Της Βάννας Σφακιανάκη
Ο πιο γνωστός λόγος για τον οποίο γίνονται κατατμήσεις των έργων είναι η προσπάθεια παράκαμψης της υποχρέωσης σύνταξης και έγκρισης Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και η υπαγωγή των έργων στο καθεστώς των Πρότυπων Περιβαλλοντικών Δεσμεύσεων, που αποτελούν μικρογραφίες Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Οι μικρο-μελέτες αυτές δεν μπαίνουν σε διαδικασία διαβούλευσης και σε πολλές περιπτώσεις δεν εγκρίνονται από Περιβαλλοντικές Υπηρεσίες αλλά από τις Διευθύνσεις Τεχνικών Έργων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων όταν εκδίδονται οι Άδειες Εγκατάστασης των έργων[1] περνώντας απαρατήρητες.
Υπάρχουν όμως και άλλα προβλήματα όταν μεγάλα έργα κατακερματίζονται και «περνούν» αθόρυβα χωρίς να αποφεύγουν τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο στόχος ή το αποτέλεσμα είναι να αδυνατεί να κατανοήσει η κοινωνία τις συνολικές επιπτώσεις τους ή να νιώσει ότι βρίσκεται προ τετελεσμένου. Δύο τέτοιες κραυγαλέες περιπτώσεις έργων εξελίσσονται στην Κρήτη.
Περιβαλλοντική αδειοδότηση Γραμμής Μεταφοράς Υψηλής Τάσης
Στην Κρήτη έχουν αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά δύο υποβρύχιες γραμμές ηλεκτρικής διασύνδεσης με την ηπειρωτική χώρα, η «μικρή» και η «μεγάλη» διασύνδεση. Η «μικρή» διασύνδεση που συνδέει την Κρήτη με την Πελοπόννησο[2] εγκρίθηκε περιβαλλοντικά το 2017 και βρίσκεται σε λειτουργία. Η «μεγάλη» διασύνδεση που συνδέει την Κρήτη με την Αττική[3] εγκρίθηκε περιβαλλοντικά το 2020, και κατά τον Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ), θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2024.
Σήμερα ο Διαχειριστής προωθεί την περιβαλλοντική αδειοδότηση μιας νέας Γραμμής Μεταφοράς Υψηλής Τάσης που θα συνδέει τους υποσταθμούς στα Χανιά και στο Ηράκλειο, τα σημεία δηλαδή όπου η υφιστάμενη Γραμμής Μεταφοράς Υψηλής Τάσης της Κρήτης συνδέεται με τις δύο υποβρύχιες ηλεκτρικές διασυνδέσεις με την ηπειρωτική χώρα. Η νέα Γραμμή Μεταφοράς θα είναι συνολικού μήκους 101,3 km και θα περιλαμβάνει 269 πυλώνες ύψους 33 m. σε αποστάσεις 350 m. περίπου. Με το έργο αυτό ο Διαχειριστής αιφνιδιάζει την κοινωνία προσθέτοντας ένα ιδιαίτερα επιβαρυντικό έργο που όπως αναφέρεται στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ο σχεδιασμός του άρχισε το 2021 -ένα χρόνο μετά από την περιβαλλοντική αδειοδότηση της «μεγάλης» διασύνδεσης- και εντάχθηκε στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς της περιόδου 2022 – 2031, χωρίς βέβαια να έχει προηγηθεί η παραμικρή ενημέρωση της κοινωνίας γι’ αυτό.
Οι αντιδράσεις στην Κρήτη για τη νέα Γραμμή Μεταφοράς Υψηλής Τάσης ξεκίνησαν από τα Χανιά με αποφάσεις των Δήμων Χανίων και Αποκορώνου και συνεχίστηκαν με την τοποθέτηση του Δ.Σ. του Γεωπάρκου Ψηλορείτη[4] που το νέο έργο διασχίζει έχοντας επιλέξει την όδευση στην ενδοχώρα για να μην πληγεί -δήθεν- η βόρεια οικιστική και τουριστική ζώνη όπου βρίσκεται η υφιστάμενη Γραμμή Μεταφοράς και η οποία θα παραμείνει ενεργή χωρίς ούτε να αναβαθμίζεται, ούτε να καταργείται.
Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων προβάλλει ως σκοπιμότητα του έργου την «ευστάθεια των τάσεων του Συστήματος στην Κρήτη, καθώς διαφορετικά δεν τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας στην περίπτωση απώλειας ενός εκ των δύο υφιστάμενων γραμμών.», χωρίς να απαντά στο ερώτημα για το πως προχώρησαν τα έργα των διασυνδέσεων χωρίς να τηρούνται αυτοί οι κανόνες ασφαλείας. Ίσως η απάντηση να βρίσκεται μονοσήμαντα στην ουσιαστικά πρωτεύουσα σκοπιμότητα του έργου που είναι ότι «Το έργο θα συμβάλλει στην ενεργειακή αναβάθμιση της Κρήτης και θα αυξήσει την ισχύ των ΑΠΕ στην Κρήτη, σε συνδυασμό με τα έργα των διασυνδέσεων της Κρήτη Φάση Ι και ΙΙ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η προβλεπόμενη μεγάλη ανάπτυξη μονάδων ΑΠΕ στην Κρήτη, απαιτεί την πλήρη αξιοποίηση της εξαγωγικής ικανότητας μεταφοράς.».
Αυτό που δε λέει είναι ότι η «αξιοποίηση» αυτή θα προέλθει κυρίως από δύο έργα των ομίλων ΤΕΡΝΑ και Κοπελούζου που δεσμεύουν θέσεις, εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, στα ορεινά του νησιού. Οι εταιρίες αυτές είχαν λάβει Άδειες Παραγωγής με την υποχρέωση να υλοποιήσουν ενεργειακές διασυνδέσεις της Κρήτης αλλά, μετά από την ανάληψη της κατασκευής των διασυνδέσεων από τον Διαχειριστή του Δικτύου Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ), με σκανδαλώδη νομοθετική ρύθμιση[5] απαλλάχθηκαν από την υποχρέωση κατασκευής της διασύνδεσης, έλαβαν νέες Βεβαιώσεις Παραγωγού στις ίδιες θέσεις και μαζί, τη δυνατότητα να κατανεμηθεί στις εταιρείες αυτές ισχύς ίση με το πενήντα τοις εκατό (50%) του περιθωρίου ισχύος έργων ΑΠΕ που θα δημιουργηθεί από τις διασυνδέσεις.[6] Σύμφωνα με απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας(ΡΑΕ) το περιθώριο ισχύος έργων ΑΠΕ στην Κρήτη μετά την ολοκλήρωση της «μεγάλης» διασύνδεσης θα είναι 2.500 MW.[7]
Κατάτμηση «ειδικού έργου» της «Αιολικά πάρκα Κρήτης ΕΛΙΚΑ Α.E.»
Και ενώ μέχρι και σήμερα οι δύο εταιρείες δεν έχουν υποβάλει Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τα «ενιαίο έργο» της η καθεμία, όπως προβλέπεται από τις νέες Βεβαιώσεις Παραγωγού ανά αιολικό σταθμό που διαθέτουν, η εταιρεία Αιολικά πάρκα Κρήτης ΕΛΙΚΑ Α.E. του Ομίλου Κοπελούζου υπέβαλε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που ήδη βρίσκεται σε διαβούλευση, και περιλαμβάνει τρεις από τους αιολικούς σταθμούς για τους οποίους διαθέτει Βεβαιώσεις Παραγωγού και βρίσκονται στο Δήμο Σητείας. Στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν αναφέρεται καν, ούτε και αιτιολογείται, με ποια διαδικασία αποκόπτονται αυτοί οι τρεις αιολικοί σταθμοί από το «ενιαίο έργο» των τριάντα οκτώ (38) αιολικών σταθμών για τους οποίους η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) έχει εκδώσει Βεβαιώσεις Παραγωγού στις 12 Οκτωβρίου του 2021.
Άραγε, επίκειται κάποια νέα σκανδαλώδης τροπολογία που βρίσκεται καθ’ οδόν για τη Βουλή;
Σε κάθε περίπτωση με τέτοιες μεθοδεύσεις η Κρήτη δεν θα γίνει «πράσινο νησί», αλλά ένα νησί που ξεφορτώνει τους ρύπους του παραπέρα, εκεί που λειτουργούν οι μονάδες βάσης, ενώ μετατρέπεται σταδιακά σε μια πράσινη Πτολεμαΐδα. Σε μια πράσινη Πτολεμαΐδα όμως, η βιομηχανοποίηση καταβροχθίζει τα εναπομείναντα τοπία, τον τουρισμό και τον πρωτογενή τομέα, τις χρηματοδοτήσεις και βέβαια τις θέσεις εργασίας που οι ενεργειακές μονάδες και τα νέα δίκτυα δεν μπορούν να εξασφαλίσουν.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Παράνομες κατατμήσεις έργων και περιβαλλοντική αδειοδότηση, dasarxeio.com
[2] Για την ενεργειακή διασύνδεση Πελοποννήσου – Κρήτης, agonaskritis.gr
[3] Με χαλινάρι η Κρήτη!, efsyn.gr/
[5] Ν. 4821/2021, άρθρο 100
[6] Ειδικό ρουσφέτι για «ειδικά έργα», edromos.gr
Φωτογραφία: Andrey Metelev / Unsplash