Οι μεγάλες συλλήψεις του Όουενς και του Φουριέ για έναν ουτοπικό σοσιαλισμό ξεκινούσαν από την προϋπόθεση ότι οι ταξικές συγκρούσεις μπορούν να ξεπεραστούν με την βοήθεια της προόδου της ίδιας της κοινωνικής συνείδησης και ότι η προπαγανδιστική προσπάθεια αποτελεί επαρκή όρο για την αλλαγή της κοινωνικής τάξης. Τα πιο ριζοσπαστικά στρώματα τάσσονταν υπέρ της άποψης ότι η αλλαγή αυτή δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί παρά μόνο με την προσφυγή στη βία μέσω κάποιας επαναστατικής συνομωσίας ή ενός μαζικού κινήματος. Στον ορίζοντα της σοσιαλιστικής σκέψης εμφανιζόταν μια καινούργια κοινωνική δύναμη, το προλεταριάτο.
Οι προσπάθειες των φιλελεύθερων για ικανοποίηση των κοινωνικών διεκδικήσεων «ώστε να εμποδιστεί η φτώχεια να είναι ζηλιάρα» κατά την έκφραση του Λαμαρτίνου, αποδείχτηκαν μάταιες μπροστά στην πραγματικότητα της εκμετάλλευσης και τη συνειδητοποίηση του προλεταριάτου.
Εκείνος που έσωσε την ανάλυση και την κριτική της κοινωνικής δομής της εποχής με την έννοια των επαναστατικών μεταβολών υπήρξε ο Μαρξισμός. Και αυτός ήταν επίσης που έκανε τον σοσιαλισμό ιδεολογία του εργατικού κινήματος.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς κατέδειξαν όχι μόνο τη βασική σημασία των σχέσεων ιδιοκτησίας και της εκμετάλλευσης, την αδιάσπαστη σχέση ανάμεσα στην ελευθερία και την ισότητα αλλά και το αναπόφευκτο της επανάστασης ως ρήξης στην ιστορική συνέχεια και ως αποτέλεσμα της ταξικής πάλης.
Η σκέψη τους αναπτυσσόταν σε γενική θεωρία της κοινωνίας, ως επιστημονικό όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας που θα έπρεπε να ανακύψει από τα ερείπια του καπιταλιστικού συστήματος και ως πρόγραμμα της επαναστατικής δράσης του προλεταριάτου για την κατάληψη της εξουσίας.
Στη «Γερμανική Ιδεολογία» διαβάζουμε: «Τα πράγματα φθάνουν συνεπώς στο σημείο όπου τα άτομα πρέπει να καταλάβουν το σύνολο των παραγωγικών δυνάμεων, όχι μόνο για να μπορέσουν να επιβληθούν, αλλά επίσης, στην ουσία, για να διασφαλίσουν την ίδια την ύπαρξή τους». Η επανάσταση είναι συνεπώς αναγκαία για να γίνουν οι άνθρωποι ελεύθεροι, αφού το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας δημιουργεί την αλλοτρίωση του ανθρώπου.
Συνθήκη απαραίτητη για την ελευθερία είναι η μεταβολή των σχέσεων ιδιοκτησίας που πρέπει να σημαίνει όχι μόνο την ισότητα ευκαιριών αλλά και τη χρησιμοποίηση αυτής της ισότητας για την εξυπηρέτηση των αναγκών του ατόμου. Τον κομμουνισμό τον καταλαβαίνουν μόνο σαν «θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας» και το γεγονός της υπογράμμισης του θετικού χαρακτήρα αυτής της επανάστασης αποτελεί αξιοσημείωτη συμβολή στη σοσιαλιστική ιδεολογία. Ο άμεσος σκοπός των κομμουνιστών είναι όπως διαβάζουμε στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» «η οργάνωση του προλεταριάτου σε κόμμα ταξικό, η καταστροφή της αστικής κυριαρχίας, η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από το προλεταριάτο». Γι’ αυτό η επαναστατική πάλη πρέπει να έχει τη λειτουργία της «μαμής» της σοσιαλιστικής κοινωνίας που θα είναι το φυσικό αποτέλεσμα της ιστορικής εξέλιξης.
Από το βιβλίο: Romano, Ruggiero (επιμέλεια) : Ιστορία των επαναστάσεων (5 τόμοι) (Ακμή, 1973), τόμος V, Επανάσταση και Κουλτούρα
Συνεχίζεται