Με αραβική χρηματοδότηση θα συνεχιστούν οι δράσεις της Μονάδας Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών (Μ.Δ.Μ.Φ.) του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (Μ.Α.Ι.Χ.), προκειμένου να διασωθεί το ενδημικό φυτό “Horstrissea dolinicola”.
Οπως ανακοινώθηκε χθες, η χρηματοδότηση εγκρίθηκε από το Ταμείο για τη Διατήρηση Ειδών Mohamed bin Zayed (MbZ), έως το 2022. Πρόκειται για το Ταμείο του Πρίγκιπα του Εμιράτου του Αμπού Ντάμπι Mohamed bin Zayed των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων το οποίο παρέχει επιχορηγήσεις σε έργα για την προστασία των πιο απειλούμενων ειδών στον κόσμο. Οπως εξηγεί σχετική ανακοίνωση του ΜΑΙΧ, το φυτό Horstrissea dolinicola είναι ενδημικό της Κρήτης και βρίσκεται μόνο σε μια περιορισμένη περιοχή στην τοποθεσία «Πετραδολάκια» του Δήμου Ανωγείων στον Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 1500 μέτρων. Σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της φύσης (IUCN) έχει χαρακτηριστεί ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» ενώ αποτελεί ένα από τα 50 πιο απειλούμενα φυτά στα νησιά της Μεσογείου. Το φυτό θεωρείται σημαντικό και μοναδικό καθώς είναι ένα από τα λίγα ενδημικά γένη της χλωρίδας της Ελλάδας.
Η δράση
Η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών (ΜΔΜΦ) του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (ΜΑΙΧ) συμβάλει στη μελέτη και διατήρηση του φυτού από το 2000. Σπέρματα (σπόροι) του φυτού διατηρούνται στην Τράπεζα Σπόρων του ΜΑΙΧ ενώ έχει επίσης μελετηθεί η αναπαραγωγική βιολογία του.
Πρόσφατα, η ΜΔΜΦ υλοποίησε δράσεις διατήρησης για την ενίσχυση του πληθυσμού στο φυσικό του περιβάλλον στο πλαίσιο του έργου CARE-MEDIFLORA, χρηματοδοτούμενο από το Ίδρυμα MAVA (2016-2019) (http://www.care-mediflora.eu/download/ 87). Κατά τη διάρκεια αυτού του έργου αναπτύχθηκε στενή συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, τη Δημοτική Αρχή και τους κτηνοτρόφους της περιοχής, οι οποίοι συμφώνησαν ότι αυτό το μοναδικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος πρέπει να προστατευτεί και απομάκρυναν κάποιες οχλούσες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. Επιπλέον, υπήρξε στενή συνεργασία με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης – Διεύθυνση Δασών Ρεθύμνου, η οποία οδήγησε στη νομική προστασία των κύριων τοποθεσιών στις οποίες φύεται το είδος Horstrissea dolinicola και για τις οποίες εκκρεμεί οριστική έγκριση χαρακτηρισμού ως «Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί».
Οι στόχοι
Οι γενικοί στόχοι της προαναφερόμενης χρηματοδότησης είναι:
- Συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τη δυναμική του πληθυσμού του φυτού, δηλαδή πώς και γιατί το μέγεθος του πληθυσμού αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Οι πληροφορίες που μπορούν να συλλεχθούν μέσω μακροχρόνιας παρακολούθησης του πληθυσμού είναι απαραίτητες για οποιαδήποτε δράση διατήρησης.
- Βελτίωση της γνώσης σχετικά με το μέγεθος του πληθυσμού και τη γεωγραφική κατανομή ώστε να είναι εφικτός ο σχεδιασμός ενός προγράμματος διατήρησης του φυτού και διαχείρισης των συγκεκριμένων περιοχών.
- Ελαχιστοποίηση του κινδύνου εξαφάνισης του φυτού μέσω δράσεων για την αύξηση του μεγέθους του πληθυσμού, για παράδειγμα με τη φύτευση νέων ατόμων.
- Μελέτη των επιπτώσεων της βόσκησης στο μέγεθος του πληθυσμού, απαραίτητη για τη λήψη αποφάσεων διαχείρισης που σχετίζονται με τις γεωργικές δραστηριότητες στην περιοχή.
Τι είναι το Horstrissea dolinicola
Το είδος Horstrissea dolinicola περιγράφηκε πρώτη φορά το 1990 από τους ερευνητές Εgli B., Gerstberger P., Greuter W. & Risse H. Στο νέο ενδημικό γένος της Ελλάδος δόθηκε το όνομα Horstrissea εις μνήμη του Horst Risse (Χορστ Ρίσσε), καθώς απεβίωσε πριν προλάβει να δει δημοσιευμένη την έρευνά του. Το όνομα του είδους ‘dolinicola’ οφείλεται στον βιότοπο όπου αυτό φύεται δηλαδή στις δολίνες του Ψηλορείτη. Οι δολίνες είναι φυσικοί σχηματισμοί που δημιουργούνται σε ορεινές περιοχές λόγω καταβύθισης του εδάφους.
Η Horstrissea dolinicola είναι πολυετές φυτό που το μεγαλύτερο μέρος του αναπτύσσεται υπόγεια. Η κυλινδρική ρίζα του σε σχήμα καρότου μπορεί να φτάσει έως 10 cm μήκος, ενώ το ύψος του, φύλλα και άνθη, μόλις και μετά βίας υπερβαίνει τα 2-5 cm. Αμέσως μόλις λιώσουν τα χιόνια (Απρίλιο έως Μάιο), εμφανίζονται πρώτα τα έλλοβα φύλλα, τα οποία ξεραίνονται πριν εμφανιστούν τα άνθη (Αύγουστο έως Σεπτέμβριο). Τα άνθη είναι πολυάριθμα με λευκορόδινα πέταλα και σχηματίζουν μια μικρή ταξιανθία σε σχήμα ομπρέλας.
Ο συνολικός πληθυσμός του αριθμεί λιγότερα από 300 άτομα σε μια έκταση περίπου 25 στρεμμάτων.
Εξαιτίας της περιορισμένης εξάπλωσης και των απειλών που δέχεται το είδος, έχει χαρακτηρισθεί ως CR (Κρισίμως Κινδυνεύον) σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN) και περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας. Συμπεριλαμβάνεται στα 50 Κορυφαία (TOP 50) Φυτά των Νησιών της Μεσογείου σύμφωνα με ομάδα ειδικών (IUCN/SSC).
Το είδος φύεται εντός της Περιοχής NATURA GR4330005 – Όρος Ίδη (Βορίζια, Γερανοί, Καλή Μαδάρα) και προστατεύεται από την Ελληνική νομοθεσία καθώς είναι ενδημικό και απειλούμενο φυτό
Δεν έχει χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο μέχρι σήμερα και δεν γνωρίζουμε αν διαθέτει φαρμακευτικές ιδιότητες
Στο πλαίσιο του προγράμματος CARE-MEDIFLORA, το Μικρο-Απόθεμα του φυτού ορίστηκε σε έκταση 89 στρεμμάτων στην περιοχή ‘Πετραδολάκια’ του Δήμου Ανωγείων. Η περιοχή του Μικρο-Αποθέματος είναι προτεινόμενη για Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.