Του Κωνσταντίνου Πουλή
«Χθες το πρωί, ενώ φαινόταν ότι δεν θα λυθεί το αδιέξοδο των διαπραγματεύσεων στο Eurogroup, η ελληνική κυβέρνηση απείλησε ότι δεν θα υπογράψει το επετειακό κείμενο της Συνόδου της Ρώμης – που περιέχει τα επόμενα βήματα της Ευρώπης των 27». Έτσι περιγράφει η εφημερίδα Καθημερινή στο πρωτοσέλιδο άρθρο της την παρούσα κατάσταση της διαπραγμάτευσης. «Ο Έλληνας εκπρόσωπος ανέφερε πως δεν μπορεί προσώρας να συμφωνήσει με το κείμενο που αναφέρεται στις αξίες της Ε.Ε. και την αλληλεγγύη των κρατών-μελών, τη στιγμή που η Ελλάδα καλείται να ικανοποιήσει τις μη ρεαλιστικές απαιτήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου». Την ίδια στιγμή ο Ντάισελμπλουμ αποκαλύπτει ότι τον καιρό που εγώ διάβαζα, οι υπόλοιποι Νότιοι καλοπερνούσαν με γυναίκες και ποτά.
Όταν η αρλούμπα αγγίζει τέτοια βάθη (ή ύψη, ανάλογα με το τι γνώμη έχει κανείς για την αρλούμπα) αξίζει να ξαναθέσουμε από την αρχή τα θεμελιώδη πλατωνικά ερωτήματα: τι είναι το αγαθό; Τι είναι το δίκαιο; Τι είναι η Ευρώπη; Τι είναι ένα Eurogroup; Η Ευρώπη στο φαντασιακό του σημερινού Έλληνα υποτίθεται ότι ταυτίζεται με τον κόσμο της πολιτισμένης Δύσης, στον αντίποδα της βάρβαρης και καθυστερημένης Ανατολής. Εκείνοι γράμματα και παραγωγικότητα, εμείς γυναίκες και ποτά. Κι όμως, ενώ η φαντασίωση της «πρώτης ταχύτητας» ενδύεται τον μανδύα της Ευρώπης των ιδεών και του πολιτισμού, συνυφαίνεται με όλα τα «Δεν έχουμε περάσει Διαφωτισμό», αλλά κατά βάθος, όταν φύγουν τα ψευδοπολιτιστικά ξεφτίδια, είναι φαντασίωση συμμετοχής στο κλαμπ των ισχυρών
Όταν πριν από λίγες μέρες εκπρόσωποι της Κομισιόν ανακοίνωσαν ότι διέθεταν Εφεδρικό Σχέδιο για το ενδεχόμενο του Grexit (ο κόσμος το ’χει τούμπανο), ο Γιάνης Βαρουφάκης αναρωτήθηκε γιατί αυτοί δεν είναι συνωμότες της δραχμής, εννοώντας ότι το ενδεχόμενο αυτό πρέπει να εξετάζεται από κάθε σοβαρό διαχειριστή της κατάστασης. Του απάντησε ο Μαργαρίτης Σχοινάς ότι εκείνοι κράτησαν τη χώρα «στην πρώτη ταχύτητα της Ε.Ε.» Αυτό είναι το ζήτημα.
Η συζήτηση για τον «ευρωπαϊκό πολιτισμό» μπορεί να ταυτίζεται πρακτικά με τα ψώνια σε κεντροευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά δεν περιλαμβάνει π.χ. τη βρωμερή Πολωνία του Σοπέν ή την Ουγγαρία του Λιστ. Δεν ενδιαφέρει η γαλλική παιδεία του Πούσκιν, ούτε η σχέση του Τουργκένιεφ με τον Φλωμπέρ και τον Γκυ ντε Μωπασάν, ούτε η πολυτάραχη σχέση της Αγγλίας του Σαίξπηρ με το ευρώ και την ΕΕ. Δεν ενδιαφέρουν δηλαδή όλα τα κραυγαλέα σημάδια που βοούν ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός υπήρξε κάτι εντελώς διαφορετικό από τους ευρω-banksters που συζητούμε τώρα.
Αν επιμείνουμε στο τι θα πει ευρωπαϊκή ταυτότητα για τον μέσο Έλληνα αστό (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), την ουσία της την έχει καταλάβει μόνο ο Κώστας Σημίτης: είναι να νιώθεις ότι σε αυτό το υπερπολυτελές σπίτι που έχει αγοράσει η θεία σου η Ε.Ε., έχεις γίνει δεκτός ως μέλος της οικογένειας. Στην πραγματικότητα η θεία σου είναι διεφθαρμένη και εσύ παρείσακτος, αλλά αυτά είναι τα οικογενειακά μυστικά που δεν πρέπει να λέει κανείς στο τραπέζι. Όλα τα κομμάτια που συγκροτούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα της χώρας μας είναι χτισμένα πάνω στην αυτοεξαπάτηση, ως προς το ποιόν και ως προς τη συμμετοχή.
Έχω μικρή εμπειρία από τη ζωή στο εξωτερικό, κάτι ψιλοσπουδιλίκια στην Αγγλία. Ακόμη και αυτό όμως ήταν αρκετό προκειμένου να αντιληφθώ για λίγο τι θα πει να βλέπεις τον εαυτό σου από τα έξω προς τα μέσα, να καταλάβεις δηλαδή πώς σε βλέπουν οι άλλοι. Να συνομιλήσεις με κάποιον Ντάισελμπλουμ των σπουδών, με κάποια «διασταύρωση κανίς με απουσιολόγο» που κάνει ένα μάστερ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Αυτή είναι μια αποκαλυπτική εμπειρία πάντοτε για την εθνική αυτοεικόνα. (Εγώ έτυχε να σπουδάζω στην Αγγλία την περίοδο των βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία.) Φαντάζομαι ότι κάτι τέτοιο πρέπει να συνέβη στον Ηλία Κασιδιάρη όταν έβριζε ως μαυριδερούς και βρωμοπόδαρους τους Αφρικανούς και Πακιστανούς που ζουν σήμερα στη χώρα του, τη χώρα του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, ενώ ο ίδιος λοιδορούνταν σε ακροδεξιά φόρουμ ως Αιγύπτιος. Όπως και ο Μιχαλολιάκος, αλλά και πολλοί άλλοι Έλληνες που δεν είναι νεοναζί, είναι πιο σκούρος από όσο θα επιθυμούσε η ιδεολογία του και η αυτοεικόνα του.
Δυτικός πολιτισμός είναι για τον Έλληνα, όπως έγραψε ρωσοβουλγαρομαθής φίλος ποιητής, να προσκυνά κάθε τριτο-τεταρτοκλασάτο αγγλόφωνο γραφιά, αλλά να αγνοεί επιδεικτικά τι γράφουν και τι έγραψαν ποιητές από τις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων. Όταν ανέμιζε τα πενηντάευρα ο Σημίτης παρέα με τον Παπαδήμο είχε καταλάβει κάτι που επιμένει να αγνοεί το ΚΚΕ: ναι, το νόμισμα είναι πολιτική, γιατί το νόμισμα είναι σύμβολο κυριαρχίας. Όπως το δολάριο, το δηνάριο, η ρουπία, η αρχαία δραχμή, η λίρα, αποτυπώνουν κεφαλές αρχόντων προκειμένου να συνδέουν την πίστη με την ισχύ. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα λοιπόν είναι για τη συνείδηση του μέσου Έλληνα κάτι εντελώς ανεξάρτητο από τον πολιτισμό, που είναι μια εν γένει αδιάφορη υπόθεση, αλλά είναι ένα ισχυρότατο σύμβολο. Τόσο ισχυρό, που εμφανίζεται διατεθειμένος να υποστεί τα πάνδεινα για χάρη του.
Εξακολουθούμε να προσποιούμαστε πως όλο αυτό το πατιρντί έχει να κάνει με τον πολιτισμό, κι ας δήλωσε η γαλλίδα υπουργός πολιτισμού πως δεν είχε διαβάσει ούτε ένα βιβλίο εδώ και δύο χρόνια. Φληναφούμε περί Ακροπόλεως και πώς θα ζήσουν χωρίς εμάς, που μυθολογικώς μας χρωστάνε, λες και χέστηκε κανείς για τον αρχαίο ελληνικό μύθο. Συζητάμε τώρα ότι προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη με ανθρώπους σαν τον Ντάισελμπλουμ και την Βελκουλέσκου και παριστάνουμε ότι αυτό έχει κάποια μακρινή σχέση με τον πολιτισμό της Ευρώπης.
Η τραγική νότα αυτής της κωμωδίας είναι ότι όλο αυτό το νταβαντούρι των πολιτιστικών ιδεωδών της ενωμένης Ευρώπης το διαχειρίζεται θεσμικά ένας τύπος σαν τον Γιουνκέρ, ο άσος της φοροδιαφυγής, για να γράφει τον οδηγό επιβίωσης της Ευρώπης. Εκφώνησε λοιπόν έναν σχετικό λόγο, με περιεχόμενο που αφορά το μέλλον της Ευρώπης τον καιρό του ευρωσκεπτικισμού. Περιέχει την καταπληκτική δήλωση «δεν μπορούμε να υποσχεθούμε τον ουρανό με τ’ άστρα, μπορούμε στην καλύτερη περίπτωση να προσφέρουμε ένα τηλεσκόπιο». Μπορούν δηλαδή να επιβάλουν μία πολιτική, αλλά όχι να λύνουν πολιτικά προβλήματα. Μπορούν να δωρίζουν τηλεσκόπια για μπανιστήρι στα μακρινά ιδεώδη της Ευρώπης, που δεν ξέρει πώς θα τα ενσαρκώσει, αλλά πώς θα τα παρακολουθεί από απόσταση. Είναι κι αυτό κάτι.
Ο Γιώργος Κατρούγκαλος υπέγραψε κι αυτός ένα κείμενο στο οποίο έξι υπουργοί ζητούν «να συμπεριληφθεί στη νέα διακήρυξη της Ρώμης ένας ισχυρός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων για την Ευρωπαϊκή Ένωση» και προσβλέπουν στην «πραγματοποίηση βημάτων προόδου για δίκαιη εργασία και ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς». Αυτός είναι ο δικός μου ορισμός για το τι συνιστά το ευρωπαϊκό τηλεσκόπιο. Γιατί να μην υπογράψει κι ο Κατρούγκαλος ένα σχετικό κείμενο; Τσάμπα είναι.
Η ουσία της ευρωπαϊκής συνθήκης, θέλω να καταλήξω, αποτυπώνεται αποκλειστικά και μόνο στις ηχογραφημένες συζητήσεις των κρίσιμων Eurogroup. Αν θέλουν οι πολιτικοί να προσθέσουν κάτι στη θετική εικόνα της Ευρώπης, ας χρηματοδοτήσουν το ντοκιμαντέρ του TPP για τη διαπραγμάτευση του 2015, διότι αυτό είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα άλλα είναι σχολικές εκθέσεις και επικοινωνιολογία για μούλους. Αυτή λοιπόν είναι η πρώτη πρακτική πρόταση που καταθέτω από τον ιστότοπό μας στο thepressproject: να εκδοθούν σε πολυτελή έκδοση οι απομαγνητοφωνήσεις των Eurogroup του 2015 και να αποτελέσουν αυτές τον νέο οδικό χάρτη της Ενωμένης Ευρώπης. Να διδάσκονται και να αποστηθίζονται.
Είναι ό,τι πιο αντιπροσωπευτικό διαθέτουμε για την κατάσταση της Ευρώπης και θα έδιναν ένα μάθημα ειλικρίνειας σε όλους. Ο Μαργαρίτης Σχοινάς, ο Γιουνκέρ, ο Ντάισελμπλουμ και οι λοιποί Ευρωπαίοι αδελφοί μας είναι μέλη μιας λέσχης αφιλόξενης και απάνθρωπης. Το να ανήκεις εκεί δεν είναι καμάρι, είναι μικροαστική φαντασίωση ή μεγαλειώδης μπίζνα. Οι ηχογραφήσεις των εκβιασμών και των χυδαιοτήτων αποτελούν την αυθεντικότερη αποτύπωση της σημερινής μας κατάστασης. Προτείνω να αποτελέσουν την επόμενη Λευκή Βίβλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς παραδειγματισμό των μικρών και υπερηφάνεια των μεγάλων.
