Της Ειρήνης Χριστοδουλάκη
Μετά τον βομβαρδισμό της στρατιωτικής βάσης Σαϊράτ στη Συρία από τις ΗΠΑ, το ενδεχόμενο της στρατιωτικής επέμβασης στη χώρα επανέρχεται στο προσκήνιο. Αυτήν τη φορά η –νέα– διοίκηση των ΗΠΑ φαίνεται καθ’ όλα έτοιμη να αναλάβει στρατιωτική δράση για την ανατροπή του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
“Καλώ όλα τα πολιτισμένα έθνη να συνδράμουν τις προσπάθειές μας, προκειμένου να επιφέρουμε το τέλος της σφαγής και της αιματοχυσίας στη Συρία» ανέφερε στο διάγγελμά του ο πρόεδρος Τραμπ. Λίγες ώρες μετά το κοινό ανακοινωθέν Ολάντ – Μέρκελ, που καταλόγιζαν την «αποκλειστική ευθύνη» στον Άσαντ για την εκατόμβη θυμάτων στην πόλη Ιμπντίλ, η παρέμβαση του ΝΑΤΟ μόνο συμπτωματική δεν μπορεί να θεωρηθεί.
Ο γενικός γραμματέας του οργανισμού Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε πως «κάθε χρήση χημικών όπλων είναι απαράδεκτη και δεν μπορεί να μείνει χωρίς απάντηση», αφήνοντας πολλά ερωτήματα για το τι μέλλει γενέσθαι και τις κινήσεις του ΝΑΤΟ.
Εκτός επιχειρησιακών ορίων
Η Συρία δεν εντάσσεται στη νατοϊκή περιφέρεια. Αυτό σημαίνει πως οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επικαλεστούν το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, το οποίο προβλέπει την αρχή της «συλλογικής άμυνας» και μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο όταν μια χώρα-μέλος της Συμμαχίας δέχεται επίθεση. Η Συρία βρίσκεται εκτός επιχειρησιακών ορίων του ΝΑΤΟ, σε αυτό που στη στρατιωτική ορολογία είναι γνωστό ως επιχειρήσεις «out of area». Να σημειωθεί πως οι «out of area» επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ έχουν εθελοντική συμμετοχή των κρατών-μελών.
Ωστόσο η συγκυρία για άμεση ανάληψη στρατιωτικής δράσης στη Συρία δεν είναι ευνοϊκή. Αν ο Τραμπ θελήσει να ζητήσει τη συνδρομή του ΝΑΤΟ στο θέμα της Συρίας, τότε τα 28 κράτη-μέλη της Συμμαχίας θα πρέπει να συνεδριάσουν προκειμένου να εγκρίνουν τις επιχειρήσεις. Ωστόσο Γερμανία και Γαλλία βρίσκονται σε… προεκλογικό πυρετό και οι αναλυτές εκτιμούν πως ο Τραμπ δεν θα έφερνε σε δύσκολη θέση τους συμμάχους του.
Σημαντικότερο, όμως, όλων είναι πως αυτήν τη στιγμή μια στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ θα υπονομεύσει τον μεγαλύτερο στόχο των συμμάχων στην περιοχή, που είναι να εξολοθρεύσουν το ISIS. Ενδεχομένως το ISIS, εκμεταλλευόμενο μια νατοϊκή επιχείρηση, να καταλάβει περισσότερα συριακά εδάφη. Έτσι μέσα από μια αμερικανική επέμβαση μπορεί να προκληθεί αυτό που η Δύση απεύχεται: η Συρία να γίνει ορμητήριο του ISIS.
Στην άλλη άκρη, βρίσκεται η Ρωσία, ο πιο ισχυρός σύμμαχος του Άσαντ. Μπορεί η Συρία να φιλοξενεί στην Ταρτούς τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση της Ρωσίας έξω από τα σύνορά της, αλλά αυτήν τη στιγμή η Μόσχα βρίσκεται με την «πλάτη στον τοίχο». Το 2013 ήταν η Ρωσία αυτή που έσωσε τον Άσαντ, όταν σημειώθηκε ξανά επίθεση με χημικά σε αμάχους.
Τότε η Ρωσία συγκρότησε μια διεθνή συμμαχία που παρέλαβε και κατέστρεψε το χημικό οπλοστάσιο του Σύρου προέδρου. Κατά κάποιον τρόπο, με την πρωτοβουλία αυτή, ο Βλαντίμιρ Πούτιν τράβηξε τη δική του «κόκκινη γραμμή» απέναντι στον Άσαντ: ο Άσαντ θα μπορούσε να χρησιμοποιεί ό,τι όπλα ήθελε στον εμφύλιο πόλεμο, εκτός από χημικά. Μετά την επίθεση στην Ιμπντίλ, η Μόσχα δεν μπορεί να αγνοήσει την ύπαρξη χημικών στο συριακό έδαφος, αλλά ούτε μπορεί να αποδεχθεί την παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας της Συρίας από τις ΗΠΑ και να επιδοκιμάσει τους βομβαρδισμούς στη Σαϊράτ.
Παραδείγματα προς… αποφυγή
Ωστόσο, παρά τις φωνές που καλούν για νατοϊκή επέμβαση στη Συρία, μια τέτοια επέμβαση, που δεν θα έχει γίνει με τη συμφωνία ή τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών –και κυρίως της Ρωσίας και του Ιράν–, δύσκολα μπορεί να στεφθεί με επιτυχία. Πιθανότατα θα είχε ακριβώς τα αντίστροφα αποτελέσματα. Τα παραδείγματα «μιλούν» από μόνα τους:
♦ Κόσοβο,1999: Χιλιάδες άμαχοι νεκροί από τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς.
♦ Ιράκ, 2003: Μετά την εισβολή των ΗΠΑ, το Ιράκ οδηγήθηκε στην κατάρρευση. Κατακερματίστηκε σε τρεις διαφορετικές οντότητες (σου-νίτες, σιίτες, Κούρδοι) και έγινε… έρμαιο τζιχαντιστών.
♦Λιβύη, 2011: Παρόμοια μοίρα με το Ιράκ φαίνεται πως έχει και η Λιβύη, όπου η νατοϊκή επιχείρηση, στο πλαίσιο της αρχής της «ευθύνης προστασίας», οδηγεί σε τριχοτόμηση τη χώρα και τη μετατρέπει σε προπύργιο των τζιχαντιστών στη Μεσόγειο.
Ακόμη και η τουρκική εισβολή στη Συρία τον περασμένο Αύγουστο, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη», μπορεί να χρησιμεύσει ως αντιπαράδειγμα, καθότι δεν επέφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα στον Ερντογάν.
Εύλογα μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί αν μπορεί να υπάρξει επίλυση του συριακού εμφυλίου. Η απάντηση δεν είναι καθόλου απλή, διότι όλοι οι διεθνείς παίκτες επιθυμούν ένα κομμάτι από τη συριακή «πίτα».
Οι συνομιλίες στην Αστάνα φαίνεται πως θα μπορούσαν να αποδώσουν, εφόσον τηρηθούν όσα αποφασιστούν. Και αν οι ΗΠΑ και ο Ερντογάν, επιτέλους, κατανοήσουν πως ο Άσαντ… δεν ανατρέπεται. Προσπαθούν από το 2011 να τον ανατρέψουν και έχουν αποτύχει. Σκοπός τώρα είναι να σταματήσει το αιματοκύλισμα, καθώς μόνο αν σταματήσει ο πόλεμος θα μπορέσει να υπάρξει μια ουσιαστική βάση διαπραγματεύσεων για το μέλλον της Συρίας.
Τώρα μια αμερικανική στρατιωτική επέμβαση θα έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα: θα καταφέρει να βυθίσει και τη Συρία στο απόλυτο σκοτάδι αλλά και, μαζί με αυτήν, τη… γειτονιά της.