Του Κώστα Λαπαβίτσα
Επαίρεται η κυβέρνηση και το μνημονιακό στρατόπεδο για το θρίαμβο που έχει καταγάγει με την απάλειψη του ‘διπλού ελλείμματος’, δηλαδή του δημοσιονομικού και των τρεχουσών συναλλαγών. Σώθηκε η Ελλάδα, μείναμε στο ευρώ, πέτυχε η προσπάθεια προσαρμογής, παρά τα ‘λάθη’ των κακών της Τρόικας. Πλέον εξυγιάνθηκε η οικονομία, μπαίνουμε σε ανάκαμψη και σύντομα οι Έλληνες θα δουν το όφελος στην καθημερινή ζωή τους.
Ας αφήσουμε κατά μέρος τον παραλογισμό, από τη μια, να κατηγορείται η Τρόικα για λανθασμένα και άστοχα μέτρα και, από την άλλη, να πανηγυρίζει η κυβέρνηση για την επιτυχία του προγράμματος που σχεδίασε η Τρόικα. Ας παραβλέψουμε και τον εμφανή προεκλογικό χαρακτήρα των ανακοινώσεων, ο οποίος δείχνει ότι στην ουσία το ελληνικό πολιτικό προσωπικό τίποτε δεν έμαθε από την κρίση και χρησιμοποιεί κυνικά οποιοδήποτε οικονομικό στοιχείο, χωρίς να ενδιαφέρεται για την ουσία. Aς ρωτήσουμε μόνο: υπάρχει κάποια βάση στα περί εξυγίανσης και ανάκαμψης;
Το τι πραγματικά συμβαίνει στον παραγωγικό ιστό της ελληνικής οικονομίας φαίνεται στο διάγραμμα που δείχνει τη βιομηχανική παραγωγή:
Η ελληνική βιομηχανία λίμνασε κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου του ευρώ, όταν τα επιτόκια ήταν χαμηλά και οι ρυθμοί ανάπτυξης του ΑΕΠ υψηλοί λόγω της φθηνής πίστωσης. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκε και το τεράστιο έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές, καθώς η συνολική ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας συνετρίβη εντός της ΟΝΕ.
Η κατάρρευση της βιομηχανίας άρχισε με την παγκόσμια κρίση του 2007-9, συνεχίστηκε ακάθεκτη με την υιοθέτηση των Μνημονίων και ουσιαστικά επιταχύνθηκε το 2013. Τα πρόσφατα γεγονότα της Χαλυβουργικής δεν είναι παρά μια απεικόνιση της πικρής πραγματικότητας: η Ελλάδα αποβιομηχανοποιείται με απίστευτους ρυθμούς εδώ και έξι χρόνια. Τα Μνημόνια σήμαναν το τέλος της ελληνικής βιομηχανίας.
Αν νομίζουν κάποιοι ότι η βιομηχανική κατάρρευση έχει φτάσει στο τέλος της, ότι ‘πιάσαμε πάτο’ και απο δω και πέρα θα περάσουμε σε ανάκαμψη δεν έχουν παρά να δουν το επόμενο διάγραμμα:
Ο δείκτης νέων παραγγελιών της ΕλΣτατ δείχνει μείωση 7,5% για το Δεκέμβριο 2013 και συνολική μείωση 6,9% για ολόκληρο το 2013. Δεν υπάρχει κανένας δυναμισμός στις προοπτικές της ελληνικής βιομηχανίας. Η εικόνα είναι απλώς τραγική.
Τι προκάλεσε την κατάρρευση της ελληνικής βιομηχανίας; Η απάντηση είναι σύνθετη και δε μπορεί να δοθεί σε λίγες γραμμές. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην Τρόικα, στα Μνημόνια και στην παραμονή στο ευρώ. Η δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας, όπως και η προσαρμογή του εξωτερικού ελλείμματος, βασίστηκαν στη συντριβή της εγχώριας ζήτησης που επέβαλαν τα Μνημόνια. Το δημόσιο περιέκοψε δραστικά τις δαπάνες του και ανέβασε τη φορολογία, η κατανάλωση ελαττώθηκε ταχύτατα και οι επενδύσεις (δημόσιες και ιδιωτικές) κυριολεκτικά κατέρρευσαν απο το 2008 και μετά. Η συντριβή της εγχώριας ζήτησης έφερε δημοσιονομική και εξωτερική ισορροπία, αλλά συνέτριψε και τη βιομηχανική παραγωγή.
Τι συνέβη όμως με τις εξαγωγές, οι οποίες στις νεοφιλελεύθερες αναλύσεις του ΔΝΤ και της ΕΕ υποτίθεται ότι θα λειτουργούσαν ως σανίδα σωτηρίας; Η συνολική αξία των εξαγωγών το 2013 μειώθηκε κατά 0,2%, ενώ τους τελευταίους μήνες η συρρίκνωση ήταν ταχύτατη. Το Δεκέμβριο του 2013, για παράδειγμα, οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 14,2%. Η συρρίκνωση δεν αποτελεί κανένα απολύτως μυστήριο: οι εξαγωγές προς την ευρωζώνη πάσχουν διότι η οικονομία της ΟΝΕ είναι μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ενώ οι εξαγωγές εκτός ευρωζώνης πάσχουν διότι το ευρώ είναι πολύ ισχυρό. Και αυτά χωρίς να συνυπολογίσουμε τη δυσκολία εξεύρεσης εξαγωγικών πιστώσεων. Για την ελληνική βιομηχανία η πτώση της εξωτερικής ζήτησης ήταν και το τελειωτικό πλήγμα.
Ναι, ίσως πει κανείς, αλλά οι μισθοί έχουν επίσης συντριβεί και άρα η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας ανεβαίνει. Γιατί δε φαίνεται αυτό στα αποτελέσματα της οικονομίας; Φαίνεται μια χαρά, αρκεί κανείς να καταλαβαίνει τι βλέπει. Η απάλειψη του εξωτερικού ελλείμματος, για την οποία τόσο περηφανεύεται η κυβέρνηση, είναι αντανάκλαση της ανόδου της συνολικής ανταγωνιστικότητας που οφείλεται στη συντριβή των μισθών. Μόνο που η απάλειψη συνέβη λόγω της κατάρρευσης των εισαγωγών και όχι της εκτόξευσης των εξαγωγών (οι οποίες αντιθέτως μειώνονται). Η άνοδος της συνολικής ‘εθνικής’ ανταγωνιστικότητας που μετριέται με το μοναδιαίο κόστος εργασίας είναι απολύτως συμβατή με το πλεόνασμα που πλέον παρατηρείται στις τρέχουσες συναλλαγές.
Η ‘εθνική’ ανταγωνιστικότητα όμως μικρή σχέση έχει με την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, ή οποιουδήποτε άλλου κλάδου, η οποία καθορίζεται από πολύ πιο συγκεκριμένους παράγοντες. Η ελληνική βιομηχανία αντιμετωπίζει πτώση της εγχώριας και της εξωτερικής ζήτησης, άλμα του κόστους ενέργειας, φορολογικές πιέσεις, πολύ υψηλά επιτόκια και έλλειψη πιστώσεων. Πως να αντισταθμιστούν όλα αυτά από την πτώση των μισθών;
Η ελληνική οικονομία έχει όντως πετύχει μια σχετική σταθεροποίηση με την απάλειψη του ΄διπλού ελλείμματος’. Αλλά η σταθεροποίηση αυτή είναι αποτέλεσμα καταστροφής και δε δείχνει απολύτως καμία εξυγίανση του παραγωγικού ιστού, ή της οικονομίας γενικότερα. Η Ελλάδα κατέστρεψε τη βιομηχανία της και κατασπατάλησε τους πόρους της – κυρίως τον κόσμο της εργασίας – ακολουθώντας την πολιτική της Τρόικας. Το κόστος της παραμονής στο ευρώ είναι οι άνεργοι και η κατεστραμμένη βιομηχανία.
Δεν υπάρχει σοβαρή προοπτική ανάκαμψης του βιομηχανικού ιστού όσο ακολουθείται η σημερινή πορεία. Αυτοί που ισχυρίζονται το αντίθετο και υπόσχονται σύντομα καλύτερες μέρες, ή δεν καταλαβαίνουν τι λένε, ή είναι τελείως κυνικοί. Η καταστροφή που υπέστη ο ελληνικός παραγωγικός ιστός και το τεράστιο ποσοστό ανεργίας δε θα αντιστραφούν χωρίς ολική και εστιασμένη αλλαγή πολιτικής. Μέσα στην ΟΝΕ και με τις περιοριστικές πολιτικές της ΕΕ κάτι τέτοιο απλώς δε γίνεται. Λείπει δυστυχώς ο πολιτικός φορέας που θα διαμορφώσει με θάρρος την πραγματική εναλλακτική πρόταση.
Πίνακες: Ελλ. Στατ