Του Θέμη Τζήμα
Και να που η Πορτογαλία, του «πετυχημένου μνημονίου» γίνεται και πάλι Ελλάδα: άλλο ψηφίζει η πλειοψηφία του λαού και άλλο κυβερνά, χάρη στο συντηρητικό πρόεδρό της, που απερίφραστα και κυνικότατα ξεκαθάρισε ότι μεταξύ Ευρώ και δημοκρατίας, ο δικός του ρόλος είναι να διασφαλίζει την παραμονή στο Ευρώ. Στην Ελλάδα βεβαίως ο Π. Παυλόπουλος – αυτοχρισθείς επί της ουσίας Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας του Ευρώ – δε χρειάστηκε να φτάσει μέχρι εκεί, καθώς στο ίδιο δίλημμα έδωσε την ίδια απάντηση με τον Πορτογάλο πρόεδρο ο Αλέξης Τσίπρας, φέρνοντάς μας τον όλεθρο του τρίτου μνημονίου.
Το πρώτο μάθημα – και – από την Πορτογαλία είναι ότι η συμμετοχή όχι απλά σε ένα κοινό νόμισμα αλλά σε μια ζώνη κρατών, που με βάση και με πρόσχημα δημοσιονομικούς κανόνες καθορίζει συνολικά την οικονομική και επομένως την εν γένει πολιτική των κρατών συνεπάγεται προφανείς αφαιρέσεις κυριαρχίας, επομένως και δημοκρατίας. Αυτές οι αφαιρέσεις λαμβάνουν χαρακτηριστικά πλήρους κάμψης της δημοκρατίας επειδή μέσα σε αυτή τη ζώνη κρατών οι σχέσεις έστω ρητορικά διακηρυγμένης ισοτιμίας έχουν μετατραπεί σε σχέσεις νεοαποικιακής εξάρτησης της περιφέρειας από το μητροπολιτικό κέντρο- κρατικό, γραφειοκρατικό και κεφαλαιακό. Ενώ το τυπικό περίβλημα του αστικού φιλελευθερισμού λίγο πολύ παραμένει – αν και όχι ανέπαφο αλλά αντίθετα με ολοένα μεγαλύτερα ρήγματα- η ουσία ακόμα και αυτού του σχετικά αυτόνομου αστικοδημοκρατικού πολιτικού εποικοδομήματος συρρικνώνεται έως και εξαφανίζεται.
Όταν τα κυρίαρχα ΜΜΕ δεν μπορούν να κατευθύνουν την ψήφο του λαού όπως το μεγάλο κεφάλαιο απαιτεί, με αποτέλεσμα ακόμα και μετριοπαθείς Κεϋνσιανοί να ενισχύονται, πολύ περισσότερο αν εμφανίζονται και δυνάμεις που αμφισβητούν τον κυρίαρχο προσανατολισμό του μεγάλου κεφαλαίου, οι θεσμοί δρουν στα όρια ή και πέραν της τυπικής νομιμότητας, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η λαϊκή ετυμηγορία θα ακυρωθεί στην πράξη.
Πρόκειται για ζήτημα μόνο σχετιζόμενο με την ευρωζώνη ωστόσο; όχι. Αποτελεί γενική και θεμελιακή συνθήκη επιβολής του νεοφιλελευθερισμού σε όλες τις κοινωνίες επειδή δεν μπορεί να υπάρξει αποδοχή από τις μεγάλες μάζες ενός μοντέλου αντιδραστικού καπιταλισμού, δηλαδή καπιταλισμού που υλοποιεί διαρκή συσσώρευση πλούτου προς τους «πάνω» – στην περίπτωση της ευρωζώνης και προς τους έξω- μέσα από επίθεση στην εργασία, στα κοινωνικά δικαιώματα, στον κοινωνικά επωφελή κρατικό παρεμβατισμό και μέσα από την επίταση της φτώχειας.
Με όποια θετική ή αρνητική αφήγηση και αν εμφανιστεί το εν λόγω μοντέλο – που είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του καπιταλισμού να «επαναστατικοποιήσει» τα μέσα παραγωγής- όση καθεστωτική προπαγάνδα και αν χρησιμοποιήσει καθίσταται πολύ σύντομα αναπόφευκτη η άρνηση των λαών να το υπηρετήσουν και να το αποδεχτούν. Έτσι έρχεται ως απάντηση από πλευράς του συστήματος εξουσίας η άρση της σχετικής αυτονομίας του πολιτικού ή πολιτειακού εποικοδομήματος προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου και άρα η καταστολή του αστικοδημοκρατικού κεκτημένου. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν προκαλεί κρίσεις άθελά του αλλά εσκεμμένα, προκειμένου να ανοίγει σύνορα, να αίρει ελέγχους του κεφαλαίου που είχαν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο να αναδιανέμει πλούτο και να καταστέλλει δημοκρατικά κεκτημένα.
Η ακολουθία αυτή συμπυκνώνεται και εντείνεται εντός της ζώνης του Ευρώ που χάρη στον επιφανειακά παράλογο δημοσιονομισμό της, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι λογικότατος ως εργαλείο επιβολής της νεοφιλελεύθερης και νεοαποικιακής κυριαρχίας, έχει καταστεί η δομή – πρότυπο του διεθνούς νεοφιλελευθερισμού. Εξ’ ου και όχι μόνο οι «κακοί μαθητές» αλλά και οι «καλοί» υφίστανται την ίδια ταπείνωση χάρη σε πρόθυμους εσωτερικούς αποστάτες, όταν ψηφίζουν με «λάθος» τρόπο. Με άλλα λόγια η ευρωζώνη αποτελεί το πρότυπο θεσμικής επιβολής του νεοφιλελευθερισμού, διαμόρφωσης ενός πολιτειακού και πολιτικού συστήματος άτυπης, επιφανειακά τεχνοκρατικής και εμφανώς αντιδημοκρατικής επιβολής των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου στο κέντρο, μέσα από τον πολυκομματικό αυταρχισμό στα κράτη – μέλη και δη στα πιο αδύναμα που βιώνουν πολλαπλές εξαρτήσεις.
Αποδεικνύεται όμως και κάτι ακόμα: ότι σε ένα περιβάλλον ασφυκτικού εξουσιασμού από πλευράς του συστήματος εξουσίας, το ουσιαστικά δημοκρατικό καθίσταται αφετηριακά εν δυνάμει επαναστατικό, αναγκαίο αν και όχι ικανό βήμα προς ένα σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Η αφυδάτωση έως κατάλυση του αστικοδημοκρατικού κεκτημένου από πλευράς του συστήματος εξουσίας, από τη μια το «χαρίζει» στις συνεπείς σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές δυνάμεις, που καλούνται να το επαναφέρουν και από την άλλη θέτει επί τάπητος το ζήτημα της δημοκρατικής «ουσιαστικοποίησης» και εμβάθυνσης, δηλαδή αυτού που το ΕΑΜ περιέγραφε ως λαοκρατία.
Η αποκατάσταση της δυνατότητας του λαού ως τέτοιου να αποφασίζει και να επιβάλλει, σε ένα περιβάλλον γενικευμένου κοινωνικού ολέθρου προκαλεί την πρώτη αναγκαία ρηγμάτωση στο σύστημα εξουσίας που εδράζεται στη νεοαποικιακή εξάρτηση και στον εφαρμοσμένο νεοφιλελευθερισμό. Άρα και η πρώτη διεκδίκηση των ουσιαστικά αντισυστημικών δυνάμεων δεν μπορεί παρά να είναι η δημοκρατική πράξη και εφαρμογή. Να τους χτυπήσουμε εκεί που πονούν, από εκεί που δε μας περιμένουν.