Την περασμένη Τρίτη, από τα ναυπηγεία της Τούζλα στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρέστη στην καθέλκυση της τέταρτης τουρκικής κατασκευής κορβέτας τύπου «Ada» και εν συνεχεία ανέφερε ότι η Τουρκία σύντομα θα είναι σε θέση να ρίξει στη θάλασσα και αεροπλανοφόρο.
Ασχετα από το αν (και πώς) η αναγγελία του κ. Ερντογάν πραγματοποιηθεί και αν η Αθήνα πραγματικά θεωρεί απειλητικό ένα… αεροπλανοφόρο σε μια κλειστή θάλασσα όπως το Αιγαίο, όσοι γνωρίζουν την ισορροπία δυνάμεων στο αρχιπέλαγος αντιλαμβάνονται ότι όσο περνάει ο καιρός η Τουρκία αποκτά έναν ολοένα και νεότερο –εγχώριας κατασκευής– στόλο, ενώ ακόμη και κύριες μονάδες του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) ακόμη αναμένουν τα απαραίτητα κονδύλια για την απαραίτητη αναβάθμισή τους.
Το πλέον ενδεικτικό παράδειγμα αφορά τις τέσσερις νεότερες φρεγάτες του στόλου τύπου MEKO, για την αναβάθμιση των οποίων εγκρίθηκαν μεν προ ετών 400 εκατ. ευρώ, θα εκταμιευθούν δε μόλις… 25 εκατ., λόγω της δυσμενούς δημοσιονομικής συγκυρίας. Τα τέσσερα πλοία έχουν παραδοθεί στο Π.Ν. μεταξύ 1992 (Ύδρα) και 1999 (Σαλαμίς) και, σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές πιθανή αναβάθμισή τους θα τους έδινε τουλάχιστον ακόμη 15 χρόνια ζωής σε ένα απαιτητικό περιβάλλον. Οι υπόλοιπες τέσσερις φρεγάτες τύπου «S» έχουν παραδοθεί στην Ελλάδα μεταξύ 1981 και 1994, αλλά πρόκειται για πλοία που κατασκευάστηκαν στην Ολλανδία τη δεκαετία του 1970 και δεν μπορεί να αναβαθμιστούν περαιτέρω, καθώς πολλά από τα συστήματα που φέρουν, δεν παράγονται πια (η τελευταία αναβάθμισή τους έγινε με ανταλλακτικά που εξασφαλίστηκαν από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα).
Το απαιτητικό περιβάλλον στο οποίο το Π.Ν. καλείται να κινηθεί, δημιουργείται, προφανώς, από τις εξελίξεις στην Ανατ. Μεσόγειο και την ανάδειξη της ναυτικής ισχύος ως καίριας σημασίας παράγοντα, λόγω του φυσικού αερίου που έχει ανακαλυφθεί (ή εικάζεται ότι υπάρχει) από τα ανοικτά του Ισραήλ έως τα νότια της Κρήτης. Δίχως ανταγωνιστικές κύριες μονάδες, το Π.Ν. κινδυνεύει να μείνει πίσω στις τεχνολογικές εξελίξεις όχι μόνο από την Τουρκία, αλλά και από την Αίγυπτο και το Ισραήλ που είτε αγοράζουν είτε ναυπηγούν νέα ανοικτής θαλάσσης πλοία. Σε αυτό το σημείο είναι χρήσιμο να γίνει αναφορά στον αμερικανικό παράγοντα, τον οποίο αρκετοί κατά καιρούς επικαλούνται ως «λύση» στο ελληνικό πρόβλημα της γήρανσης των οπλικών συστημάτων.
Προσδοκίες
Αυτές οι προσδοκίες πρέπει να αναγνωσθούν μέσα στο πλαίσιο της υφιστάμενης πραγματικότητας. Πριν από λίγες ημέρες ο αρχηγός Επιχειρήσεων (CNO) του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, ναύαρχος Τζον Ρίτσαρντσον, σε ομιλία του στη Ναυτική Σχολή Πολέμου στο Νιούπορτ, είπε ότι ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί ο στόχος που έχει θέσει η Ουάσιγκτον για στόλο 355 μονάδων (από 275 πλοία σήμερα) στα επόμενα 7 – 8 χρόνια είναι να επεκταθεί ο χρόνος ζωής των αντιτορπιλικών κατευθυνομένων βλημάτων τύπου Arleigh Burke (62 επιχειρούν αυτή τη στιγμή). Ο κ. Ρίτσαρντσον πρότεινε, επιπλέον, να εξεταστεί η επαναφορά σε ενεργό δράση οκτώ παροπλισμένων φρεγατών τύπου Oliver Hazard Perry, η τελευταία των οποίων αποσύρθηκε το 2015.
Μέθοδοι
Ακόμη και αν τελικά οι παλιές φρεγάτες δεν επιστρέψουν στην ενεργό δράση, η ομιλία τού πλέον υψηλόβαθμου επιτέλους στο αμερικανικό ναυτικό είναι ενδεικτική των μεθόδων που αναζητεί η Ουάσιγκτον προκειμένου να έχει μια παρουσία που θα της επιτρέψει να διατηρήσει την υπεροχή της έναντι Πεκίνου και Μόσχας. Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον έχει καταλήξει ότι οι Arleigh Burke δεν πρόκειται να αποδεσμευτούν από το Κογκρέσο ούτε για το έτος 2018.
Στρατιωτικές πηγές ανέφεραν στην «Κ» ότι η χρήση των συγκεκριμένων αντιτορπιλικών θα απαιτούσε από την Ελλάδα την κινητοποίηση τεράστιων πόρων. Για την επάνδρωση δύο αντιτορπιλικών αυτού του τύπου, η Ελλάδα έπρεπε να παροπλίσει τέσσερις φρεγάτες και να στείλει στις ΗΠΑ για μετεκπαίδευση το προσωπικό τους (περίπου 600 – 700 άτομα). Επιπλέον, πρέπει να γίνουν μετατροπές σε λιμάνια και λοιπές υποδομές, προκειμένου τα συγκεκριμένα πλοία να μπορεί να υποστηριχθούν αποτελεσματικά.
Παρ’ όλα αυτά, η ελληνοαμερικανική συνεργασία των τελευταίων μηνών παραμένει υποδειγματική. Αυτή τη στιγμή οι Αμερικανοί αναβαθμίζουν στην πράξη τη βάση της Σούδας. Οπως αποκαλύπτει σήμερα η «Κ» οι Αμερικανοί κατασκευάζουν σταθμό απομαγνήτισης πλοίων για μεγάλα βάθη (deep waters) στον όρμο της Σούδας, ο οποίος μετά την ολοκλήρωσή του θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά από την Ελλάδα και τις ΗΠΑ. Αν συνδυασθεί με αυτό η ήδη ειλημμένη απόφαση για περαιτέρω στενή συνεργασία στο σκέλος των Ειδικών Δυνάμεων, όχι μόνο μέσω της μετεγκατάστασης μονάδων βατραχανθρώπων (Navy Seals) στη Σούδα, αλλά και διά της εντονότερης εμπλοκής των ΗΠΑ στο Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ-NMIOTC).
Καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν ότι στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, οι Αμερικανοί θα επιχειρήσουν να μετατρέψουν τη Σούδα σε «one-stop-shop», όπου, εκτός από ανεφοδιασμό σε καύσιμο και όπλα, θα είναι δυνατή και η επισκευή αεροπλανοφόρων. Σημειώνεται ότι προς Δυσμάς, το επόμενο λιμάνι που μπορεί να φιλοξενήσει αεροπλανοφόρο είναι η ναυτική βάση της Ρότα στην ατλαντική ακτή της Ισπανίας, στην Ανδαλουσία.
Η Αθήνα εξακολουθεί να παραμένει σε διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον για την επέκταση των όρων χρήσης της βάσης στη Σούδα, ευελπιστώντας σε γεωπολιτικά ανταλλάγματα. Στο πρακτικό πεδίο αναμένεται κάποιου είδους αμερικανική βοήθεια, κυρίως στην ευρύτερη περιοχή της Σούδας. Ωστόσο, στο υπουργείο Αμυνας ουκ ολίγοι αξιωματικοί τάσσονται με την άποψη της ενεργοποίησης της Ελλάδας και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Να γίνει δηλαδή η Ελλάδα συμπαραγωγός σε ένα «ευρωπαϊκό πολεμικό» πλοίο με μεγαλύτερες χώρες, αναλαμβάνοντας να κατασκευάσει ένα μέρος του και, εξ αυτού, να εντάξει και ορισμένες μονάδες στο Π.Ν.
Τι διδάσκει το περιστατικό με το «ACT»
Ενδεικτική για τις προθέσεις της Αγκυρας στο Αιγαίο ήταν η διαχείριση του περιστατικού των προειδοποιητικών βολών που έριξε σκάφος του Λιμενικού στο υπό τουρκική σημαία φορτηγό πλοίο «ACT», όταν ο καπετάνιος του αρνήθηκε νηοψία. Παρά το γεγονός ότι ακόμη και στον τουρκικό Τύπο υπήρξαν δημοσιεύματα (Cumhurriyet) για τις αμαρτωλές διαδρομές του πλοίου, αλλά και τις ύποπτες διασυνδέσεις των ιδιοκτητών του (σύμφωνα με την εφημερίδα πρόκειται για βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ), η Αγκυρα εκμεταλλεύθηκε το περιστατικό προκειμένου να προωθήσει την άποψή της για τον έλεγχο του Αιγαίου. Ηδη την Πέμπτη ο σταθμός Σμύρνης της Υδρογραφικής Υπηρεσίας Τουρκίας ζητούσε διά NAVTEX (43754/17) από τα τουρκικά πλοία που διέρχονται το Αιγαίο, να γνωστοποιούν οποιαδήποτε απειλή δέχονται από ελληνικά, προκειμένου το Ναυτικό ή η Ακτοφυλακή της γείτονος να μεριμνά «για την ασφάλειά τους». Η Αθήνα απάντησε διά της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Π.Ν. με μια NAVTEX (378/17) που κατηγορούσε την Τουρκία ότι «επανειλημμένα έχει εκμεταλλευθεί το σύστημα έκδοσης οδηγιών –NAVTEX– ώστε να προωθήσει την αναθεωρητική εθνική ατζέντα της σχετικά με το καθεστώς στο Αιγαίο, εις βάρος της ασφάλειας των ναυτιλλομένων».