Οι έρευνες δείχνουν ότι ένα ιδιαίτερα δυναμικό ποσοστό νέων μουσουλμάνων, πολιτών της Ευρώπης, απορρίπτει τις αξίες των κοινωνιών της Δύσης – Ανησυχητικά ευρήματα αμέσως μετά την τρομοκρατική επίθεση στο γαλλικό περιοδικό Charlie Hebdo

Καθώς οι αντιμουσουλμανικές διαμαρτυρίες αυξάνονται στην Ευρώπη, ειδικά μετά τις επιθέσεις που συνέβησαν στο Παρίσι και την Κοπεγχάγη, είναι χρήσιμο να διασαφηνίσουμε κάποιες παρανοήσεις και να απαντήσουμε σε ορισμένα από τα πιο συχνά ερωτήματα όσον αφορά τους Μουσουλμάνους της Ευρώπης.

Ε: Ποιοι είναι οι Ευρωπαίοι Μουσουλμάνοι;

Μουσουλμάνοι υπάρχουν στην Ευρώπη από τον 7ο αιώνα. Ανέκαθεν υπήρχαν διπλωματικές σχέσεις και εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στον μουσουλμανικό κόσμο και την Ευρώπη. Ύστερα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη έφερε πολύ εργατικό δυναμικό, κυρίως από τις μεσογειακές χώρες με μεγάλο μουσουλμανικό πληθυσμό, με στόχο την ανοικοδόμηση της ηπείρου. Σήμερα, οι ευρωπαϊκές μουσουλμανικές κοινότητες είναι εξίσου πολυποίκιλες όσο και οι χώρες της Ευρώπης. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές εθνοτικές και πολιτισμικές καταγωγές, εθνικότητες, πολιτικές απόψεις και κοινωνικές τάξεις, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μία και μοναδική «μουσουλμανική κοινότητα». Στην Ευρώπη, το Ισλάμ συχνά συσχετίζεται με τους Άραβες, ωστόσο οι Άραβες αποτελούν μόλις το 15% των μουσουλμάνων παγκοσμίως. Οι μουσουλμάνοι προσεγγίζουν και ερμηνεύουν διαφορετικά τις διδαχές του Ισλάμ και ακολουθούν πολύ διαφορετικές θεολογικές, νομολογικές και πνευματικές προσεγγίσεις, κανόνες και παραδόσεις. Οι μουσουλμάνοι καλύπτουν μεγάλο φάσμα όσον αφορά την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων· υπάρχουν μουσουλμάνοι που δεν θρησκεύουν καθόλου και άλλοι που θρησκεύουν ευλαβικά. Άλλωστε, ο βαθμός θρησκευτικότητας μπορεί να αλλάξει στη ζωή ενός ανθρώπου. Επίσης τα επίπεδα θρησκευτικότητας διαφέρουν ανάλογα με τα συγκεκριμένα θρησκευτικά καθήκοντα: σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόνο το 10% των μουσουλμάνων προσεύχονται τακτικά, αλλά πάνω από το 70% νηστεύουν κατά τον μήνα του Ραμαζανιού.

Ε: Πόσοι μουσουλμάνοι υπάρχουν στην Ευρώπη;

Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ δεν συλλέγουν στοιχεία ανά θρησκεία στις απογραφές πληθυσμού και άρα είναι αδύνατο να ξέρουμε ακριβώς πόσοι μουσουλμάνοι ζουν στην Ευρώπη. Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες, εκτιμάται ότι στην Ευρώπη ζουν περίπου 19 εκατομμύρια μουσουλμάνοι, ένας αριθμός που αντιστοιχεί στο 6% του συνολικού πληθυσμού της ηπείρου. Τα λαϊκιστικά και ακροδεξιά κόμματα έχουν την τάση να παρουσιάζουν αυξημένο αυτό τον αριθμό, προκειμένου να στηρίξουν το επιχείρημα ότι «η Ευρώπη εξισλαμίζεται». Πρόσφατες δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι συχνά ο κόσμος πιστεύει ότι υπάρχουν πολλοί περισσότεροι μουσουλμάνοι στην Ευρώπη απ’ ό,τι ισχύει πραγματικά. Μια δημοσκόπηση του 2014 κατέληξε ότι οι Γάλλοι πιστεύουν ότι το 31% των συμπατριωτών τους είναι μουσουλμάνοι, ενώ ο πραγματικός αριθμός των Γάλλων μουσουλμάνων πολιτών είναι μόλις 8% – συμπεριλαμβάνοντας και τους μη θρησκευόμενους μουσουλμάνους. Σε ανάλογη βρετανική έρευνα, οι Βρετανοί πίστευαν ότι 21% του βρετανικού πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι, ενώ στην πραγματικότητα είναι μόλις 5%.

Ε: Είναι όλοι οι μουσουλμάνοι βίαιοι τρομοκράτες και εξτρεμιστές;

Παρότι δεν υπάρχει μία και μοναδική ερμηνεία του Ισλάμ, σεβαστές μορφές του Ισλάμ σε όλο τον κόσμο επιβεβαιώνουν επανειλημμένα ότι οι διδαχές του Ισλάμ δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την τρομοκρατία, καθώς η θρησκεία τους προωθεί τη δικαιοσύνη και την ειρήνη. Μουσουλμάνοι ηγέτες και μελετητές συχνά καταφέρονται κατά της τρομοκρατίας και προσπαθούν να αντισταθμίσουν παρεξηγημένες ή διαστρεβλωμένες διδαχές που βασίζονται σε μια θεολογία βίας και θανάτου, την οποία εκμεταλλεύονται περιθωριακές ομάδες για να δικαιολογήσουν τις βίαιες πράξεις τους. Οι περισσότεροι μουσουλμάνοι αισθάνονται εξίσου απειλημένοι όσο και όλοι οι άλλοι άνθρωποι από αυτούς τους βίαιους εξτρεμιστές, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι δρουν στο όνομα του Ισλάμ. Πολλοί μουσουλμάνοι έχουν επίσης πέσει θύματα τρομοκρατικών ενεργειών και δεν χαίρουν καμίας προστασίας λόγω της θρησκείας τους. Μέχρι στιγμής, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι μουσουλμάνοι μετρούν τα περισσότερα θύματα λόγω των τρομοκρατών τζιχαντιστών. Ορισμένα από τα θύματα στο Παρίσι ήταν μουσουλμάνοι.

Ε: Αν δεν είναι όλοι μουσουλμάνοι τρομοκράτες, είναι όλοι οι τρομοκράτες μουσουλμάνοι;

Μια έρευνα που διεξήγε το Κέντρο Ερευνών και Παγκοσμιοποίησης βρήκε ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις που διαπράττονται από μουσουλμάνους εξτρεμιστές αντιστοιχούσαν σε μόλις το 2,5% των τρομοκρατικών επιθέσεων στις ΗΠΑ μεταξύ 1970 και 2012. Το 2013, έγιναν 152 τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, αλλά μόνο μία από αυτές είχε θρησκευτικά κίνητρα, ενώ οι 84 οφείλονταν σε εθνικιστικά και αποσχιστικά πιστεύω. Η τεράστια έμφαση που δίνουν τα ΜΜΕ στις εξτρεμιστικές πράξεις των μουσουλμάνων τρέφει τον μύθο πως όλες οι τρομοκρατικές επιθέσεις διαπράττονται από μουσουλμάνους. Επίσης, τα ακροδεξιά κινήματα αποτελούν επίσης μια μορφή εξτρεμισμού στην Ευρώπη και απειλούν με παρόμοιο τρόπο την κοινωνία και την ειρηνική συμβίωση.

Ε: Συμφωνούν όλοι οι μουσουλμάνοι με τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και την Κοπεγχάγη;

Ορισμένοι μουσουλμάνοι αισθάνονται ότι τα σκίτσα στο CharlieHebdo τους προσβάλλουν. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι υποστηρίζουν τις θανατηφόρες επιθέσεις. Οι περισσότερες μουσουλμανικές οργανώσεις καταδίκασαν δημόσια αυτές τις δολοφονίες, επισημαίνοντας ότι τα λόγια τα καταπολεμάμε με λόγια και ότι το Ισλάμ δεν θα έπρεπε ποτέ να χρησιμοποιείται για να δικαιολογεί τρομοκρατικές επιθέσεις. Πολλές από αυτές τις οργανώσεις συμμετείχαν στην ειρηνική διαμαρτυρία της 11ης Ιανουαρίου 2015 στο Παρίσι και σε άλλες γαλλικές πόλεις και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ορισμένοι Ευρωπαίοι μουσουλμάνοι διανοητές έχουν επίσης τονίσει πόσο σημαντική είναι η ελευθερία του λόγου.

Ε: Γίνονται οι Ευρωπαίοι μουσουλμάνοι ολοένα και περισσότερο αντισημίτες;

Ο αντισημιτισμός δεν είναι κάτι καινούργιο στην Ευρώπη και επικρατεί σε μεγάλο τμήμα των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Οι μουσουλμάνοι δεν έχουν ανοσία στον αντισημιτισμό. Ορισμένοι μουσουλμάνοι επηρεάζονται από τις θεολογικές απόψεις που εδράζονται στον αντισημιτισμό, σε ακροδεξιές ιδεολογίες και απαρνητές του Ολοκαυτώματος, καθώς και σε όσους καλλιεργούν την ταύτιση του Ισραήλ με τους Εβραίους γενικά. Ωστόσο, μια πρόσφατη έρευνα του PewResearchCenterδείχνει ότι οι αρνητικές γνώμες για τους Εβραίους επιδεινώνονται στην Ευρώπη: το 25% των Γερμανών έχουν αρνητική γνώμη για τους Εβραίους, ενώ μόλις το 6% του γερμανικού πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι. Στην Ισπανία, όπου λιγότερο από το 3% των κατοίκων είναι μουσουλμάνοι, σχεδόν το 50% του λαού έχει αρνητική γνώμη για τους Εβραίους. Στη Γαλλία, έρευνες και δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι εξακολουθεί να επικρατεί ένας «παλαιού τύπου» αντισημιτισμός, ο οποίος συνοδεύεται από άλλες μορφές προκαταλήψεων, όπως η ισλαμοφοβία. Ισχυρισμοί ότι οι μουσουλμάνοι είναι η μοναδική πηγή αντισημιτισμού στην Ευρώπη αποσκοπούν στο να αυξηθεί η έχθρα ανάμεσα στους Εβραίους και τους μουσουλμάνους, δημιουργούν ρήγματα στην κοινωνία και καλλιεργούν τόσο την ισλαμοφοβία όσο και τον αντισημιτισμό.

Ε: Τι συνέπειες είχαν οι επιθέσεις στο Παρίσι στις μουσουλμανικές κοινότητες;

Οι μουσουλμάνοι έχουν κληθεί να καταδικάσουν δημόσια τις επιθέσεις, στάση που υπονοεί ότι οι μουσουλμάνοι υποστηρίζουν εκ προοιμίου τους δράστες των επιθέσεων. Κατά συνέπεια, ορισμένοι μουσουλμάνοι φοβούνται ότι θα υπάρξουν αντίποινα. Οι επιθέσεις συνέβησαν μέσα σε ένα κλίμα αυξανόμενης ισλαμοφοβίας στην Ευρώπη (οι ισλαμοφοβικές επιθέσεις στη Γαλλία αυξήθηκαν κατά 47% το 2013 σε σύγκριση με το 2012), αντιμουσουλμανικές διαδηλώσεις που οργάνωσε το κίνημα Πεγκίντα και συχνές επιθέσεις σε τεμένη στη Σουηδία. Από τις 7 Ιανουαρίου ως τις 7 Φεβρουαρίου του 2015, σημειώθηκαν 153 ισλαμοφοβικά περιστατικά εναντίον ατόμων και θρησκευτικών χώρων στη Γαλλία – μια αύξηση της τάξης του 70% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2014.

Ε: Οι νέοι μουσουλμάνοι της Ευρώπης γίνονται πιο ακραίοι;

Οι διακρίσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι κομβικοί παράγοντες που οδηγούν τους νεαρούς μουσουλμάνους, μεταξύ άλλων, να νιώθουν αποκλεισμένοι και υποδεέστεροι στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να γίνονται εύκολα θύματα ακραίων ιδεολογιών. Είναι απαραίτητο να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές διακρίσεις και την περιθωριοποίηση στον εργασιακό τομέα, ώστε να ενταχθούν οι άνθρωποι στις δομές που ρυθμίζουν τις κοινωνίες μας: την οικογένεια, την εκπαίδευση και την απασχόληση. Παλιές και τωρινές ένοπλες συρράξεις στη Μέση Ανατολή και αλλού έχουν αφήσει ολόκληρους πληθυσμούς σε καταστάσεις χάους, σε χώρες που αδυνατούν να εγγυηθούν έστω ένα ελάχιστο επίπεδο ασφάλειας. Αυτές οι συρράξεις χρησιμοποιούνται ως προπαγάνδα από βίαιους εξτρεμιστές για να δικαιολογήσουν τις τρομοκρατικές πράξεις τους. Η προπαγάνδα διαδίδεται ευρέως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μιλάει άμεσα στον συναισθηματικό κόσμο των νέων. Παρατηρείται μια ανησυχητική αύξηση των νέων Ευρωπαίων μουσουλμάνων που φεύγουν για να ενταχθούν σε οργανώσεις τζιχαντιστών. Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι νέοι αυτοί αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 0,1% του συνόλου της μουσουλμανικής νεολαίας.

Ε: Τι είναι ισλαμοφοβία;

Πώς γίνεται να είναι ένα είδος ρατσισμού, αφού το Ισλάμ δεν είναι φυλή; Η ισλαμοφοβία είναι μια ειδική μορφή ρατσισμού και αφορά πράξεις βίας και διακρίσεων, καθώς και ρατσιστικό λόγο που προάγει ιστορικές ανακρίβειες και αρνητικά στερεότυπα σε βάρος των μουσουλμάνων, προκαλώντας τον αποκλεισμό και την απανθρωποποίηση των μουσουλμάνων και όλων όσων μοιάζουν μουσουλμάνοι. Η ισλαμοφοβία προκύπτει και ως θεσμική διάκριση. Η ισλαμοφοβία είναι μια μορφή ρατσισμού με την έννοια ότι απορρέει από μια κοινωνική απεικόνιση των μουσουλμάνων ως ενιαίας ομάδας, στην οποία αποδίδονται συγκεκριμένες ιδιότητες και στερεότυπα. Αυτά τα χαρακτηριστικά θεωρούνται φυσικά (δηλαδή, ότι απορρέουν από τη φύση) – π.χ. ότι «το Ισλάμ είναι βίαιο, άρα οι μουσουλμάνοι και τα παιδιά τους είναι βίαια. Κατά συνέπεια, ακόμα και όσοι μουσουλμάνοι δεν θρησκεύουν αλλά γίνονται αντιληπτοί ως μουσουλμάνοι υφίστανται αυτόν τον ρατσισμό. Η ισλαμοφοβία δεν έχει καμία σχέση με την κριτική του Ισλάμ. Το Ισλάμ ως θρησκεία και ιδεολογία υπόκειται σε κριτική όπως κάθε άλλη θρησκεία ή ιδεολογία. του 2015, σημειώθηκαν 153 ισλαμοφοβικά περιστατικά εναντίον ατόμων και θρησκευτικών χώρων στη Γαλλία – μια αύξηση της τάξης του 70% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2014.

Ε: Το φυλετικό φακέλωμα αποτελεί λύση για τον εξτρεμισμό;

Δεν έχουν προκύψει πειστικά επιχειρήματα ότι η εξόρυξη δεδομένων και οι παρακολουθήσεις καταπολεμούν την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό. Ωστόσο τέτοιες πρακτικές συλλογής δεδομένων μπορεί να οδηγήσουν σε διακρίσεις και σε παράνομη επεξεργασία δεδομένων που αποκαλύπτουν τη φυλή, την εθνοτική προέλευση ή τη θρησκεία. Πληροφορίες όπως το καθεστώς παραμονής, η διεύθυνση κατοικίας, η εθνικότητα, ο τόπος γέννησης, τα τηλεφωνήματα σε ορισμένες χώρες, η ώρα τραπεζικών συναλλαγών ή η εξωτερική εμφάνιση (γένια, μαντίλα κτλ) χρησιμοποιούνται ως φυλετικό φακέλωμα πολλών ατόμων. Το φυλετικό φακέλωμα είναι μια μορφή ρατσισμού που απαγορεύεται από τους διεθνείς νόμους. Εξάλλου, είναι αναποτελεσματικό και αντιπαραγωγικό, καθώς αποξενώνει τις κοινότητες που χρειαζόμαστε περισσότερο για να καταπολεμήσουμε το έγκλημα και την τρομοκρατία. Το φυλετικό φακέλωμα δεν είναι αποτελεσματικό για την εφαρμογή του νόμου. Η σωστή αστυνόμευση βασίζεται στη συνεργασία των πολιτών, ώστε να αναφέρουν εγκλήματα, να παρέχουν περιγραφές των υπόπτων και να καταθέτουν ως μάρτυρες. Οι έρευνες δείχνουν ότι η κακή σχέση μεταξύ αστυνομίας και πολιτών, καθώς η κακομεταχείριση από την αστυνομία, επηρεάζουν αρνητικά την εμπιστοσύνη που έχουν οι πολίτες στις αρχές και άρα επιδρούν αρνητικά στο πνεύμα συνεργασίας με αυτές. Μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς

enar-eu.org, kar.org.gr