινε συνώνυμη με το σθένος, την αγωνιστικότητα, την αποφασιστικότητα απέναντι στη βία τη εξουσίας. Αλλά και όλη του η απήχηση είχε κυρίως να κάνει με το ηθικό χνάρι που άφηνε.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς εάν σήμερα υπάρχει χώρος για τέτοιες μορφές, για πολιτικούς που είναι διατεθειμένοι για τις απόψεις και τις ιδέες τους να αμφισβητήσουν την εξουσία και ακόμη και να δώσουν τη ζωή τους.
Θα μου πείτε άλλοι καιροί τότε. Ίσως, αλλά και πάλι το ηθικό σθένος ξεχωρίζει. Και σήμερα σπανίζει σε ένα πολιτικό τοπίο όπου κυριαρχούν οι επαγγελματίες της δημοσιότητας και όσοι απλώς θέλουν να κάνουν καριέρα. Και που εάν βρουν τα δύσκολα απλώς θα μεταπηδήσουν στον ιδιωτικό τομέα. Το βλέπει κανείς στην ευκολία με την οποία αλλάζουν πολιτικές τοποθετήσεις, στη διαρκή προσαρμοστικότητα προς την κυρίαρχη πολιτική, στη ρευστότητα των θέσεων και ιδεών, στο «στρογγύλεμα» απόψεων και αιχμών.
Όμως, η ιστορία δεν προχωράει έτσι. Η ιστορία πραγματικά προς τα εμπρός μόνο με Λαμπράκηδες πηγαίνει. Με ανθρώπους που βγαίνουν στην «πρώτη γραμμή». Που βάζουν το κεφάλι τους στον τορβά. Που συγκρούονται για να ανοίξουν νέους δρόμους. Που αμφισβητούν. Που δεν φοβούνται να αναλάβουν το όποιο κόστος. Που αντιλαμβάνονται τι θα πει θυσία.
Και οι σκέψεις αυτές γίνονται ακόμη πιο μελαγχολικές μέσα σε ένα πολιτικό τοπίο όπου κυριαρχεί ο υπολογισμός, ενίοτε δε και ο κυνισμός, αλλά και μέσα σε έναν κόσμο όπου ο πόλεμος και η βαναυσότητα είναι στην ημερήσια διάταξη, όπου στην Ουκρανία οι φαντάροι – και από τις δύο πλευρές – είναι «κρέας για κανόνια» και στη Γάζα η ανθρωπιά όλων μας δολοφονείται καθημερινά.
Όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ένα πράγμα. Ο Λαμπράκης στο τέλος ήταν ο πραγματικός νικητής. Τον σκότωσαν, αλλά δεν ηττήθηκε. Γιατί το δίκιο, το δικαίωμα των ανθρώπων να ζουν με ειρήνη και αξιοπρέπεια, δεν μπορεί να ηττηθεί πραγματικά ποτέ.
Να μην ξεχάσουμε τον Λαμπράκη. Να μην ξεχάσουμε ποτέ ότι είμαστε άνθρωποι.
ΥΓ: «Στο πρόσωπο του άξιου γιου της Ελλάδας Γρηγόρη Λαμπράκη, ζήτησαν να σκοτώσουν την ειρήνη, την λεβεντιά, την ανθρωπιά. Μα σκοτώνεται ποτέ ο ήλιος;» Διδώ Σωτηρίου
