O Στέφανος Τραχανάς είναι ο καθηγητής που έφτιαξε το Mathesis, το πρώτο Ανοικτό Διαδικτυακό Πρόγραμμα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης
Μια δεκαετία νωρίτερα, τα περίφημα MOOC’s (Massive Open Online Courses, δηλαδή τα Μαζικά Ανοικτά Διαδικτυακά Μαθήματα), το πιο ανατρεπτικό κίνημα στην ιστορία της παγκόσμιας εκπαίδευσης, άλλαξαν την εικόνα της διδασκαλίας όπως την ξέρουμε. Η μεγαλύτερη διεύρυνση των ορίων της εκπαίδευσης από την εποχή της τυπογραφίας, έφτασε στη χώρα μας αρκετά χρόνια μετά, μέσα από το όραμα ενός χαρισματικού καθηγητή από την Κρήτη που «συνάντησε» το όραμα μερικών χιλιάδων ταλαντούχων φοιτητών.
Γιατί όπως δείχνουν πλέον τα στοιχεία, οι έλληνες φοιτητές θριαμβεύουν και στην «διαδικτυακή» γνώση και τερματίζουν πρώτοι σε παγκόσμιο επίπεδο στην επιτυχημένη ολοκλήρωση των προγραμμάτων MOOC’s, τα οποία και δημιουργήθηκαν για να δώσουν τη… γνώση στον κόσμο.
Για την Ελλάδα, ο «Προμηθέας» ήταν ο αρχιτέκτονας των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, ο καθηγητής Στέφανος Τραχανάς, που έφτιαξε το πρώτο Ανοικτό Διαδικτυακό Πρόγραμμα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, το περίφημο Mathesis, το οποίο φτάνει σήμερα περίπου τους 40.000 φοιτητές και αποδεικνύει ότι τα πανεπιστήμια όπως τα ξέρουμε σήμερα, φτάνουν στην αναγκαστική ριζική αναμόρφωση τους.
Απειλούν τα MOOC’s τον συμβατικό τρόπο γνώσης στα αμφιθέατρα; Κατά πολλούς ναι. Ο εμπνευστής τους Σεμπάστιαν Θρεν καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, είπε ότι στο μέλλον θα υπάρχουν μόνο δέκα πανεπιστήμια παγκοσμίως. Και το ένα από αυτά θα είναι το Google University. Υπερβολικό; Μπορεί.
Όμως, το συγκλονιστικό στα παραπάνω, εκείνο που συλλογίζεσαι αναπόφευκτα ακούγοντας τον κ. Τραχανά να παρουσιάζει τη δουλειά του (μιλώντας πρόσφατα στο Hubscience για τον «brave new world of Mooc’s»), είναι ότι οι Ελληνες και εδώ διαπρέπουν. Διψούν για τη γνώση. Καταβροχθίζουν τις λέξεις. Γεννούν νέα γνώση. Παρακολουθούν τα πάντα.
Η χώρα με το υψηλότερο στον κόσμο ποσοστό επιτυχούς ολοκλήρωσης μαθημάτων Mooc’s είναι η Ελλάδα, με 13,6% από τους εγγραφόμενους στα μαθήματα να τα ολοκληρώνουν και να παίρνουν βεβαίωση επιτυχούς παρακολούθησης (έναντι μέσου όρου μόνο 4,3%).
Και η κοινή μελέτη των δύο ιδρυμάτων (Harvard και MIT που ξεκίνησαν τα προγράμματα αυτά το 2011), η οποία μόλις κυκλοφόρησε και αφορά τα περίπου 300 διαδικτυακά τους μαθήματα, επιβεβαιώνει πλήρως την παγκόσμια πρωτιά της χώρας μας –της «άλλης Ελλάδας»– σ’ αυτόν τον τομέα.
To 2012, το πανεπιστήμιο Harvard και το MIT ίδρυσαν την πλατφόρμα «edX» για να προσφέρουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης σε όλα τα μήκη της γης…με σύνδεση στο διαδίκτυο
Αφού δεν έχουμε λοιπόν εμείς νοημοσύνη, η «τεχνητή νοημοσύνη», το πρώτο ανοικτό διαδικτυακό πανεπιστημιακό μάθημα που μεταδόθηκε το 2011 από τον ακτιβιστή αμερικανό καθηγητή του Στάνφορντ, ήρθε τελικά για να μας ξυπνήσει. Γιατί μέσα σε λίγες ώρες 160.000 άνθρωποι από όλο τον πλανήτη παρακολουθούσαν το μάθημά του. Και γιατί και εδώ στην Ελλάδα, 40.000 άνθρωποι κάνουν το ίδιο.
Γιατί δεν ασχολούνται περισσότερο τα ελληνικά πανεπιστήμια μ’ αυτό; Γιατί πιθανότατα η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας θα το «κόψει», όπως έκοψε και τα προπτυχιακό μαθήματα στα Αγγλικά σε κινέζους φοιτητές, επειδή δεν υπήρχε… νομικό πλαίσιο. Ή μήπως γιατί δεν μπορούσε να τα ελέγξει;
Δεν θα ήταν όμως πραγματικά πρωτοποριακό να ξεκινούσαν τα ελληνικά πανεπιστήμια, σε συνεργασία με μεγάλες επιχειρήσεις, ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, μεγάλα δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα για να δώσουν στον κόσμο τον μεγαλύτερο θησαυρό που θα μπορούσαν να ζητήσουν: δωρεάν γνώση…
Μιλώντας γι αυτό, ο κ. Τραχανάς επιχειρεί, ως ένα άλλο «φάντασμα της όπερας» όπως γράφει και στο βιβλίο του, να φέρει την δημιουργική δύναμη που κυβερνάει τον κόσμο, την επιστήμη, από το «υπόγειο» στην σκηνή. Αυτή τη φορά στη σκηνή του κόσμου.
Μπορεί να είναι τρομαχτικό, μπορεί να προβληματίζει με τον θεμελιώδη αντιδογματισμό της και το πνεύμα του σκεπτικισμού που φέρνει, αλλά η επιστήμη δεν παύει να αποτελεί τη δύναμη που κινεί τον κόσμο.
Η πανεπιστημιακή «Άνοιξη» λοιπόν, φτάνει από το Διαδίκτυο. Στην Ελλάδα δεν το έχουμε καταλάβει αλλά ήδη κάνουμε πρωταθλητισμό.
Η αλήθεια είναι ότι τα MOOC’s είναι ένα θέμα για το οποίο μπορείς να γράφεις ώρες. Γιατί μοιάζουν να μην έχουν όριο. Μπορεί να τα παρακολουθούν εκατοντάδες ή εκατομμύρια άνθρωποι. Είναι μια «καθαρή» μορφή ελεύθερων διαδικτυακών μαθημάτων, χωρίς δίδακτρα και πτυχία, χωρίς πίεση και εξετάσεις, αλλά με γνώση, μόνο για τη… γνώση. Βέβαια το μονοπάτι μπήκε ήδη από το… δάσος στην «κεντρική οδό» και τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια χρεώνουν πλέον τα μαθήματα των καθηγητών «σταρ», εφόσον όμως θέλεις να λάβεις βεβαίωση παρακολούθησής τους. Ακόμη κι έτσι όμως, η γνώση είναι προσιτή, γιατί τα δίδακτρα που απαιτούνται συχνά είναι λογικά σε σχέση με το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται (από 50 ευρώ ως περίπου 500 ευρώ).
Όπως είπε δε ο κ. Τραχανάς στην πρόσφατη ομιλία του, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που παρακολουθούν (και ολοκληρώνουν επιτυχώς) τα διαδικτυακά μαθήματα είναι ήδη πτυχιούχοι πανεπιστημίου (κατά περίπου 80%) ή φοιτητές (περίπου 15%) και κάτοικοι των προνομιούχων χωρών του πλανήτη.
Στην Αμερική χτίστηκαν τρεις μεγάλες «λεωφόροι»: Η Coursera με καθηγητές πληροφορικής από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ (εταιρεία). Η Udacity με ιδρυτή τον πρώτο διδάξαντα Σεμπάστιαν Θρεν (εταιρεία). Και η Edx με την σύμπραξη Χάρβαρντ και ΜΙΤ (μη κερδοσκοπικός οργανισμός).
Η Ευρώπη απάντησε με τα «Future Learn» που είναι θυγατρική του Open University και την γερμανική «Ιversity».
Τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν βρίσκονται πίσω. Με τις δυνάμεις τους και στο παρασκήνιο της εκπαιδευτικής επικαιρότητας ψηφιοποιούν και αναρτούν δωρεάν στο Διαδίκτυο όσα περισσότερα μαθήματα μπορούν με τα περιορισμένα οικονομικά τους.
Το όραμα είναι να δοθεί κάποτε πρόσβαση στα μαθήματα όλων των πανεπιστημίων μας σε κάθε πολίτη αυτής της χώρας. Αυτό δεν θα μετουσιώσει το ιδανικό της «δωρεάν παιδείας», διαχρονικού συνθήματος της Αριστεράς; Γιατί δεν ενισχύει τότε η κυβέρνηση τα πανεπιστήμια στο να το κάνουν; Γιατί δεν επιτρέπει τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην πορεία αυτή;
Το Mathesis χρησιμοποιεί την πλατφόρμα που χρησιμοποιεί το ΕdX –ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός που έχουν ιδρύσει το Χάρβαρντ και το ΜΙΤ για τη δημιουργία και τη διαχείριση MOOC– και φυσικά δεν λειτουργεί με τη βοήθεια του κράτους, αλλά με τη σημαντική συμβολή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Δεν πρόκειται για στατικές βιντεοσκοπημένες διαλέξεις αλλά για ολιγόλεπτα βίντεο που συνοδεύονται από διαδικτυακά τεστ multiple choice, αλλά και ένα εκπαιδευτικό φόρουμ μόνιμα σε ισχύ.
Όλα αυτά ο κ. Τραχανάς τα είπε στην έκτη φετινή εκδήλωση της σειράς των επιστημονικών διαλέξεων με τίτλο «Hub Science», που πραγματοποιεί ο πολυχώρος «The Hub Events». Και η ομιλία του είχε τον συμβολικό τίτλο «Η παγκόσμια εκπαίδευση σε σταυροδρόμι»…